Christa Lehnert-Schroth

›

 ryc. 5.1a, b; 

›

 ryc. 5.16c).

W celu wzmocnienia mięśni międzyżebrowych i przepony 

można podczas wdechu stawiać pewien opór na skrzydełka 

nosa. Ważne jest przy tym, by każdy wdech świadomie kie-

rować w nieaktywne obszary tułowia i by w trakcie tego obni-

żeniu ulegała przepona. Wykonywanie tego w sposób uświa-

domiony pozwala nawet na jednostronne wykonanie takiego 

wdechu. Tego typu mechanizm ćwiczony jest w miejscu zlo-

kalizowanym poniżej garbu żebrowego.

5.1.3  Nauka dowolnej motoryki i°korekcja 

ruchów oddechowych

W S K A Z Ó W K A

Naukę ruchów dowolnych (ruchów przepony) można wspo-

magać za pomocą ćwiczeń głosowych, dźwiękowych, syczenia 

i dmuchania oraz ćwiczeń wydechowych z wykorzystaniem urzą-

dzeń i przyrządów lub poprzez granie na harmonijce ustnej. Oczy-

wiście należy zawsze czynić to z korekcją wadliwych ruchów od-

dechowych.

Ryc. 5.1  Obrotowo-kątowy oddech [W858].

a.  PW dla skoliozy piersiowej lewostronnej.

b.  PK dla skoliozy piersiowej lewostronnej (ob-

jaśnienie znaczenia strzałek 

› zob. „Wskazów-

ki dla użytkownika”).

57

5.1  Ortopedia oddechowa wg Schroth 

5

Gazometria krwi wykazuje, że u wielu pacjentów już w trak-

cie pierwszych 3 lub 4  tygodni usprawniania dochodzi do 

wzrostu poziomu O

2

.

Korekcja ruchów oddechowych przebiega w trzech kie-

runkach. W trakcie ćwiczeń należy spełnić trzy podstawo-

we wymogi:

1. Osiągnięcie jak największego wydłużenia kręgosłupa 

i rozciągnięcia skrzywienia bocznego.

2. Równoczesną derotację tułowia za pomocą ruchów odde-

chowych.

3. Napięcie izometryczne w trakcie prostowania się i derotacji.

Dzięki odpowiednim pozycjom wyjściowym dla ruchów 

oddechowych klatki piersiowej możliwe jest uzyskanie takiej 

sytuacji, w której wdech kierowany będzie w najsłabsze miej-

sca (

›

 ryc. 5.2a, b).

Skolioza wykazuje mniejszą lub większą tendencję do 

progresji. Terapia powinna poprawić wadliwą postawę cia-

ła i zapobiec postępowaniu deformacji. Realizuje się to po-

przez wpływ na ogólną wadliwą, skoliotyczną statykę ciała 

w celu jej normalizacji oraz sukcesywne przeobrażenie we-

wnętrznego obrazu skoliotycznego ciała. Dąży się przy tym 

do uzyskania przeciwieństwa w stosunku do istniejącej wad-

liwej postawy ciała.

U W A G A

Opisywane „szczyty klinów” poprzez ćwiczenia powinny ulegać 

„rozszerzeniu”, a na odmianę szerokie boki tych „klinów” powin-

ny ulec zwężeniu, dzięki czemu odzyskuje się prawidłowy przebieg 

pionu, tzn. strony wklęsłe będzie się uwypuklać, a strony wypukłe 

będzie się ścieśniać.

Dzięki ukierunkowanym ruchom oddechowym uaktywnione 

w trakcie oddychania zostają te obszary płuc, które cechuje 

ograniczona funkcja wentylacyjna. Jednocześnie oznacza to 

poprawę wydolności serca i układu krążenia.

W S K A Z Ó W K A

Korekcyjne ćwiczenia oddechowe można również wykonywać 

w gorsecie korekcyjnym (

›

 ryc. 5.3a, b; 

›

 ryc. 5.4a, b).

Terapia za pomocą ćwiczeń powoduje gruntowne przewie-

trzenie płuc i tym samym wzbogacenie krwi w tlen.

U W A G A

Wszystkie ćwiczenia korekcyjne wykonuje się wraz ze świado-

mym ukierunkowanym ruchem oddechowym klatki piersiowej. 

Nie chodzi zatem tutaj o wykonywanie tzw. ogólnej gimnastyki 

oddechowej.

Do przesterowania nawykowej skoliotycznej postawy ciała 

dochodzi dzięki działaniu trzech czynników:

1. Uświadomienia sobie wady postawy (za pomocą luster, 

zdjęć).

2. Wyobrażenia i wyczucia jej.

3. Wpływu poprzez ćwiczenia na różne wadliwe ruchy ciała 

w celu ich przetorowania w ruchy prawidłowe i utrwale-

nia ich (

›

 ryc. 5.5a, b, 

›

 ryc. 5.6).

Kształtowanie  poczucia postawy prawidłowej, które 

przez długie lata związane było z odczuwaniem nawykowej 

skoliotycznej postawy jako coś naturalnego i prawidłowego, 

zawsze sprawia trudności. Dlatego ważne jest wykorzystywa-

nie sprzężenia zwrotnego w postaci korzystania z luster lub 

fotografii, by zwłaszcza na początku usprawniania uzmysło-

wić ćwiczącemu, jak wyczuwa się postawę skorygowaną. Tyl-

ko dzięki odpowiedniemu treningowi można uaktywnić do 

tej pory nieaktywne mięśnie, przez co stopniowo korygowa-

a

b

Ryc. 5.2  Ruchy klatki piersiowej podczas oddy-

chania [M616].

a.  Pozycja wyjściowa.

b.  PK: jak największa korekcja dzięki elongacji, 

derotacji, izometrycznego napięcia mięśni wraz 

z optymalnym ruchem oddechowym (objaśnie-

nie znaczenia strzałek 

›  zob. „Wskazówki dla 

użytkownika”).

58

5  Trójpłaszczyznowa terapia skolioz wg Schroth

5

a

b

Ryc. 5.4  Gorset [W858].

a.  PK: wdech z korekcją obrotowo-kątową; b. wdech (na zbliżeniu) (objaśnienie znaczenia strzałek 

› zob. „Wskazówki dla użytkownika”)

a

b

Ryc. 5.5  Kąt nadbrzuszny: nauka wyczuwania [W858].

a.  PW na wydechu; b. PK z oddechem przeponowym i wyczuwaniem zwiększenia się kąta nadbrzusznego

a

b

Ryc. 5.3  Gorset w lewostronnej skoliozie piersiowej [W858].

a.  PW: wydech. b. PW: wydech (na zbliżeniu).

59

5.1  Ortopedia oddechowa wg Schroth 

5

ne jest wadliwe poczucie ciała. Ważne przy tym jest, by ćwi-

czący był w stanie rozpoznać rodzaje ćwiczeń oraz błędy pod-

czas ich wykonywania, które działają niekorzystnie, a które 

powinno się wykluczyć. W procesie tym chodzi zatem nie tyl-

ko o terapię, ale również o nauczenie ćwiczących poprawne-

go wykonywania ćwiczeń niezależnie od terapeuty.

U W A G A

Tak rozumiana terapia wydaje się kosztowna, jednak się opłaca, bo-

wiem pozwala na uniknięcie ryzyka.

Skoliozy nie da się leczyć schematycznie, bowiem żadne 

skrzywienie nie jest takie samo. W tym także tkwi twórczy 

bodziec dla terapeuty. Terapia skolioz ciągle jest dla niego in-

teresująca, ponieważ każda skolioza staje się nowym wyzwa-

niem, jakiemu musi podołać. Niezbędna jest kontrola wzro-

kowa, gdzie i jak dalece można zastosować hiperkorekcję, by 

uzyskać optymalny efekt korekcyjny polegający na ponow-

nym prawidłowym ustawieniu trzech „bloków tułowia”, któ-

re zostały trapezoidalnie zniekształcone i skoliotycznie zro-

towane. Stopniowo uzyskiwana przez ćwiczenia hiperkorek-

cja stanowi ideał, bowiem w zniekształceniu skoliotycznym 

prawdziwa hiperkorekcja nie jest możliwa. Hiperkorekcja 

w tym przypadku dotyczy statyki ciała. W metodzie Schroth 

dąży się jednak do tego, by niemożliwe uczynić anatomicznie 

możliwym. Prowadzi to już do pedagogicznych podstaw tera-

pii skolioz wg Schroth.

5.1.4  Podstawy terapii skolioz wg Schroth

Naszym stałym celem musi być przywrócenie równowagi 

mięśniowo-szkieletowej poprzez trening mięśniowy w  ra-

mach możliwości, jakie stwarza budowa anatomiczna. Dla-

tego należy tak skorygować poszczególne odcinki ciała, by 

jak to już wcześniej opisano, klinowato zdeformowane sko-

liotyczne części tułowia ponownie do siebie zbliżyć i ustawić 

je prawidłowo. Sytuacja taka odtwarza działanie sił nośnych, 

które przenoszone są przez jądra miażdżyste znajdujące się 

w krążkach międzykręgowych. W przypadku skolioz siły te 

są wadliwie przesunięte – na zewnątrz i do tyłu – i konieczne 

jest przywrócenie ich działania pośrodkowego, tak by skiero-

wane były dogłowowo – oraz by w skorygowany sposób dzia-

łały pionowo. Dlatego w metodzie Schroth taki nacisk kładzie 

się na zwalczanie wadliwej równowagi. Bez  przywrócenia 

prawidłowej równowagi pacjenci będą ćwiczyć na darmo, 

nie osiągając pozytywnych efektów.

U W A G A

Można również wykorzystywać żebra do przywracania prawidło-

wej równowagi w ten sposób, że za pomocą oddychania służą one 

jako ramiona dźwigni wykorzystywane do derotacji klatki piersio-

wej. W skoliozie są one zablokowane. Z tego powodu korekcji po-

stawy ciała w ukierunkowanej terapii skolioz nie da się rozdzielić od 

ortopedycznej terapii oddechowej.

Tak samo należy ćwiczyć w sytuacji, w której od strony mięś-

niowej teoretycznie prawie niemożliwe jest działanie derota-

cyjne na odpowiednie odcinki kręgosłupa, ponieważ ramio-

na dźwigni umiejscowione są niekorzystnie, np. na skutek 

niewłaściwego położenia masy mięśni skręcających. Naszym 

zdaniem mięśnie skręcające, które tworzą najbardziej we-

wnętrzną warstwę mięśniową, można efektywnie w  tej ko-

rekcji wykorzystać. Związane jest to z przeświadczeniem, że 

jeśli chce się coś odkręcić, to należy to czynić od zewnątrz do 

środka.

Schroth przedstawia żebra jako długie ramiona dźwigni 

wykorzystywane do odwijania skręconego kręgu. Jeśli do tego 

od środka doda się działanie ciśnienia powietrza (oddech), to 

w efekcie uzyska się poprawę kształtu, która bez ukierunko-

wanego, świadomie kierowanego oddechu nie byłaby możli-

wa. Należy o tym wiedzieć zanim „teoretycznie niemożliwą” 

czynność mięśniową uzna się za problem nierozwiązywalny. 

Rozstrzygające w tych dywagacjach jest działanie praktyczne.

W związku z tym przypomina nam się cytat umieszczony 

we francuskiej fabryce samolotów: „Waga trzmiela w stosun-

ku do wielkości jego skrzydeł teoretycznie czyni go niezdolnym 

do latania. On jednak nie wie o tym i dlatego potrafi latać”.

Praktyka potwierdza, że skręcanie kręgosłupa w tworzącej 

się skoliozie jest możliwe, w przeciwnym wypadku nie po-

wstałaby skolioza.

U W A G A

Schroth mówi: co z jednej strony jest możliwe, to z drugiej strony 

musi być podatne na ćwiczenia.

W ten sposób czysto teoretycznie można cofnąć zmiany sko-

liotyczne. Praktyczne zdolności do tego posiada każdy wy-

starczająco wyuczony pacjent, który jeszcze nie uległ usztyw-

nieniu. Wdychane powietrze napiera na wszystkie obciążo-

ne i zablokowane odcinki tułowia i w ten sposób przywraca 

naturalną pojemność ciała. Odciążone części płuc ponownie 

wypełniają się tlenem i ulegają wzmocnieniu na skutek od-

zyskanej funkcji. Doświadczyliśmy tego, że tak prowadzo-

Ryc. 5.6  Ułatwianie oddychania w leżeniu przodem wykonywane jako 

ćwiczenie domowe po wcześniejszym dokładnym przeszkoleniu ćwiczą-

cego [W858].

60

5  Trójpłaszczyznowa terapia skolioz wg Schroth

5

na terapia u pacjentów skoliotycznych powodowała ustąpie-

nie podatności na przeziębienia, zanikanie objawów urojo-

nej astmy, drgawek podbrzusza i wielu innych zagadkowych 

dolegliwości. W dużej części powiązane jest to z przywróce-

niem zdrowia spowodowanym tym, że ruch w zaklinowanym 

wcześniej kręgosłupie i innych częściach ciała spowodował 

normalne funkcjonowanie skręconej uprzednio przepony. 

Przywrócenie krzepkiego zdrowia działa prewencyjnie na 

nawrót skoliozy. Jedno służy drugiemu. Kontrolne zdjęcia 

rentgenowskie wykazują również, jak silniejszy w swej struk-

turze stawał się sam kręgosłup.

U W A G A

Podstawą działania jest reedukacja postawy ciała w przypadku po-

prawy ukształtowania ciała.

Ponadto ma znaczenie, żeby przeobrazić zakodowane w móz-

gu nad wyraz mocne zaburzenia koordynacyjne. W ten spo-

sób nie tylko normalizuje się postawę ciała, lecz równocześnie 

harmonizuje się równowagę w obrębie szkieletu, mięśni i wię-

zadeł, dzięki czemu poprawia się kształt ciała. W efekcie uzy-

skuje się mierzalną poprawę wartości kątowej skrzywienia.

W S K A Z Ó W K A

Pacjenta należy stale motywować do tego, by ćwiczenia wg 

Schroth, których się nauczył w trakcie intensywnej terapii, wykony-

wał w domu oraz utrzymywał na co dzień wypracowane poczucie 

postawy skorygowanej. Musi być umysłowo pobudzony, bowiem 

każdy ruch wykonywać musi ze świadomością. Stan taki jest ko-

rzystny jednak również i dla innych obszarów jego życia.

Decydujące znaczenie dla motywacji pacjenta mają zdjęcia 

kontrolne. Pozytywny efekt 4- lub 6-tygodniowej intensyw-

nej terapii w  trakcie jej trwania może być niezauważalny. 

O wiele bardziej pacjent uchwyci ten efekt, kiedy powróci do 

starych nawyków ruchowych. Nie jest łatwo nie używać wy-

pracowanego gorsetu mięśniowego, tak samo jak nie jest pro-

sto zdjąć gorset korekcyjny nie przygotowując do tego ciała. 

Zgodnie z naturą wady powoli następuje poprawa skoliotycz-

nej postawy ciała i wynikające z tego zmniejszanie się kąta 

skrzywienia. Następuje jednak stale w  przypadku ciągłego 

ćwiczenia, a pozytywne nastawienie pozwala eliminować ko-

lejne błędy i unikać starych.

5.1.5  Ogólne uwagi dotycz˛ce wykonania 

˝wicze˙ na przykładzie prawostronnej skoliozy 

piersiowej

U takiego pacjenta po lewej stronie w odcinku lędźwiowym 

dochodzi do przeciążenia, bowiem zawieszony na nim jest 

ciężar odchylonego w prawo tułowia. Łuk lędźwiowy z tego 

względu jest bardzo rozległy i towarzyszy mu równie rozle-

gły środkowy łuk wyrównawczy, który u góry jako przeciw-

waga przechodzi w skrzywienie szyjne. Poniżej garbu żebro-

wego mięśnie są silnie niedorozwinięte.

• 

Naszym zadaniem jest począwszy od stóp, poprzez kost-

ki i kolana najpierw wszystko wyprostować, tak by nie 

było żadnych uwarunkowań do tworzenia się skrzywie-

nia lędźwiowego, które w naszej koncepcji stanowi głów-

ny łuk skrzywienia. Dlatego również ważne są opisane 

w 

›

 rozdz. 9.9 ćwiczenia stóp!

• 

Bardzo ważna jest korekcja miednicy. W trakcie wyko-

nywania ćwiczenia będzie ona dalej kontynuowana i udo-

skonalana.

• 

Po tej części wstępnej korekcji uzyskaliśmy miejsce, by 

skorygować ustawienie żeber po lewej stronie ciała. Wy-

konuje się to w kierunku dwóch „prawych kątów”: żebra 

do boku i do góry i dodatkowo obniżenie przepony oraz 

żebra do tyłu i dogłowowo wraz z obniżeniem przepo-

ny. Żebra, które w swojej części szyjkowej mocno złączo-

ne są z wyrostkami poprzecznymi, skręcają je ponownie 

w ich fizjologiczne położenie, co wielokrotnie obserwowa-

no na ekranie aparatu rentgenowskiego. Pacjenci odczu-

wają różnicę działania ćwiczenia wykonywanego bez oraz 

ze świadomym obniżeniem przepony. Bez niej nie jeste-

śmy w stanie uzyskać korekcji, bowiem potrzebujemy te-

go podparcia działającego w dół, by wsparty na miednicy 

tułów można było prostować. Po uzyskaniu tego następu-

je wzmacniające korekcję napięcie mięśniowe.

U W A G A

Każde ćwiczenie edukuje postawę a nawet całe ciało.

Poczucie ciała jako „prawidłowe” i „nieprawidłowe” wykonywane 

jest z kontrolą lustra po to, by pacjenci byli w stanie stopniowo wy-

robić sobie wewnętrzną świadomość tego również bez takiej kon-

troli (

› ryc. 5.7, › ryc. 5.8).

Najpierw wypracowuje się poprawną postawę ciała poprzez 

ćwiczenia, która później powinna przejść w  nawyk. W  ten 

sposób dociera się do pozycji, w jakiej śpimy, ponieważ jedną 

trzecią swego życia przesypiamy. Optymalną funkcję wypra-

cowujemy w ramach anatomicznych możliwości, a następ-

nie tak wyuczony nawyk utrwalamy w codziennych czynnoś-

ciach. Kiedy osłabione mięśnie wyćwiczy się i wzmocni, to 

odciążeniu ulegną mięśnie przeciążone i tym samym przy-

wrócona zostanie równowaga mięśniowa. W ten sposób nie-

aktywne, atroficzne i na skutek wadliwej postawy ciała od-

kształcone mięśnie zostaną rozluźnione i ponownie zaktywi-

zowane.

W S K A Z Ó W K A

Nie powinno się wykonywać pojedynczych ulubionych ćwiczeń. 

Program ćwiczeń powinien być kształtowany wszechstronnie 

w taki sposób, by nie zaniedbać żadnej grupy mięśniowej.

Wskazana jest od czasu do czasu kontrola sposobu wyko-

nywania ćwiczeń oraz ocena ich efektu. Ponieważ w bardzo 

System Schroth w krajach niemieckojęzycznych jest powszechnie znanym i uznanym

sposobem terapii skolioz. O popularności tej metody niech świadczy fakt, że niniejsze

pierwsze wydanie polskie stanowi tłumaczenie już 8. wydania, które ukazało się w języku

niemieckim. Metoda Schroth w Polsce jest raczej mniej znana, a chociażby ze względu

na wieloaspektowe podejście do zagadnienia korekcji bocznych skrzywień kręgosłupa

godna uwagi i polecenia.

Książka ta powinna znaleźć się na półce każdego fizjoterapeuty, który zawodowo styka

się z problematyką diagnostyki wad postawy ciała i terapii skutków zaburzonej statyki

ciała.  Natomiast  dla  tych,  którzy  specjalizują  się  w terapii  skolioz,  niniejsze  wydanie

powinno  stanowić  jedną  z podstawowych  „pomocy”,  po jakie  sięgają  w swojej

codziennej  pracy.  Monograficzne  opracowanie  Christy  Lehnert-Schroth  i Petry  Gröbl

powinno też stać się kanonem literatury niezbędnym w studiowaniu przedmiotu Korekcja

Wad Postawy. Sięgnąć po nią powinni zatem zarówno studenci fizjoterapii, jak i wychowania

fizycznego.  Ponieważ  problem  wad  postawy  ma  charakter  interdyscyplinarny, dziełem

tym  powinni  się  zainteresować  również  lekarze  takich  specjalności,  jak  ortopedia

i pediatria.

Z Przedmowy do wydania polskiego

Prof. dr hab. n. med. Edward Saulicz

www.edraurban.pl

Trójpłaszczyznowa 

terapia skolioz

Oddechowo-ortopedyczny system

według Schroth

Tytuł oryginału: 

Dreidimensionale Skoliosebehandlung.

Atmungs-Orthopädie System Schroth. 

Publikację wydano na podstawie umowy z Elsevier.

Schroth-Trojplaszczyznowa_skoliozy  2016-09-22  13:29  Page 2