C erom k. Q lenn və t eodor c. Q ordon
Yüklə 5,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
İstehlak Məhsulları Silah İnsan Alveri Saxtalaşdırma və piratçılıq Narkotik Alveri Ətraf Mühit Məhsulları Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 68 nin vahidini istehsal etmək üçün sərf etdiyi enerjidən 33% az enerji sərf olunur. Lakin Çin və Hindistan kimi digər ərazilərdə mövcud olan tələbat 2003-cü ildən 2030-cu ilədək qlobal tələbatı 50%-dən çox artıracaq və bu da alternativlər uğurlu nəticə verənədək mədən yanacaqlarının istehlakını enerjiyə olan ilkin tələbatın 81%-nə qədər artırır. Eyni zamanda karbonun geniş miqyasda sorulması, saxlanılması və yenidən istifadəsi də əsas prioritetlərdən biri olmalıdır. 2006-cı ildə bərpa olunan və az karbonlu texnologiyaya 70 milyard dollardan çox pul qoyulub. 2005-ci ildəkindən 43% çox; 1500 təmiz texnoloji (klintek) şirkət açılıb və ABŞ-da 4093 patent günəş və bioloji yanacaqların üstünlük təşkil etdiyi təmiz texnologiyaya əsaslanır. Tədqiqatlar göstərir ki, günəş enerjisi elektrik enerjisinin əsas mənbəyinə çevrilə bilər və əgər ətraf mühitin çirklənməsi artmasa və ərzaq qiymətləri çox qalxmasa, biomassa nefti geniş şəkildə əvəz edə bilər. Hallofit bitkilərindən və yosunlardan istifadə etməklə sahildə yerləşən səhralıqları dəniz suyuyla kütləvi şəkildə suvarmaqla ildə hər hektara 190 000 litr bioyanacaq istehsal etmək olar. İstifadə olunmuş istini bir daha istifadə etməklə müştərək enerji istehsalı enerji istehsalına böyük yardım göstərə bilər. Bundan əlavə, fəaliyyət müddətinin 40 il olacağı gözlənilən təqribən 1000 kömür zavodu CO 2 –nin sorulması nəzərdə tutulmadan planlaşdırılma və ya inşa edilmə mərhələlərindədirlər. Növbəti 25 il ərzində tikilmələri layihələşdirilən kömürlə işləyən elektrik stansiyalarından buraxılan emissiyalar, ötən 250 il ərzində havaya buraxılmış emissiyalardan çoxdur. Ətraf mühitin qorunması hərəkatları mədən yanacağı sənayelərini bağlamağa cəhd edə bilər, necə ki, 30 il bundan qabaq bu cür hərəkatlar atom (nüvə) enerjisinin inkşafını dayandırmışdır. Atom (nüvə) enerjisinin mədən yanacaqlarından emissiya olunan istixana effektini yaradan qazların əvəz etməsi üçün təqribən 2000 atom elektrik stansiyası tikilməlidir – 15 ildə həftəyə 2 və ya 3 stansiya. Daha bir Çernobl hadisəsinə bənzər hadisənin baş verməsi atom (nüvə) enerjisinin genişlənməsini dayandıra bilər. Daha yaxşı elektrik keçiriciliyi üçün naqillər nanoborucuqlarla əvəz oluna bilər. Günəş fermaları gümüş və digər generatorların köməyilə günəş işığını qüllələrin təpəsində cəmləşdirə bilər. Binalara və digər səthlərə yapışdırılan plastik nanotex fotoqalvaniklər xərcləri azalda və effektivliyi artıra bilərlər. Külək enerjisinin potensialının dəyərləndirilməsi günü-gündən artmağa davam edir. Hidrogen infrastrukturuna keçid çox baha başa gələ və iqlim dəyişikliyinə gec təsir edə bilər. Qoşula bilən hibridlər və elastik yanacaqla işləyən nəqliyyat vasitələri, batareyaların qiymətinin düşməsi və preslənmiş havayla işləyən avtomobillər teziklə yalnız neftlə işləyən nəqliyyat vasitələrinə alternativ olacaqlar. “C hydrogenoforman” bakteriyalarının suyu və dəm qazını hidrogenə necə çevirməsini öyrənmək davamlı hidrogen istehsalında irəliləyişlərə səbəb ola bilər. Günəş enerjisi ilə işləyən kosmik peyklər baza-əsaslı elektrik enerjisi qlobal əsasda idarə edə bilər və bununla da effektliliyi artıra və enerjini elektrik şəbəkəsinə doğru yönəldə və dünyanı davamlı zəngin elektrik enerjisiylə təmin edə bilərlər. Enerji istehsalının və istifadəsinin təsirlərini əks etdirmək məqsədi daşıyan, enerjinin dəyərləndirilməsi strategiyaları və karbon vergiləri üçün elmi ölçülər üzrə razılaşmalar zəruri olacaq. Bütün bunlar Beynəlxalq Enerji Təşkilatının yaranmasını tələb edə bilər. 13-cü Çağırışa o vaxt ciddiliklə cavab veriləcək ki, ekoloji cəhətdən zərərsiz olan proseslərdən istehsal olunan enerji 5 il dalbadal digər enerji mənbələriniüstələyəcək, atmosferik CO 2 aşqarları ən az 5 il ərzində azalacaq və bu 5 illik amil sayəsində dünyada enerji tədqiqat və təkmilləşdirmə xərcləri artacaq. Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 69 R EGIONAL M ÜLAHIZƏLƏR A FRIKA : Afrika Çinə idxal olunan neftin 30%-ini istehsal edir. Afrika çox davamlı bərpa edilə bilən enerji mənbələrinə saatda 3140 teravatdan çox tükənən texniki hidroenergetika potensialına, 9000 meqavatdan çox geotermal potensialına, zəngin biomas potensialına, davamlı günəş potensialına və bəzi ölkələrdə əhəmiyyətli külək potensialına malikdir. Bununla belə bərpa oluna bilən mənbələr regionun ilkin enerji təchizatına 1%-dən az yardım göstərir. A SIYA VƏ O KEANIYA : Çin istehsalı olan ucuz batareyalar tezliklə elektrik enerjisiylə işləyən maşınların tezliklə meydana çıxmasına səbəb ola bilər. Baxmayaraq ki, Çin 1991-ci ildən bu yana ÜDM-yə görə enerjini 50% azaldıb, onun CO 2 emissiyalarI 2008-cİ ildə ABŞ-ı ötüb keçib. Çin dünyada ikinci böyük neft istehlakçısıdır və 2020-ci ilədək öz nüvə imkanlarını 4 dəfə artırmağı planlaşdırır. Çində istehsal olunan enerjinin 2/3-si kömürdən əldə olunur – bu da Çini hər hansı bir istixana effekti yaradan qazların qarşısının alınması strategiyasında tənqidçi oyunçuya çevirir. Filippində istehsal olunan elektrik enerjisinin 27%-i geotermal mənbələrdən əldə olunur. Yaponiya və Cənubi Koreya enerjinin demək olar ki, hamısını idxal edirlər. Yaponiya orbitdə günəş enerjisini necə emal etməyin və o enerjini Yer kürəsindəki elektrik stansiyaları şəbəkəsinə yönləndirməyin yollarını araşdırır və 2020-ci ilədək yanacaq elementləri ilə işləyən 5 milyon maşına malik olmağı planlaşdırır. Avstraliya 2010-cu ilədək közərmə lampalarının istifadəsini qadağan edərək yığcam flüoresent lampaların istifadəsinə keçməyi planlaşdırır. A VROPA : AB planlaşdırır ki bioyanacaqlar 2020-ci ilədək onun yanacaqlarının 10%-ini təşkil edəcək və region İstixana Qazlarının emissiyasını 1990-ci ildəkindən ən az 20% azaldacaq. ABŞ-AB sammitində, 2015-ci ilədək 12 karbon-sorma-və-saxlama nümayiş zavodları şəbəkəsi təsis etmək planlaşdırılıb. 2030-cu ilədək küləyin Avropa elektrik enerjisiinin 23%-ini istehsal etməsi gözlənilir. Avropanın Rusiya enerjisindən asılılığının artması Rusiyanın əlində yeni bir diplomatik alətə çevrilir. İsveç 2020-ci ilədək mədən yanacaqlarından azad iqtisadiyyata malik ölkəyə çevrilməyi hədəfə alıb. Almaniya dünyanın günəş elektrik enerjisinin yarısını istehsal edir, Avropanın ən böyük biodizel isehsalçısıdır və 2020-ci ilədək CO 2 emissiyalarını 40% azaltmağı planlaşdırır. Bu da Almaniyanı dünyanın ən qənaətcil enerji istifadəçisinə çevirəcək. L ATIN A MERIKASI : Braziliya etil spirtinin istehsalı üzrə dünya lideridir; 2006-cı ildə ölkədə alınan maşınların 70%-i qıvraq tipli yanacaqla işləyən nəqliyyat vasitələri olub; 2010-cu ildə ölkənin etil spirtinin ixracından əldə etdiyi gəlir 1.3 milyard dollara çata bilər. Boliviya və Venesuela öz neft və qaz sənayelərini milliləödirməyə davam edirlər. Meksika üz təbii qazının xarici investisiyalar tərəfindən inkişaf etdirilməsini istəmir, amma eyni zamanda bunu özünün etməsi üçün kifayət qədər maliyyəyə sahib deyil. Venesuelanın ağır neft ehtiyatları bu günün texnologiyalarından istifadə edə və bununla Səudiyyə Ərəbistanındakı ehtiyatlardan da çox ehtiyatlara sahib ola bilər. Ş IMALI A MERIKA : 15-illik avtomobil dövriyyəsini nəzərə alsaq, 2012-ci ilədək ABŞ-dakı yeni avtomobillərin yarısı benzinsiz işləməlidir ki, növbəti 20-30 il üçün Yaxın Şərq neft asılılığı azalsın. Bu da elastiki yanacaqla işləyən qoşula bilən hibridlər vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Kosmik günəş enerjisi dünyadakı elektrik maşınlarının yanacağa olan tələbatını bütünlüklə ödəyə bilər. Atom (nüvə) enerjisi ABŞ-ın CO 2 emissiya edən elektrik stansiyalarını əvəz etməsi üçün təqribən 350 atom (nüvə) elektrik stansiyaları inşa edilməlidir – 15 il ərzində hər 2-3 həftədə bir ABŞ Enerji Departamenti belə hesab edir ki, Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 70 nəqliyyat vasitələri qoşula bilən hibrid elektrikləri olsaydı, “baza” elektrik enerjisinin istehsalı və ötürücülük imkanları ölkənin 220 milyon nəqliyyat vasitəsinin 84%-ini yanacaqla təmin edə bilərdi. Hal-hazırda ABÖ-da yol tıxaclarında il ərzində 2.3 milyard qallon qaz sərf olunur. ABŞ nümayiş məqsədli “emissiyasız” kömürlə işləyən elektrik stansiyası və karbonu soran və istixana qazlarının qarşısını almaqla hidrogen istehsal edən qurğu inşa etməyi planlaşdırır. ABŞ-da benzin vergisi Avropada olduğundan təqribən 1/7 dəfə çoxdur. Qrafik 13. Beynəlxalq Əsas Enerji Təchizatı Mənbə: Beynəlxalq Enerji Agentliyi, Əsas Beynəlxalq Enerji Statistik Məlumatları, 2006 14. Elmi və texnoloji nailiyyətlər insanların vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün necə sürətləndirilməlidir? Son 25 ildə elm və texnologiyanın müstəsna təsirləri növbəti 25 ildə baş verəcək təsirlərlə müqayisədə cüzi görünəcək. Yeniliklərin sürətini tezləşdirən amillər özləri yüksək sürətlə dəyişirlər. “İntel” şirkəti ilk proqramlaşdırıla bilən və saniyədə trilyon əməliyyat həyata keçirən 1 teraflopluq çiplər işləyib hazırlayıb. Beyin-kompüter qarşılıqlı əlaqəsi indi fikirləri proqramlı şəkildə hərəkət etdirir, nanohissəciklər və fibra liflər sinir böyüməsini stimullaşdırır və mini-biokompüterlər xüsusi fərdi hüceyrələri müalicə etməyə kömək edir. Fotonlar yavaşıyıb və sürətlənib, yetkin gövdə hüceyrələrinin zədələnmiş toxumanı bərpa etmə qabiliyyəti aşağı düşüb; bərk nümunənin içərisində gizlənmiş tək elektronun zəif maqnetik siqnalları aşkar olunub; tək-molekullu kanal uzunluğuna malik üzvi tranzistorlar artıq gözə görünürlər; mikrobial yanacaq elementi nümayiş etdirilib. Elm və texnologiyanın imkanlarını sürətləndirməklə insanların inana biləcəyindən daha çox şeyləri mümkünləşdirmək olar; insanın həyat şəraitini yaxşılaşdırmaq üçün elmi irəliləyişlərin tətbiq olunması imkanları da davamlı şəkildə əldən buraxılır. Proqram təminatını yaratmaq üçün kod xətlərindən istifadə olunurdusa, genetik kodlardan da yeni həyat formaları yaratmaq üçün istifadə olunur. Süni orqanlar 3-ölçülü prototiplərə bənzər Digər Nüvə Hidro Kömür Qaz Neft Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 71 şəkildə hazırlana bilər; cərrahiyyə robotları artıq Maqnetik Rezonans Təsvirlərinə uyğun gəlir və tibbi problemlərə görə məsuliyyət daşıyan hüceyrəvi və irsi anomaliyalar müəyyən olunur və onların müalicəsi layihələşdirilir. Telefonlar üçün 10 qiqabaytlıq bərk disklər tezliklə mümkün olacaq. Genetik cəhətdən modifikasiya edilmiş viruslar özlərini elektrik keçiriciliyinə malik metallarla örtərək öz-özlərinə batareya elementlərinə çevrilən nano- naqillər əmələ gətirirlər. Milyonlarla insan xərçəng xəstəliyinin dərmanını tapmaq üçün öz kompüterlərinin ehtiyat yaddaşını könüllü şəkildə verirlər. Nanotexnologiya, bilotexnologiya, informasiya texnologiyası və təfəkkür elmləri arasında gələcəkdə müştərək fəaliyyət sivilizasiyanın perspektivlərini dəyişəcək. Bizə irəliləyişləri izləmək üçün qlobal məlumat sistemi lazımdır ki, siyasətçilər və ictimaiyyət yeni elm və texnologiyanın potensial nəticələrini anlasın. Elm və texnologiyanın sürətlənməsi və qloballaşmasından irəli gələn risklər çox böyükdür (kompakt disk versiyasının 3.5-ci Fəsli, 2025-ci il üçün Qlobal Elm və Texnologiya Ssenarilərinə baxın) və gələcəkdə əxlaqi məsələlərə səbəb ola bilər. Məsələn, bizim özümüzü klonlaşdırmağa, minlərlə yeni həyat növü yaratmağa və əsaslı tədqiqatlarda elmi suverenitet tələb etməyə haqqımız varmı? (Kompakt disk versiyasının 4-cü Fəsli, Elm və Texnologiyanın İdarəolunması Məsələlərinə baxın). “Lux Research” araşdırma şirkətinin verdiyi məlumata əsasən, 2006-cı ildə nanotexnoloji tədqiqat və təkmilləşdirməyə 12.4 milyard dollar sərmayə qoyulub və nanotexnoloji məhsullar 50 milyard dollardan çox qiymətə satılıb, beynəlxalq patent fondları 31% artıb və ABŞ və Yaponiyada özəl sektorlar tədqiqat və təkmilləşdirmə xərclərində hökuməti geridə qoyub. Hər halda, nanotexnoloji mühitin sağlamlığa təsirinin tədqiq olunması geniş yayılıb, bu da tənzimləyən istehsalı dəyişəcək standartlara gətirib çıxaracaq. Yeni avtomatik nano-miqyaslı standart bloklar, elementlər və qurğular üçün elmi plan hazırlanır. Qan hüceyrələri ölçüsündə olan nanorobotlar bir vaxt müayinə və müalicə və daxili VR təsvirlərini çəkmək üçün insan bədəninə daxil ola bilərlər. Daha uzun müddət üçün kvant fenomeni və qarışıqlıq yaradan vasitələr tədqiq olunur. Kvant fizikləri teleportlaşan fərdi fotonları təcrübədən keçirir və orjinalın 2 demək olar ki eyni surətini teleportlaşdıran üsul nümayiş etdirirlər. Astronomlar, cazibə qüvvəsinə əks olaraq kosmoloji qüvvə olan qaranlıq enerjisinin imkanlarını tədqiq edirlər. 14-cü Çağırışa o vaxt ciddiliklə cavab veriləcək ki, ictimai tələblər üçün tədqiqat və təkmilləşdirmə xərcləri, digər məqsədlər üçün edilmiş xərclərə bərabər olacaq və tədqiqat və təkmilləşdirmə prioritetləri sistemində və qanunvericilikdə istifadə üçün dünya elm və texnologiya biliklərini əlaqələndirəcək, beynəlxalq elm və texnologiya təşkilatı təsis olunacaq. Belə bir sistem riskləri, imkanları və müştərək əsaslı məsələlərə dair fərziyyələri aydgnlaşdırmaq məqsədilə dünya biliklərinin istifadəçi üçün rahat şəkildə toplamaqla siyasi və mətbuat qərar qəbul edicilərini daha elm və texnologiya fəhmli edə bilər. Bu sistem həmçinin, bionanotexnologiya kimi mübahisəli sahələrin şəffaf beynəlxalq elmi qiymətləndirilməsini asanlaşdıra və onların mümkün və arzu olunduqları yerlərdə onların insanın həyat şəraitini necə yaxşılaşdıracağını aydınlaşdıra bilər. Hal-hazırda Akademiyalararası Panel – dünyadakı 90 elmi akademiyaların şəbəkəsi elm və texnologiya məlumatlarına çıxışı və əməkdaşlığı artırır; hər kəs, tətbiqi elmin insanın həyat şəraitini yaxşılaşdırmaq məqsədilə mənbələndiyi, günü-gündən genişlənən biliklər məcmusunu təmin etmək üçün yeni nəzəri prinsiplərin əsas tədqiqat və təkmilləşdirilməsini dəstəkləməlidir. Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 72 R EGIONAL M ÜLAHIZƏLƏR A FRIKA : Afrikada elm və texnologiya maliyyələşdirilməsi hələ də ÜDM-nin 1%-dən azdır. 2007-ci ilin oktyabrında Afrika Elm və Texnologiya stratgiyaları liderlərinin Misirdə keçirilən görüşünün nəticələri, Afrikanın İnkişafı üçün Yeni Əməkdaşlığın strategiyaları və elm üzərində işlərini, texnologiyanı və milli qərar qəbul edicilik prosesi üçün yenilik göstəricilərini qidalandırmalıdır. Elmi Birliklərin Beynəlxalq Şurası Afrikada diqqəti sağlamlığa və insanların rifahına, çirklənmə və meşəsizləşmə kimi təhlükələrə, sabit enerjiyə və qlobal iqlim dəyişikliyinə yönəldən idarə təsis etmişdir. A SIYA VƏ O KEANIYA : Hal-hazırda Çin Yaponiyanı ötərək dünyada ikinci ən böyük tədqiqat və təkmilləşdirmə sistemidir və 2010-cu ilədək dünyanın tədqiqat və təkmlləşdirmə xərclərinin 23%-ini təşkil edir. ABŞ-dan sonra Çin dünyada nanotexnologiya haqqında maddələrini buraxan ikinci ən böyük ölkədir. Yaponiya isə üçüncü yerdədir. Çin Nigeriya üçün peyk layihələşdirib və havaya buraxıb və Venesuela üçün də birini layihələşdirməyi və havaya buraxmağı planlaşdırır. Hindistanın Banqalor şəhərində ABŞ-ın Silikon Valli rayonundakından daha çox İT mühəndisi var. Yaponiya kosmik günəş peyklərinin inşa edilməsi və saxlanılmasının təcrübi üsulu kimi ilk sınaq Furoşiki peykini havaya buraxıb. A VROPA : Tibbi-, bioloji-, və neyrotexnologiyada irəliləyişlər Avropada yaşlanan cəmiyyətlə olan problemlərin bir çoxunu azalda bilər. Avropada, əsasən Almaniyada bir çox tədqiqat institutları, kompüterləşdirilmiş protezlərə və beyin-kompüter interfeyslərinə malik Süni Görmə Sistemləri üzərində işləyirlər. AB 2010-cu ilədək tədqiqat və təkmilləşdirmə xərclərini ÜDM-nin 3%-dək artırmağı və daha 700 000 tədqiqatçı cəlb etməyi planlaşdırır. 500 000-dən çox alim son 15 il ərzində Rusiyanı tərk edib; Rusiya indi nanotexnoloji tədqiqat və təkmilləşdirməyə böyük sərmayələr qoyur. Sloveniya hökuməti şəffaflığı və ictimai anlaşmanı artırmaq üçün öz tədqiqat proqramını şərhlər üçün açıq elan edib. L ATIN A MERIKASI : Region ÜDM-nin orta hesabla 0.4%-ini elm və texnologiyanın inkişafına sərf edir, lakin 2010-cu ilədək bu göstəricini 3%-ə qədər artırmağı planlaşdırır. Region həmçinin öz uzunmüddətli dövlət-özəl tədqiqat və təkmilləşdirmə əməkdaşlığını, regional tədqiqat şəbəkələrini, milli strateji tədqiqat və təkmilləşdirmə planlaşdırmasını, əsaslı tədqiqatları, fayda və risklər üzrə elm və texnologiya məlumatlılığnı və yerli tədqiqat və təkmilləşdirməyə qoyulan özəl sərmayə qoymaq stimulunu inkişaf etdirməlidir. Ş IMALI Amerika: Massaçusets Texnologiya İnstitutu pulsuz onlayn elm və texnologiya kursları təklif edir. Milli Elmlər Akademiyasının verdiyi məlumata əsasən, hal-hazırda ABŞ ixrac etdiyindən daha çox yüksək-texnologiyaya malik məhsulları idxal edir. Saf enerji texnoloji innovasiyaları sürətlənməkdə davam edir – 2006-cı ildə 4000 ABŞ əlaqəli patent olmuşdur. ABŞ Patentlər İdarəsi ictimai şərhlərin edilməsi üçün patent ərizələrini internetdə yerləşdirməyi planlaşdırır. Elm və Texnologiya üzrə təhsil alan tələbələrin sayının azalması, dini fundamentalist siyasətlər və digər siyasi nəzər nöqtələrinin mövcudluğu ABŞ elminin davamlı uğuruna potensial təhlükələrdir. Mükafatlar bəşəriyyətə xeyir verən texnologiyanın yayılmasını sürətləndirə bilər. Məsələn, Kaliforniya ştatı, San Xose Texnoloji Muzeyinin təsis etdiyi Texnologiya Mükafatg və ya ildə milyonlarla ton karbon qazının təmizlənməsinə səbəb olan Rizard Brensonun təsis etdiyi mükafat ya da Massaçusets Texnologiya İnstitutunun həyata keçirdiyi robot yarışları. Qrafik 14. İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatında və Əməkdaşlıq edən Qeyri-Üzv Ölkələrdə Gözlənilən Tədqiqat və Təkmilləşdirmə xərcləri (ÜDM-nin faizi) Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 73 Mənbə: İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı, Məlumatlar bülleteni, 2007 – İqtisadi, Ekoloji və Sosial Statistik göstəricilər 15. Etik düşüncələri qlobal qərarlarla daha mütəmadi surətdə necə birləşdirməli? Qeyri-əxlaqi qərarlar kütləvi informasiya vasitələrinin, bloqların, mobil telefon kameralarının, etik komissiyaların və “Transparency İnternational” kimi təşkilatların vasitəsilə geniş şəkildə ifşa edilir. Bununla belə mənasız xəbərlər və əyləncələr beynimizi əxlaqsız davranışlarla doldurur, halbuki 1 trilyon dollar rüşvətə, 2 trilyon dollar mütəşəkkil cinayətkarlığa xərclənir və terrorizmin yayılmaması üçün qlobal əxlaqi rəhbərliyə böyük ehtiyac var. Dəyərləndirmələrə əsasən, 30 münaqişədə 300 000 uşaq əsgər, cinsi qul, hambal və gözətçi işləyir. Braziliyanın QİÇS-ə dair qərarları kimi daha çox əxlaqi qərarlar necə möhkəmləndirilə bilər? Və ya CO 2 -nin emissiyasını azaltmaq üçün yaranan ABŞ-Çin ittifaqı kimi ittifaqlar necə təşviq oluna bilər? Dini dünyagörüşünə əsaslanan ictimai əxlaq günü-gündən artan ateizmin təsirinə məruz qalır. Bu da qərar qəbul etmə prosesinin əxlaqi özülü haqqında qeyri-müəyyənliklərə səbəb olur. Həyat quruluşunun dəyişmə sürəti bir çox insanların və institutların qavrama bacarıqlarından xaric olduğu üçün əxlaqi qeyri-müəyyənliklərə gətirb çıxarır. Bizim genetik kodları yenidən yazmaqla minlərlə yeni həyat formaları yaratmağa və ya özümüzü və gələcək nəsilləri genetik şəkildə dəyişməyə haqqımız varmı? İnsanların texnologiya ilə birləşməsi nə dərəcədə doğrudur? Azad sorğunun dəstəklənməsi və nəzərəçarpacaq dərəcədə qəza halı yarada biləcək məlumatlara çıxışın təmin olunması arasında baıans mövcuddurmu? Texniki vasitələr terrorizmin elektronik faşizmə gətirib çıxarmasının qarşısını ala bilərmi? Mütəxəssislər belə bir fərziyyə irəli sürür ki, dünya “spesifikliyə” doğru hərəkət edir – bu düvrdə texnoloji dəyişkliklər elə çox sürətlə baş verir və elə mühüm əhəmiyyət kəsb edir ki, biz məsələn bugün 2025-ci ildən o tərəfə həyatın necə olacağı haqda təsəvvürlərə malik olmaq iqtidarında deyilik. Qlobalizasiya və qabaqcıl texnologiya çox az insana, əvvəlkindən daha az vaxt ərzində və daha zox ziyan vurmağa imkan verir. Nəticə etibarilə hər bir insanın rifahı, hamını maraqlandırmalıdır. Bu cür bayağılıqlar yenilik deyil, lakin onların nəticələrinin uğursuzluğu gələcəkdə keçmişdəkindən tamamilə fərqli olacaq. Yeni texnologiyalar da həmçinin çox az insana, əvvəlkindən daha çox kömək etməyə imkan verir. BMT-nin Yüklə 5,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|