Created by Neevia Personal Converter trial version есмира ъавадова



Yüklə 4,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/20
tarix05.05.2017
ölçüsü4,8 Kb.
#16611
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   20
тядарцк едилян аь, гара вя гырмызы (хар) тут аьаъларынын тязя йарпаглары иля 
гидаландырылыр. Якс  тягдирдя  йарпагларда  олан  артыг  су  гурдларда  исщала 
сябяб олур. Барама гурдларынын йетишдирилмяси цчцн йарпагларын йыьылмасы 
аьаъларда гюнчяляр ачыланда вя илк йарпаглар эюрцняндя щяйата кечирилир. 
Бу ися йаз мцлайим кечдикдя Лянкяран мащалында тяхминян апрелин 20-
дя  баш  верир.  Йазын  сойуг  кечмяси  сябябиндян  аьаълар  эеъ 
йарпаглананда  ипякчиляр  барама  гурдларыны  еркян  ъанландырыр  вя 
мяъбурян эцлхятми (Алтаеа оффиъиналис) йарпаглары иля гидаландырырлар. 
 
 
 
ИПЯКГУРДЛАРЫНЫН ТЦЛЯЙИ (ЛИНКА) 
 
Тямиз  йердя  сахланылдыгда,  лазыми  гуллуг  эюстярилдикдя  гурдлар  тез 
бюйцйцр вя юмцрляринин 4-ъц эцнцнцн сонуна ачыг гонур, синяляри ися ачыг 
боз  рянэя  бойаныр.  Сцрфя  мярщяляси  дюврцндя  ипякгурду  4  дяфя  йухуйа 
эедяряк тцляйир, йяни кющня дярисини атыр. 
Илк  йуху  гурдун  щяйатынын  5-ъи  эцнцня  тясадцф  едир  вя  бу  просес  24 
саат  давам  едир.  Йуху  вахты  онун  щяъми  кичилир,  бядяни  назикляшир, 
енсизляшир,  нятиъядя  баш  тяряфдя  кющня  дяри  ирялийя  доьру  йерини  дяйишир, 
сцрцшцр.  Билаваситя  тцлямядян  юнъя  гурд  вязиййятини  дяйишир,  ашаьы  енир, 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
107
бцтцн  бядяни  иля  зяиф  титряк  щярякятляр  едир,  бядянини  дартыб  узадыр,  эцъ 
едяряк  кющня  дар  дяринин  партламасына  наил  олур.  Дяринин  ъырылмасы  щяр 
дяфя ейни йердя, башын арха тяряфиндя олур. Дяри айрылан кими тыртыл ону тез 
тярк  едир  вя  башында  галан  кющня  дярини  атыр.  Просес  баша  чатдыгда  бир 
мцддят щярякятсиз галыр, сонра ися аъэюзлцкля гидаланмаьа башлайыр. 
Илк  йухудан  сонра  ипякгурду  щяйатынын  икинъи  мярщялясиня  гядям 
гойур,  цч  эцн  гидаланыр,  йенидян  бир  суткалыг  йухуйа  эедир  вя  сонра 
икинъи дяфя тцляйир. 
Икинъи  йухудан  сонра  ипякгурду  цчцнъц  мярщяляйя  кечир.  Бу 
мярщялядя  о,  беш  эцн  гидаланыб,  суткадан  артыг  йатдыгдан  сонра 
дюрдцнъц  мярщялясиня  чатыр.  Беш  эцн  йейир,  сутка  йарым  йатыр  вя  10 
эцндян  артыг  давам  етмяйян  нювбяти  5-ъи  мярщялясиня  кечир.  Сяйля 
гидаланыр,  лакин  сонра  дайаныр,  бойда  кичилир,  бунунла  йанашы 
екскрементляр  хариъ  олмагда  давам  едир  вя  нящайят,  баьырсаг  каналы 
тамамиля  бошалыр  вя  ипякгурду  шяффафлыг  тапыр.  Ипяк  ифраз  етмяйя  щазыр 
олан беля  гурд йеткин  сайылыр.  Юзцня  ялверишли  ращат  йер  сечдикдян  сонра 
ипякгурду бараманын сарынмасына башлайыр. Хцсуси вязилярин ифраз етдийи 
вя  алт  чянянин  мямяъийиндян  бурахылан  фасилясиз  ипяк  сапыны  ипякгурду 
барама  цчцн  тяйин  олунмуш  йуванын  диварына  бяркидир,  сонра  ися 
бараманын  сарынмасына  башлайыр.  Бу  просес  кцмханадакы  щярарятдян 
асылы  олуб,  орта  щесабла  4  эцн  давам  едир.  Бцтцн  ипяк  ещтийатыны 
бурахараг йеткин тыртыллар сакитляшир вя санки донмуш вязиййятя дцшцрляр. 
Артыг  бараманын  ичиндя  олмагла  ипякгурду  гыса  мцддятдян  сонра 
тцляйир:  яввялъя  пупа,  бундан  15  эцн  кечяндян  сонра  ися  кяпяняйя 
чеврилир.  Сонунъу  дяфя  аьзындан  ифраз  етдийи  ашындырыъы  майе  васитясиля 
барамадан чыхан еркякляр дишилярля ъцтляшмяйя башлайырлар. Еркякдян ай-
рылараг  щяр  диши  кяпяняк  «грена»  адланан  600  хырда  йумурта  гойур  вя 
бундан  аз  сонра  юлцр.  Грена  вя  йа  барама  тохуму  чох  гиймятли  олуб 
бейнялхалг  тиъарят  предмети  сайылыр.  Барамалар  там  щазыр  олдугда, 
онларын  ян  мющкям  вя  саьлам  щиссяси  няслин  давам  етдирилмяси,  саьлам 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
108
кяпяняклярин  вя  кейфиййятли  гренанын  алынмасы  цчцн  сечилир,  галан  ба-
рамалар ися барамаачанлара тящвил верилир. 
 
БАРАМАЛАРДАН МЯНФЯЯТЛИ  ИСТИФАДЯ 
 
Бир  чох  ипякчиляр  барамалары  сонрадан  сярфяли  гиймятя  сатмаг 
мягсядиля  йыьыб  ещтийата  сахлайырлар.  Анъаг  бу  заман  кяпянякляр 
бараманы тярк етдикдя ипяк лифлярини ъырыр, ону барамаачма просеси цчцн 
йарарсыз  едирляр.  Бу  ъцр  корланмыш  хаммалы  ипякчиляр  барамаачмайа 
тящвил  веря  билмирляр.  Бу  сябябдян  мящсулу  узун  мцддят  ещтийатда 
сахламаг цчцн ипякчиляр барамалары гайнар бухара верир вя йа гайнайан 
су иля даьлайырлар. Бунун башга бир цсулу да вар: исти щаваларда эцнорта 
бцтцн  хам  барамалары  кцмханадан  чыхарыб  ачыг  йердя  сейряк 
йерляшдиряряк  эцня  верир,  йарым  саатдан  сонра  онлары  сых-сых  бир  йеря 
топлайараг  палаз  вя  йа  енли  халча  иля  юртцрляр.  Эцн  батанадяк  бу 
вязиййятдя сахладыгдан сонра ися йыьырлар. Бу ян асан вя игтисади ъящятдян 
ян сярфяли цсул олдуьу цчцн Лянкяран мащалынын бцтцн кяндляриндя тятбиг 
олунур. Бир даща тякрар едирям ки, ипякчиляр ъансызлашдырылмыш барамалары 
сонрадан  сатмаг  цчцн  юзляриндя  сахлайыр,  хам  барамалары  ися  ипяк 
лифляринин ачылмасы цчцн барамаачанлара тящвил верирляр. 
ИПЯКГУРДЛАРЫНЫН НЮВЛЯРИ 
 
Ипякгурдларынын ашаьыдакы нювляри мювъуддур:   
1.  Чин-Корейа; 
2.  Йапон; 
3.  Щинд-Чин; 
4.  Орта Асийа; 
5.  Фарс-Хорасан; 
6.  Кичик Асийа; 
7.  Загафгазийа; 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
109
8.  Франса; 
9.  Италийа. 
 
Ян  гиймятли  ипяк  силиндрвари  аь  барамалар  «Сина»  адлы  Чин 
ипякгурдлары ъинсиндян алынса да, бизим Лянкяран мащалынын тцрк вя талыш 
кяндляриндя анъаг ашаьыда адлары чякилян нювляр йетишдирилир: йапон ъинси – 
34  эцн  мцддятиндя        4  дяфя  тцляйян  вя  илдя  1  дяфя  кейфиййятли  ипяк 
мящсулу верян аь вя сары барамалары олан «Кыхра» адлы Гафгаз ъинси; тяр-
кибиндяки ипяйи иля зянэин ири, сых аь барама верян Хорасан ъинси, эюзял, 
сары барамасы олан италйан ъинси.   
 
ИПЯКГУРДЛАРЫНЫН ХЯСТЯЛИКЛЯРИ 
 
Ипякгурдлары  зяриф  вя  мцхтялиф амиллярин  тясириня олдугъа щяссас  ъанлы 
олуб,  мцхтялиф  хястяликляря  тутула  билирляр  ки,  бу  да  бюлэядя  ипякчилийин 
инкишафына  мянфи  тясир  эюстярир.  Йахшы  гуллуг  олмадыгда  онларда 
Ботрйллус  Бассатана  адлы  зярярвериъи  бактериал  эюбяляклярин  тюрятдийи 
хястяликляр  цзя  чыхыр:  флетчидетса  вя  йахуд  ъансызлыг,  мускардина  – 
дашлашма,  сарылыг  вя  йа  пийлянмя,  зяифлик,  пебрина  вя  огневитса.  Бу  хяс-
тяликлярдян гурдлар тцнд гара, сары лякялярля юртцлцб тяляф олурлар. Адлары 
чякилян  микроорганизмлярля  ян  доьру  вя  сямяряли  мцбаризя  цсулу 
ашаьыдакылардан  ибарятдир.  Биринъиси,  дювлят  мцяссисяляринин  щазырладыьы 
грена  ялдя  етмяк  лазымдыр.  Бу  гренаны  алмагдан  мящрум  олдуглары 
тягдирдя ипякчиляр ян мющкям вя сых барамалары, сонра ися бу барамалар-
дан  чыхан  кяпяняклярин  йумурталарыны  сечиб,  няслин  давамы  цчцн 
сахламалыдырлар.  Икинъиси,  кцмхананын  таван  вя  диварларыны  ящянэля 
аьартмаг, дюшямя, гапы, пянъяря вя пянъяря тахталарыны исти су иля йумаг 
вя нящайят, гапы-пянъяряни яввялъя юртдцкдян сонра кцмхананы кцкцрдля 
тцстцйя  вермякля  зярярсизляшдирмяк  ваъибдир.  Сонунъу  просес  ашаьыдакы 
гайдада  иъра  олунур:  Чиндя  чохлу  исти  кюмцрц  олан  мангал  вя  йа  сахсы 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
110
эцвяъя  дюрддя  бир  фунт  кцкцрд  гойулур  вя  бу  вязиййятдя  ахшамдан 
сящяря  кими  сахланылыр.  Сящяр  ися  гапы-пянъяряляр  тай-батай  ачылараг 
кцмхананын  щавасы  дяйишдирилир,  сонра  ися  18-20  дяряъяйядяк  исидилир 
(Рихтер). 
Йумурталары  ъанландырылмаг  цчцн  онлары  тямиз  каьызын  цзяриня 
сяпяляйирляр.  Тыртылларын  йумурталардан  чыхмасы  яряфясиндя  ахшамдан 
гренаны  сейряк  тцлля  юртцр,  онун  цстцнц  ися  йумуртадан  йениъя  чыхмыш 
тыртыллары  ъялб  етмяк  цчцн  хырда-хырда  доьранмыш  тут  йарпаглары  иля 
долдурурлар.  Сонра  ъанланмыш  гурдлар  тцлцн  цзяриндян  ещтийатла  гязетля 
юртцл-мцш лямяляря кючцрцлцр вя бурада онлар 1-ъи груп кими гейд едилир. 
Йумуртадан  чыхма  цч  эцн  давам  едир,  бундан  сонра  галан 
йумурталардан чыхмайан йарарсыз греналар тулланыр. 
Биринъи, икинъи вя цчцнъц групларын гурдлары бир-бири иля гарышмамалы вя 
щяр  групун  тыртыллары  айры-айрылыгда  гидаландырылмалыдыр.  Бу,  о  мягсядля 
едилир  ки,  нисбятян  бюйцк  тыртыллар  кичиклярин  йемини  мянимсямясин  вя 
тцлямя  просеси  нормал,  йяни  ейни  вахтда  щяйата  кечя  билсин. 
Ипякгурдларыны  онлара  юлдцрцъц  тясир  эюстярян  эцняш  шцаларындан 
горумаг ваъибдир. Бунун цчцн кцмхананын пянъярялярини тцнд пярдяляр-
ля  юртмяк  лазымдыр.  Тыртыллары  сящман-сялигядя  сахламаг  цчцн  лямялярин 
лямялярин  сящяр,  ахшам  дяйишмяк  эярякдир.  Гурдлар  барама  сарымаг 
цчцн  ращат  йер  ахтардыглары  заман  етажерлярин  кянарларына  айыдюшяйи 
дястляри  (Филих)  бяркидилир.  Бу  сябябдян  ипякчиляр  яввялъядян  щямин 
биткинин лазыми мигдарда ещтийатыны ялдя етмялидирляр. 
 
ИПЯКГУРДЛАРЫНЫН ДЦШМЯНЛЯРИ 
 
Ипякгурдларынын  гаты  дцшмянляри  ашаьыда  адлары  чякилянлярдир:  ев 
гушлары  вя  хцсусян  тойуглар,  даща  сонра  сярчяляр,  пишикляр,  сичанлар, 
сичовуллар,  иланлар,  гара  тараканлар  вя  гарышгалар.  Мцвафиг  тядбирляр 
эюрцлмязся,  бу  ъанлылар  ипякгурдларыны  кцлли  мигдарда  йейиб  мящв 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
111
едярляр. 
 
ГРЕНА (БАРАМА ТОХУМУ) 
 
Ипякгурдларынын  (Бомбйх  мори)  йумурталарына  грена  вя  йа  барама 
тохуму дейилир. Йазда 18-20 дяряъя отаг температурунда онлардан тут 
аьаъынын  йарпаглары  иля  гидаланан  тыртыллар  чыхыр.  Хцсуси  «щюрцмчяк» 
вязиляр  васитяси  иля  онлар  юзляриндян  ипяк  лифляр  бурахыр  (ифраз  едир)  вя  бу 
лифлярдян  барама  сарыйырлар.  Сонрадан  тыртыл  пупа,  сонунъу  ися    юз 
нювбясиндя  кяпяняйя  чеврилир.  Барамадан  чыхараг  еркяк  кяпянякляр 
дишилярля  ъцтляшир.  Еркяклярдян  айрылараг  дишиляр  «грена»  адланан  хырда 
йумурталар гойур вя сонра юлцрляр. 
 
ИПЯКГУРДЛАРЫ  ЩАГГЫНДА  ТЦРК-ТАЛЫШ  ЯФСАНЯСИ 
 
Чох  гядим  заманларда  Еййуб  адында  мюмин  бир  пейьямбяр 
йашайырды.  Танры  тяряфиндян  она  щцндцр  йашыл  отла  юртцлмцш  эениш 
чямянлярдя  100  чобанын  вя  400  гойун  итинин  нязаряти  алтында  отлайан 
сайсыз-щесабсыз  гойун,  мал-гара  сцрцляри,  ат  илхылары  мислиндя  вар-дювлят 
бяхш едилмишди. Бунунла йанашы, Танры она 12 оьул да вермишди. Оьланлар 
щейванларыны  айагалты  йемля  тямин  етмяк  цчцн  бир  отлагдан  диэяриня 
кючярди.  Еййуб  пейьямбяр  щаггында  хябяр  дцнйанын  щяр  тяряфиндя 
йайылмышды. Щяр йердян онун йанына аъ-йалаваъ, чылпаг, айагйалын фагир-
фцгара  эялярди.  Еййуб  ися  онларын  щяр  бириня  юз  кюмяйини,  мярщямятини 
эюстяряр,  мадди  йардым  едяр,  црйанлары,  йалынлары  эейдиряр,  аълары 
дойунъа  йедиздирярди.  Кифайят  гядяр  вар-дювляти  вя  ращат  йашамаг 
имканы  олмасына  бахмайараг  о,  щяр  щансы  бир  ъащ-ъалалдан  узаг  олуб, 
арпа чюряйи вя су иля гидаланар, торпаг цзяриндя йатар, чобансайаьы щяйат 
тярзи  кечирярди.  Аллащын  рящмини  газанмаг  цчцн  эеъя-эцндцз  Ряббиня 
ибадят  едяр,  оруъ  тутарды.  Дейиляня  эюря,  Аллащ  Еййубун  севэисини 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
112
сынамаг  цчцн  ону  гяфилдян  оьулларындан  вя  вар-дювлятиндян  мящрум 
едяряк  ъязаландырыр.  Юлцмдян  йалныз  пейьямбярин  юзц  вя  арвады  хилас 
олурлар. Бир гядяр сонра ися Еййуб хястялийя тутулур, бцтцн бядянини йара 
басыр.  Бу  йараларда  она  дящшятли  язаб  верян  ири,  аь  буйнузлу  гурдлар 
йува салыр. 
Гурдлар  йеря  дцшдцкдя  Еййуб  онлары  ещтийатла  эютцрцб  йерляриня 
гойурду.  Пейьямбярин  башына  эялян  Аллащын  дящшятли  ъязасына 
бахмайараг о, ибадятиндян галмыр, сяъдя едиб, эюзляри йаш ичиндя Аллаща 
йалварырды:  «Йа  Рябим,  сян  мяни  йаратмысан,  ъязаландырмаьа  да, 
щяйатымы  алмаьа  да  щаггын  вар  вя  мян  щеч  вахт  баьышланмаьымы 
истямяйяъяйям! Сян мяня вар-дювлят, ювладлар вердин, еля юзцн дя онлары 
мяндян  алдын.  Она  эюря  дя  мян  щеч  шикайят  дя  етмирям.  Чцнки 
ъязаландырмаг  вя  рящм  етмяк  Сянин  мцгяддяс  ихтийарын,  щюкмцндцр. 
Анъаг мяня мярщямятин, рящмин эялянядяк бу аъы талейимля барышыб, щяр 
шейя сябрля дюзяъяйям». 
Мцгяддяс  Еййубун  бядяниндяки  хоралара  йолухмагдан  горхан 
пейьямбярин  йашадыьы  кяндин  сакинляри  ону  бурадан  мешяйя  говдулар. 
Мешядя  Еййуб  аьаъ  будагларындан  алачыг  дцзялдиб,  арвадынын  йыьдыьы 
мешя мейвяляри, эилямейвяляри, битки кюкляри иля гидаланараг узун мцддят 
бурада  йашамалы  олду.  Аьаъын  йахынлыьында  голлу-будаглы  бюйцк  палыд 
аьаъы  вармыш.  Ашаьыда,  даь  дярясиндя  ики  сылдырым  гайа  арасындан  ися 
шяффаф суйу олан чай ахырды. Ялван эцллярин ятрафа йайдыглары эюзял ятирляри, 
йашыллыьы,  бцлбцллярин  вя  диэяр  эюзял  гушларын  ъящ-ъящи  иля  ясл  тябият 
сейриъисини  валещ  едя  биляъяк  хош  бир  май  эцнц  иди.  Бу  эюзял  эцндя 
пейьямбярин  арвады  йемяк  щазырламаг  цчцн  эюй-эюйярти,  битки  кюкляри 
йыьмаг  цчцн  мешяйя  эетмиш,  мцгяддяс  ата  ися  дястямаз  алыб  тябиятин 
гойнунда,  щямин  палыд  аьаъынын  кюлэясиндя  намаз  гылырды.  Каинат 
йарадыъысынын  бюйцклцйцнц,  агиллийини  мядщ  едиб  ибадятиндян  вяъдя 
эялдийи  заман  о,  гярибя  сещрли  бир  сяс  ешитди:  «Ей  Аллащын  истякли,  сябрли, 
итаятли, щялим бяндяси! Бил ки, ловьа вя тякяббцрлц инсанлары Аллащ ъязалан-
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
113
дырыр,  итаяткар  мюминляри  ися  мцкафатландырыр.  Сян  бюйцк  дярдя,  гям-
гцсся  вя  язаба  дюздцн,  Аллащына  ибадят  етмяйи  унутмадын.  Аллащын  да 
сяни  хош  хябярля  севиндирир.  Бил  ки,  сяня  аьыр  язаб  верян  бядяниндяки 
гурдлар  инсанлара  бюйцк  файда  веряъяк,  онлар  цчцн  ипяк    щазырлайаъаг. 
Айаьа  галх,  тут  аьаъынын  йарпагларыны  йараларына  гой.  Йарпаглары  щисс 
едиб  гурдлар  йараларындан  чыхыб  онларын  цзяриня  кечяъяк.  Бу  заман 
онлары йарпагларын цзяриндя бир йеря топла, юзцн ися йараларынын саьалмасы 
цчцн чайа дцш, орада чим вя рящмини эюр. 
Пейьямбяр мюъцзяли сясин она ямр етдийи кими, щяр шейи йериня йетирди: 
чайда чимдикдян сонра онун няинки бцтцн йаралары саьалды, щятта бир эюз 
гырпымында о, тцкянмяз эцъц, гцввяти олан 16 йашлы саьлам, йарашыглы бир 
эянъя чеврилди. Гарысы евя гайытдыгда ярини евдя тапмады. Арвад Еййубун 
тяпядян  ашыб  юлдцйцнц  аьлына  эятириб,  горху  ичиндя  ону  ахтармаьа 
башлады.  Чайын  сащилиня  эяляндя  о,  дашын  цстцндя  отуруб,  суда  цзян 
балыглары,  эюйдя  цзян  гаьайылары  сейр  едян  бир  эянъи  эюрдц,  она  суалла 
мцраъият етди: «Оьлум, де эюрцм, бурада ярими, хястя, сачы аьармыш бир 
кишини  эюрмямисянми?» –  «Мяням  сянин  ярин» –  дейя  пейьямбяр  ъаваб 
верди, «Сюзляримин щягигят олдуьуна ямин олмаг истяйирсянся, чайда чим, 
о заман сян дя ъаван гыза чеврилярсян…». 
–  Оьлум,  гоъа  гарыны  яля  салмаг  айыбдыр.  Сянин  нянян  йашындайам 
ахы»  –  дейя  арвад  оьланын  сюзцнц  кясди.  «Гцдряти  иля  мяни  ъаван  едян 
рящмли Аллащын ады иля анд верирям ки, дедиклярим йалан вя зарафат дейил, 
йалныз  щягигятдир»,  -  дейя  яри  гарыны  инандырмаьа  чалышды.  Пейьямбярин 
сямими вя инандырыъы сюзляриня инаныб, гары чайда чимди вя щяйат ешги иля 
долу эянъ бир эюзяля чеврилди. Юз алачыгларына гайытдыгдан сонра щяр икиси 
диз чюкцб эюзляриндя севинъ долу эюз йашлары иля онлара эюстярилян бюйцк 
мярщямятя эюря Аллаща тяшяккцр етдиляр. Сонра шяля-кцлялярини вя гурдлары 
эютцрцб  юз  яввялки  мяскянляриня  гайытдылар.  Еййуб  бурада  ипякчиликля 
мяшьул олмаьа башлады.  Арвады  да она ишляриндя  кюмяк  едирди вя  щяр  ил 
бир  оьул  дцнйайа  эятирирди.  12  илдян  сонра  онларын  артыг  12  оьлу  варды. 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
114
Оьланлар бюйцйцб якинчилик вя щейвандарлыгла мяшьул олдулар вя ян варлы 
инсанлара чеврилдиляр. Яввялки тяк онлар сайсыз-щесабсыз гойун, мал-гара 
сцрцляриня,  ат  илхыларына  сащиб  олдулар.  Ъамаат  Еййуба  бюйцк  иззят  вя 
ещтирамла йанашыр, онун арвад вя ушагларына да щюрмят едирди. 
Бу яфсаня Лянкяран мащалынын бцтцн талыш вя тцрк кяндляриндя кишиляр 
вя  гадынлар  арасында  олдугъа  мяшщурдур.  Онлар  бу  яфсаняйя  инанараг 
индики  ипякгурдларынын  Инъил  пейьямбяри  Еййубун  йараларында  олан 
гурдлардан  тюряндийини  бяйан  едир.  Аллащ  тяряфиндян  нурландырылмыш 
тыртыллара бюйцк щюрмят вя ещтирамла йанашыр, кцмханайа ися йалныз пак 
оларкян,  йяни  шящвятли  ялагядян  сонра  щюкмян  чимдикдян  сонра  дахил 
олурлар. 
Теймур бяй Байрамялибяйов. 
26 май, 1894-ъц ил. Лянкяран шящяри. 
 
Йухарыдакы  мялуматлар  мяним  тяряфимдян  15-26  май  1894-ъц  ил 
тарихляриндя  ипякгурдларынын  дцзэцн  гидаландырылмасы  гайдалары  иля 
ипякчиляри тялиматландырмаг цчцн Лянкяран мащалынын тцрк (Йедди Оймаг, 
Шыхлар,  Хиля  вя  Талыш,  Эярмятцк,  Эирдяни,  Веравул)  кяндляриня  сяфярим 
заманы топланмышдыр. 
 
 
 ЛЯНКЯРАН МАЩАЛЫНДА АРЫЧЫЛЫГ 
 
Бал вя мум ялдя етмяк мягсядиля ары сахламаг, арычылыг тясяррцфаты иля 
мяшьул  олмаг  щяля  гядим  заманлардан  мялумдур.  Беля  ки,  бир  сыра 
гядим халгларда щяр щансы бир хястялик заманы ян тясирли дярман маддяси 
кими балдан истифадя мцалиъяви ящямиййят кясб едирди. 
Мум  да  гядим  дюврлярдян  мцхтялиф  сащялярдя  тятбигини  тапмыш  вя 
щяйат  ящямиййяти  кясб  етмишдир.  Каьызы  явяз  едян  тахта  лювщяъиклярин 
цстцня  назик  мум  тябягяси  чякиб,  ондан  йазы  васитяси  кими  истифадя 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
115
едилмясиндя,  гядим  Мисирдя  мейитлярин  балзамлашдырылмасы  вя  с. 
мягсядляр цчцн истифадя тяърцбяси чохдан мялумдур. 
Бал вя мум сатышындан ялдя олунан мадди мянфяятля йанашы, арычылыьын 
файдасы  щям  дя  ондадыр  ки,  арылар  мейвяли  вя  диэяр  биткилярин  чарпаз 
тозланмасынын  ясас  васитячиляри  сайылыр.  Талыш  мешяляри  йонъа  вя  бир  чох 
диэяр  балверян  битки  юртцйц,  чямянлярин  боллуьу,  бюйцк  аьаъларын 
коьушларында йува салан ъыр бал арысы – Апис Меллитиъа иля чох гядим за-
манлардан  зянэиндир.  Бу  сябябдян,  арычылыг  щаггында  щеч  бир  тясяввцрц 
олмайан  талышларын  яъдадлары  йалныз  балын  йыьылмасы  иля  кифайятлянирди. 
Арыларын  йува  салмалары  цчцн  арычылар  бюйцк  бир  аьаъ  кютцйц  сечир,  ону 
тякня  шяклиндя  ойур  вя  шащ  арылары  «ана»  йувасындан  ращат  эютцрцлцб 
гойулмасы цчцн цстцнц гапагларла юртцрдцляр. Диэяр арылар да щямин тяк-
няйя  йерляшдирилирди.  Бир  нечя  шан  ямяля  эялдикдян  сонра  шащ  ары  «ана» 
йувасындан эютцрцлцрдц. Бал йыьмаг цчцн шанларын йалныз йарысы кясилирди. 
Диэяр щиссяси йем цчцн сахланылырды. Беля примитив арычылыг илк пятяклярин вя 
арыханаларын  йайылмасынадяк  мювъуд  иди.  Чохлу  сайда  ары  пятякляринин 
сахланылдыьы йер – арыхана вя йа пятякхана адландырылыр. 
 
 
 
 
ПЯТЯКЛЯР 
 
Арыларын йетишдирилмяси иля мяшьул олмаг истяйян щяр бир арычы илк юнъя 
онлар цчцн сцни йувалар, йяни пятякляр щазырлайыр. Ойулмуш новчасы олан 
енли  аьаъ  кютцйц  арыларын  мяскунлашмасы  цчцн  ян  садя  пятяк  сайылыр. 
Кютцйцн  ачыг  галан  тяряфляри  (сятщи  щиссяси)  ики  тыхаъла  юртцлцр.  Бу 
тыхаъларда арыларын пятяйя дахил олуб чыхмалары цчцн «баъа» вя йа «эюз» 
ачылыр.  
Пятяйин  даща  тякмилляшдирилмиш  диэяр  нювц  кичик  чялляйя  бянзяйян 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
116
допудур. 
Бязян пятякляри сябят шяклиндя сюйцд чубугларындан щюрцб чюлдян эилля 
сувамагла щазырлайырлар. Бцтцн адлары чякилян примитив пятякляр, садя вя 
сюкцлцб-йыьылмайан  олмагла  бир  сыра  чатышмазлыглара  маликдир.  Гарын 
щялгяляриндян  ифраз  олунан  мумдан  арылар  лювщяъикляр  щазырлайыр  вя 
онлардан  алтыцзлц  щцъряляр  щюрцб  шан  ямяля  эятирирляр.  Арылар  шанларда 
сахланылан  ещтийат  балла  бяслянилир.  Пятяклярдя  бу  шанлар  енли  вертикал 
лайларла  бир-биринин  йахынлыьында  бяркидилмиш  вязиййятдя  йерляшир.  Бу  сых 
щярякятсиз шанлар арылара гуллуьу чятинляшдирир, балын йыьылмасы ися арыларын 
юлцмц иля мцшайият олунур вя арычылара бюйцк зийан вурур. Буна эюря дя, 
сюкцлцб-йыьылмайан «тякня», «сябят», «эод», «кютцк» кими ары пятякляри 
щеч  бир  тязйигя  дюзмцр  вя  тясяррцфатда  тятбиг  олунмаг  цчцн  йарарсыз 
сайылыр. 
Арычылыьын  сярфяли  вя  эялирли  олмасы  цчцн  ян  сямяряли  йол  чярчивяли 
пятяклярин  сахланылмасыдыр.  Беля  пятякляр  арыларын  щяйатыны  мцшащидя 
етмяйя,  онлара  ишляриндя  истянилян  вахт  йардым  эюстярмяйя  имкан  верир. 
Чярчивяли пятяйин ардынъа 1865-ъи илдя Австрийада арычы Грушко тяряфиндян 
балчякян-сентрифуга дязэащы ихтира олунду. Бу гурьунун кюмяйи иля шаны 
щиссяъикляри иля гарышыьы олмайан тямиз балын алынмасы мцмкцн олду. Бир 
мцддят сонра ися чохлу бал алмаьа имкан верян, вафли гялибин кюмяйи иля 
сцни шанын щазырланмасы цсулу ихтира олунду. Арылары шанларын тикилмясиня 
сярф  етдикляри  енержи  иткисиндян  азад  едяряк,  бу  ихтира  чярчивяли  арычылыьын 
сямярялилийини бир  гядяр  дя  артырды  вя  чярчивяли  пятякляр  сярфяли,  истифадядя 
ращат, эялирли  олмалары  сайясиндя  «чялляк»,  «сябят»,  «эод»,  «кютцк»  кими 
пятякляри тядриъян сыхышдырмаьа башлады. Сцни шаныларын щазырланмасы цчцн 
пресляр вя балчякян дязэащлар ися щятта хырда арычыларын мцлкцня чеврилди. 
Адлары  чякилян  диэяр  пятяк  нювляри  иля  мцгайисядя  сюкцлцб-йыьылан 
пятяклярин  бир  цстцн  ъящяти  дя  ондадыр  ки,  бурада  шанлар  хцсуси  асма 
чярчивяляря  бяркидилир.  Балын  йыьылмасы  вахты  бу  чярчивяляр  пятякдян  чох 
асан  вя  ращат  чыхарылыр.  Арылары  зядялямямяк  мягсяди  иля  онлары 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
117
чярчивялярин  цзяриндян  йумшаг  ял  фырчасы  иля  говурлар.  Ары  санъмаларына 
мяруз галмамагдан ютрц баша гара вуалла юртцлмцш симли тор, ялляря ися 
дяри  ялъякляр  эейилир.  Инди  щяр  щансы  бир  рус  кяндиндя  чярчивяли  пятякляр, 
тямиз бал алмаг цчцн балчякян дязэащ, сцни шанлар щазырламаг цчцн вафли 
гялибляр  иля  йанашы,  юзцндя  уъузлуьу,  нисбятян  аз  вя  йа  чох  сямярялилийи 

Yüklə 4,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin