Buxoro davlat universiteti tairova m. M. Giyazova n. B. Hamidov m. E. Korxona iqtisodiyoti

5. 
investistiya 
loyihasi 
E. faoliyat yuritayotgan korxonani ma’naviy va 
jismoniy eskirgan qurilma va asbob-uskunalarni 
ishlab chiqarishni mexanizastiyalashtirish va 
avtomatlashtirish, texnologik bo’g’inlar va 
yordamchi 
xizmatdagi 
nomutanosibliklarni 
yo’qotish yo’li bilan almashtirish yordamida 
to’liq yoki qisman o’zgartirishni anglatadi
6. 
investistiyalarning 
ichki manbalari 
F. pul 
mablag’larini kapital qurilish, ishlab 
chiqarishni rivojlantirish va kengaytirishga 
kiritishni ifodalaydi
7. 
lizing 
G. 
foydaning 
investistiya 
ehtiyojlariga 
ajratiluvchi qismi 
 
Mavzuga oid krossvord: 
 
 
 
 
 
 
 
 
4 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7 
 
 
 
 
 
 
 
3 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
11 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
12 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollar: 
1. Korxonaning aksiyalar chiqarishi va sotishi natijasida olinuvchi mablag’lar 
qanday manba. 
2. Faoliyat yuritayotgan korxonani ______________ qo’shimcha ishlab 
chiqarish majmualarining navbatdagi qismlarini yangi loyiha asosida 
qurish yoki asosiy, qo’shimcha, yordamchi va xizmat ko’rsatuvchi ishlab 
chiqarishning amaldagi stexlarini kengaytirish yoki qurishni anglatadi. 
3.  Asosiy fondlarni qayta tiklash va o’stirish uchun sarflanuvchi moddiy, 
mehnat va pul resurslari. 
4. Korxonalar va xalq xo’jaligi miqyosida yangi ishlab chiqarish korxonalari 
yaratish yoki mavjud korxonalarni zamonaviylashtirish, ilg’or texnika va 
texnologiyalarn io’zlashtirish, mahsulot ishlab chiqarish va foyda 
(daromad) olishni ko’paytirish maqsadida uzoq muddatli mablag’lar 
kiritilishi. 
5. Moliyaviy-kredit munosabatlarining shakllaridan biri bo’lib, korxonalarning 
qurilma va asbob-uskunalarni ishlab chiqaruvchi korxonalar yoki maxsus 
tashkil qilingan lizing kompaniyalaridan uzoq muddatga ijaraga olish. 
6. Kapitalni korxonani uning ishlab chiqarish quvvati va boshqa sifat 
ko’rsatkichlarini kuchaytirish maqsadida rivojlantirish va kengaytirishga 
kiritishni rejalashtirish va amalga oshirish bo’yicha chora-tadbirlar 
majmuasi. 
7.  _____________investistiyalar 
qimmatbaho 
qog’ozlar, 
akstiya 
va 
obligastiyalar sotib olish, pul mablag’larini banklarga foizolish 
maqsadida deposit hisob raqamlariga qo’yish bilan ifodalanadi. 
8. Davlat va turli xil fondler tomonidan qaytarib berish sharti bilan beriluvchi 
kreditlar, jumladan imtiyozli kreditlar qaysi manba. 
9. Eski sexlar o’rniga yangi sexlarni qurishga ruxsat beriladi 
10. 
Qaysi investistiyalar korxona, tarmoq va butun xalq xo’jaligining kuch-
quvvatini belgilab beradi. 
11. 
Yangi ___________ga yangi maydonlarda maxsus ishlab chiqilgan 
loyihalar asosida quriluvchi korxona, bino, inshoot va qurilmalar mansub 
12. 
Texnik 
………… qurollantirish ishlab chiqarish intensivligini 
kuchaytirish, ishlab chiqarish quvvatlarini oshirish va ishlab 
chiqarilayotgan mahsulotlar sifatini yaxshilashga yo’naltirilgan.
 

---

Mavzu: KORXONANING IQTISODIY XAVFSIZLIGI VA TIJORAT SIRI 
Xavfsizlik bu murakkab va serqirra kategoriyadir. U asosan va ko‘pincha 
ishlab chiqarishda foydalanilayotgan vositalarning xavfsizligi nuqtai nazaridan 
baholanadi va ko‘rib chiqiladi. Shu sababli hozirgacha biz texnika xavfsizligi, 
piyoda xavfsizligi, oziq-ovqat xavfsizligi yoki zararsizligi kabi tushunchalarni 
uchratsakda, korxona xavfsizligiga hali duch kelganimiz yo‘q. 
Korxona xavfsizligini ta'minlashning asosiy maqsadlari quyidagilardan 
iborat: 

korxona va uning barcha bo‘linmalari, mehnat jamoasining davlat tuzilmasi, 
xorijiy hamkorlar va raqiblar bilan o‘zaro munosabatlarda qonuniy huquqlarini 
himoya qilish; 

korxona mulkini saqlash, undan oqilona va unumli foydalanish; 

ishlab 
chiqarilayotgan 
mahsulotning 
ichki 
va 
tashqi 
bozordagi 
raqobatbardoshligini oshirish; 

tashkiliy va ishlab chiqarish barqarorligiga erishish, butlovchi qismlar 
yetkazib beruvchilarga yordamchi va hamkorlarga bir tomonlama qaram bo‘lishga 
yo‘l qo‘ymaslik; 

barcha tuzilmaviy bo‘g‘inlardagi xodimlar orasida mehnat intizomini 
mustahkamlash; 

mehnat unumdorligini oshirish uchun moddiy va ma'naviy manfaatdorligini 
ta'minlash; 

ishlab chiqarishda fan-texnika yutuqlaridan foydalanish, samarali axborot 
bazasini rivojlantirish; 

korxona obro‘sini oshirish. 
Xavfsizlik tamoyillari - xavfsizlikni ta'minlash taktika va strategiyasiga 
bo‘lgan asosiy talablar xavfsizlikning maqsad va vazifalarini hal qilishning to‘g‘ri 
yo‘llarin tanlashdir. Ular qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: 

qonuniylik tamoyillari; 

mustaqillik va mas'uliyat; 

iqtisodiy maqsadga muvofiqlik va foydalilik; 

maqsadli-dasturiy rejalashtirish;

o‘zaro aloqalar va muvofiqlashtirish; 

mehnatni ilmiy tashkil qilish; 

oshkoralik va zaruriy maxfiylikning uyg‘unligi; 

Ixtisoslashuv va yuqori kasbiy malaka. 
Korxonaning tijorat sirlari ishlab chiqarish, texnologik ma'lumotlar, 
boshqaruv, moliya va shu kabilar bilan bog‘liq bo‘lib, ularni oshkor qilish korxona 
manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan ma'lumotlardir. 
Mavjud nuqtai nazarlarga ko‘ra, korxonaning tijorat sirlari umumiy holda 
o‘z ichiga quyidagi ma'lumotlarni qamrab oladi: 

korxonaning savdo aloqalari haqida; 

kapital hajmi va tuzilmasi, investitsiya rejalari haqida; 

---


ta'minotchi va iste'molchilar, tuzilgan shartnomalar haqida; 

ishlab chiqarish hajmi, aylanma mablag‘lar va foyda hajmi haqida; 

bahoni shakllantirish siyosati va tovarlar bahosining shakllanishi haqida; 

bank opretsiyalar haqida va hokazolar. 
Korxonalarning maxfiylik shartlariga rioya qilmaslik natijasida yuzaga 
keluvchi yo‘qotishlari umumiy ko‘rinishda quyidagalarga olib keladi: 

ilmiy tadqiqotlarga litsenziya sotish imkoniyatlari pasayadi, fan-texnika 
taraqqiyoti sohasida erishilgan ustunliklar yo‘qotiladi, ilmiy-tadqiqot 
bo‘linmalarining yo‘nalishni o‘zgartirishlari uchun xarajatlari o‘sadi; 

ishlab chiqarish faoliyatida zarur bo‘lga xom ashyo, texnologiya va 
hokazolarni sotib olishda qiyinchiliklar yuzaga keladi (yoki raqobatchilar 
tomonidan sun'iy ravishda yaratiladi); 

korxonaning tadbirkorlikdagi sheriklar bilan hamkorligi cheklanadi, foydali 
shartnomlarni imzolash imkoniyatlari kamayadi, shartnoma majburiyatlarini 
bajarishda muammolar vujudga keladi; 

korxonaning yangi bozor strategiyasini yaratish, marketing tadqiqotlari 
tuzilmasini o‘zgartirish va hokazolarga sarflanuvchi xarajatlari o‘sadi;