Created by Neevia Personal Converter trial version есмира ъавадова



Yüklə 4,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/20
tarix05.05.2017
ölçüsü4,8 Kb.
#16611
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20
Лянкяран  тцрмясиндя  ъяза  чякмяляри  бцтцн  пис  ямял  сащибляриня  дярс 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
159
олмалыдыр. 
«Каспи»  гязетинин  1906-ъы  ил,  5  вя  14-ъц,  1915-ъи  илин  12  вя  19  феврал 
сайларында  чап  етдирдийи  мягаляляриндя  дя  Теймур  бяй  Лянкяран 
гязасында  баш  верян  оьурлуглар,  тюрядилян  ъинайятляр,  гочуларын  динъ 
ящалийя мейдан охумасы кими мясялялярдян бир даща данышмыш вя онлары 
бу рцсвайчы ямяллярдян чякинмяйя, доьру йола гайытмаьа чаьырмышды. 
Шящярин  баш  архитектору  ъянаб  Кавески  тяряфиндян  шящярин  ортасында 
саллагхананын тикилмясини тянгид едян мцяллиф йазыр ки,  («Каспи» гязети, 
1904,  29  йанвар)  йай  айларында  ясян  кцляклярин  тясири  нятиъясиндя 
саллагханадан  эялян  кяскин  гоху  шящярин  щавасыны  корлайыр.  Бу  ишя 
инсанларын  сящщятини  вя  ящвал-рущиййясини  позур.  Одур  ки,  шящяр  башчысы 
ъянаб  Карпович  ъянаб  Кавескийя  эюстяриш  вермишди  ки,  саллагхананын 
башга  йеря  кючцрцлмяси  цчцн  йени  лайищя  щазырлансын вя  смета  тутулсун. 
Бу тапшырыгдан ики ил кечмясиня бахмайараг щяля ки, бир йенилик йохдур. 
Шящяр ящалисинин эедиш-эялишиня мане олан даща бир негатив щала гаршы 
чыхан  Теймур  бяй  щямин  мягалясиндя  йазыр  ки,  шящярин  мяркязи 
йерляриндя  суйун  ахмасы  цчцн  дярин  хяндякляр  газылмышдыр.  Нятиъядя 
онларын  бириня  ат  дцшмцш  вя  ону  чыхармаг  чох  чятин  олмушдур.  Беля 
щадисяляр ися инсанларын да башына эяля биляр. 
Мцяллиф  доьру  йазыр  ки,  бу  ишдя  мцгяссир  ахтармаьа  лцзум  йохдур. 
Чцнки  ясас  эцнащкар  шящярин  баш  архитекторудур.  О,  иш  эюрянляря 
вахтында мяслящят веря билсяйди, шящярин ортасында хяндякляр газылмазды. 
Юз ишляринин ющдясиндян ляйагятля эялян зящмят адамлары Теймур бяйи 
щейрятляндирдийиня эюря о, беля гейрят вя виъдан сащиблярини мцасирляриня 
юрняк эюстярирди. Мясялян, мцяллиф шящяр башчысы щаггында йазыр ки, ъянаб 
Карпович юз ишини ляйагятля йериня йетирдийи цчцн шящярин иллик эялиринин щяр 
ил 30  мин  манат артмасына  наил олмушдур.  О, шящярин  мядяни щяйатынын 
эцнц-эцндян  йахшылашмасына  чалышыр.  Юзц  мядяни  инсан  олдуьу  цчцн, 
шящярин  халг  тящсили,  сящиййя  вя  эиэийена  мясяляляриня  дя  хцсуси  диггятля 
йанашыр.  Карповичин  сяйи  нятиъясиндя  шящярин  юзцнцн  хцсуси  щякими  вар. 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
160
Онун  виъданла  ящалийя  хидмят  етмяси  щамыны  севиндирир.  Касыблара, 
кимсясизляря,  ещтийаъы  оланлара  пулсуз  тибби  хидмят  эюстярилир,  онлара 
хцсуси  яъзаханадан  пулсуз  дярманлар  верилир.  Варлылара,  касыблара, 
миллиййятиндян  асылы  олмайараг  щяр  бир  кяся  ейни  сявиййядя  гайьы 
эюстярилир. Она эюря дя шящяр вя кянд ящалиси тяряфиндян бу ишя чох бюйцк 
ряьбят вя щюрмятля йанашылыр. 
Карповичин  бюйцк  зящмяти  нятиъясиндя  шящярдя  цч  синифли  мяктяб 
ачылмыш,  кцчяляр  зибилликдян  тямизлянмиш,  ишыгландырылмыш,  кюрпцляр 
салынмыш,  шящярин  санитар  вязиййяти  йахшылашмышдыр.  Ъянаб  Карповичин 
ъаван  олмасына  бахмайараг,  онун  эюрдцйц  ишляр  файдалы  вя 
тямяннасыздыр.  О,  юз  иътимаи  боръуну  лайигинъя  вя  црякля  йериня  йетирир. 
Доьрудур, бязян сящвляри дя олур. Доьру дейибляр ки, иш олан йердя сящв 
дя олар. 
Йерли ящалинин эцзяранынын чятинликляри дя Теймур бяйи щямишя наращат 
етмишдир.  Бу  чятинликлярин  арадан  галдырылмасы  наминя  мцхбири  олдуьу 
гязетдя  онун  бир  нечя  мягаляси  ишыг  цзц  эюрмцшдц.  Мясялян,  «Каспи» 
гязетинин  1905-ъи  ил,  11  нойабр,  218-ъи  сайында  Теймур  бяй  охуъулара 
билдирир  ки,  Масаллы  кяндиндя  Кяля-базар  (Кялябазар  «Бюйцк  базар» 
демякдир)  адлы  бир  тиъарят  йери  вар.  Йерли  ящали  артыг  галан  йейинти 
мящсулларыны  илин  беш  айында  –  май  айындан  октйабр  айынадяк  бу 
базарда сатыр, галан айларда ися йоллар кечилмяз палчыгла юртцлдцйцндян, 
эедиш-эялиш  мцмкцн  олмур.  Яслиндя  кяндлилярин  щяйатында  бу  базарын 
ролу  бюйцкдцр.  Мягаля  мцяллифи  гейд  едир  ки,  базарын  йанындан  кечян 
Виляш  чайы  илин  пайыз  вя  йаз  айларында  дашыр,  ятрафы,  о  ъцмлядян  базары, 
сащяляри,  бура  йахын  бцтцн  дцканлары  су  алтында  гойур.  Йерли  ящали 
бундан чох язиййят чякир, щятта юлянляр дя олур. Одур ки, базар йолунун 
йениси  иля  явяз  олунмасы  чох  мягсядяуйьун  олар.  Чцнки,  Виляш  чайынын 
шылтаглыьы нятиъясиндя няинки базарла, диэяр кяндлярля дя ялагя кясилир. 
Мцяллиф  бу  чятинликлярин  арадан  галдырылмасы  йолларыны  эюстяряряк 
мягалясиндя даща сонра йазыр ки, ящалинин кянд тясяррцфаты мящсулларыны 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
161
сата билмясиня шяраит йаратмаг цчцн йахшы олар ки, Кялябазар Гызыл-Аьаъ 
кяндиня кючцрцлсцн. Чцнки бу кяндин йолу бюйцк почт йолунда – дянизин 
сащилиндядир. Милйончу З.А. Таьыйевин «Гафгаз» вя «Меркури» эямиляри 
бурадан сащиля йан алыр. Цмумиййятля, Кяля-базара вя Лянкярана эялян 
бцтцн йцкляр Гызыл-Аьаъдан йола салыныр. Она эюря дя Гызыл-Аьаъ бир чох 
ъящятдян  –  йолун  ращатлыьы,  базар  тиъаряти,  ярази  эенишлийи  вя  кяндя 
йахынлыьы иля ялверишлидир.  
Мягалянин  сонунда  щяйяъан  тябили  чалан  мцяллиф  ъавабдещ  шяхслярин 
нязяриня  чатдырыр  ки,  кянд  ящалисинин  эцзяранынын  йахшылашдырылмасы  цчцн 
бу  йолда  атылан  щяр  бир  аддым  халгын  алгышына  вя  хош  эцзяранына  сябяб 
олар.  
Т.Байрамялибяйовун  «Каспи»  гязетинин  1915-ъи  ил  феврал  вя  март 
айларында  дяръ  етдирдийи  мялумат  характерли  мцхбир  мягаляляри  ясасян 
Лянкяран  гязасында  юзбашыналыьын  щюкм  сцрмясиня,  гулдурларын, 
оьруларын  кянд  ящалисиня  диван  тутмасына,  онларын  мал-гарасынын 
оьурланмасына щяср олунмушдур. Мясялян, «Бизя Лянкярандан йазырлар» 
башлыьы алтында (Каспи, 1915, 12 феврал, № 33) чап олунмуш йазыда Тей-
мур  бяй  охуъулара  билдирир  ки,  Лянкяранын  Тязякянд  гясябясиня  басгын 
едилмиш  вя  йерли  ящалидян  хейли  мал-гара  оьурланмышдыр.  Онлара  150 
манат  зийан  вурулмушдур.  Гулдурлар  йахшы  силащландыглары  цчцн 
онлардан  оьурланан  мал-гараны  щятта  кянд  старшинасы  эери  гайтара 
билмямишдир.  
Щямин  рубрика  алтында  дяръ  етдирдийи  башга  бир  йазысында 
Байрамялибяйов  гулдурларын  Керони  кяндиня  басгыныны  пислямишдир. 
Йазыда дейилир ки, силащлы оьрулар кяндин варлы сакини Мялик Алмаз ханын 
мал-гара  сахладыьы  тювлясинин  бир  щиссясини  учурараг,  3  юкцз,  2  иняк,  1 
дана  апармышдыр  (Каспи,  1915,  19  феврал,  №  39).    Зярярчякяня  140 
манатлыг  зийан  вурулмушдур.  Мцяллиф  мялуматында  даща  сонра  билдирир 
ки,  сящяри  эцн  мал-гарасыны  ахтармаг  цчцн  хан  Иранын  Вана  кяндиня 
йолланыр.  Бу  ишя  кюмяк  цчцн  кянд  сакини  Сцлеймана  мцраъият  едир. 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
162
Сцлейман  юкцзляри  тапмаг  цчцн  явязиндя  60  манат  пул  истяйир.  О, 
доьрудан да юкцзляри ахтарыб тапыр вя пулу хандан алыр. Иняк вя дананы 
тапмагдан ися имтина едир. 
Бу гябилдян олан даща бир мялумат (Каспи, 1915, 6 март, № 52) йеня 
«Бизя  Лянкярандан  йазырлар»  башлыьы  алтында  чап  олунмушдур. 
Мялуматда  хябяр  верилир  ки,  Ханядя  кяндиндя  Иран  гулдурлары  Мярдяли 
Сцлейман  оьлунун  тювлясиндян  130  манат  дяйяри  олан  иняк  вя  юкцз 
оьурламышлар.  Еля  щямин  эцн  гулдурлар  икинъи  бир  кяндя  –  Едишя  басгын 
едяряк,  Мухтар  Аллащверян  оьлунун  тювлясиндян  2  иняк  вя  2  юкцз 
оьурламышлар.  Зярярчякян  юкцзлярини  25  маната  эери  алса  да,  85  манат 
гиймяти олан иняйини гулдурлардан эери ала билмямишдир. 
Т.Байрамялибяйов 
Лянкярандан 
рус 
дилиндя 
няшр 
олунан 
«Азербайджан» гязетиня дя мцхбир мягаляляри эюндярирди. Гязетин 1918-
ъи ил, 23 октйабр тарихли  20-ъи сайында дяръ олунмуш бир мягалядя дейилир 
ки, арамсыз йаьан лейсан йаьышлары шящярля кяндлярин ялагясини кясмишдир. 
Буна эюря дя йейинти мящсулларынын гиймяти хейли бащалашмышдыр. Мящсул-
ларын  гиймятиня  нязарят  едянляр  ися  бу  ишин  ющдясиндян  эяля  билмирляр, 
бахмайараг  ки,  азад  тиъарятя  гадаьа  гойулмуш,  яразийя  идхал 
дайандырылмышдыр.  Амма,  ермяни  дястяси  бу  вязиййятдян  истифадя  едяряк 
кцтляви  шякилдя  йерли  ящалинин  евляриня  басгын  едир,  мцсялманлары  щябся 
сцрцкляйирляр. Мяшщур гулдур Йунис юз шайкасы иля шящярин шимал тяряфиндя 
мяскунлашан рус аиляляринин евляриня щцъум чякяряк, балыгчылыгла мяшьул 
олан  динъ  сакинлярин  бцтцн  немятлярини  мянимсямиш,  из  гоймадан 
гачараг мешядя эизлянмишляр. Бу гарятчиляри тутмаг мягсяди иля бир дястя 
ермяни  ясэярини  онларын  далынъа  эюндярмишляр.  Лакин  онлар  гулдурларын 
эцълц мцгавимятиня таб эятирмяйяряк эери чякилмишляр.      
   
МЯММЯДЯЛИ ШАЩ ВЯ ИРАН ДЕПУТАТЛАРЫ 
ЩАГГЫНДА ГЕЙДЛЯРИ 
 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
163
Т.Байрамялибяйовун 
«Каспи» 
гязетиня 
эюндярдийи 
мцхбир 
мягаляляринин  бир  нечяси  ону  дюврцнцн  сийаси  хадими,  дипломаты  вя 
иъмалчысы кими тягдим едир. «Каспи» гязетинин 9 йанвар 1907-ъи ил тарихли 
6-ъы  сайында  чап  етдирдийи  «Шащын  тахта  чыхмасы»  адлы  мягаляси  буна 
сцбутдур.  Мягалядя  дейилир  ки,  Иранын  йени  шащы  сечилмиш  Мяммядяли 
шащын  щакимиййятя  эялиши  Бакыда  тянтяняли  сурятдя  гейд  олунмушдур. 
Мярасимин  кечирилмяси  1907-ъи  ил  йанварын  6-на  тяйин  едилмишди.  Щямин 
эцн  сящяр  тездян  Иранын  Бакыдакы  сяфирлийинин  бинасында  Мцзяффяряддин 
шащын  вяфаты  иля  ялагядар  уъалдылмыш  матям  байраьы  эютцрцляряк  милли 
байрагла  явяз  едилмишди.  Сяфирлийин  дахилиндяки  отаглар  байрамсайаьы 
бязядилмишди.  Столлар  шярг  ширниййатлары  иля  зянэин  иди.  Иранын  Бакыдакы 
сяфири  Мирзя  Яли  Мяммядхан  шящярдя  йашайан  сайсыз-щесабсыз 
депутатларын тябриклярини гябул едирди. Тябриздян Азярбайъан сяфирлийинин 
депутатларынын  аиляликля  Бакыйа  эяляряк,  Иран  сяфирлийиня  юз  тябриклярини 
билдирмяси бюйцк мараьа сябяб олмушду. Тябриклярдя шащ тахтына чыхмыш 
Мяммядяли  шащын  аьыллы,  камаллы  олмасындан,  щакимиййятя  эяляряк 
конститусийайа  имза  атмасындан  вя  бунунла  да  щялак  олмуш  шащын  ясл 
вариси  вя  онун  ямялляринин  давамчысы  олмасындан  данышылырды.  Бцтцн 
натигляр  юз  чыхышларында  ямин  олдугларыны  билдирмишляр  ки,  Иран  халгыны 
бундан сонра хошбяхтлик эюзляйир. Тянтяняли мяълисин сонунда Бакыдакы 
фарсдилли  мяктябин  шаэирдляринин  шащын  шяряфиня  охудуглары  «Идтищад» 
щимни щамынын цряйинъя олду. 
Гязетин  щямин  нюмрясиндя  Темур  бяйин  «Иран  депутатлары  Бакыда» 
адлы  икинъи  мягаляси  чап  олунмушду.  Мягалядя  дейилир  ки,  1907-ъи  ил, 
йанвар айынын 5-дя Иран парламентиня сечилмиш бир груп депутат – Мирзя 
Фязл Яли аьа, Мирзя Ъавад хан, Муста шаир – Дювля, Мирзя Ибращим хан, 
Шяряффи – Дювля, шащзадя Щидайят – ула Мирзя, Щаъы Мирзя Ибращим аьа, 
Щаъы Мирзя аьа, Мирзя Щясян аьа, Мирзя Щясян хан, Агсанут – Дювля 
Гафгаз  дямир  йолу  иля  Бакыйа  эялдиляр.  Адларыны  чякдийимиз  депутатлар 
Азярбайъан  яйалятиндян  Иран  парламентиня  сечилмишляр.  Онлар  12  няфяр 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
164
идиляр.  Депутатларын  арасында  чохсащяли  йарадыъылыьы  иля  сечилян  Теймур-
ханшурада  йашайан  Щаъы  молла  Ябдцррящим  Талыбов  да  вар  иди  (1834-
1911) (Бу шяхс М.Ф.Ахундзадя, Щ.Зярдаби яняняляринин давамчысы олан 
йазычы  Ябдцррящим  бяй  Талыбовдур.  Азярбайъанда  да  ясярляри  чап 
олунмушдур. Бах: АСЕ, Бакы, 1986, ъ.9, с.133 – Е.Ъ.).  
Мцяллиф даща сонра йазыр ки, йанварын 7-дя Иран депутатлары Балаханы 
фящляляри  иля  эюрцшя  эетдиляр.  Эюрцш  мясъиддя  тяшкил  олунмушду.  Халг 
тяряфиндян  сечилян  депутатлар  фящляляр  гаршысында  чыхыш  едяряк  билдирдиляр 
ки,  онлар  касыб  кцтлянин  мянафейини  мцдафия  етмяйи  гаршыларына  мягсяд 
гоймушлар  вя  бу  щагг  иши  уьрунда  фящля  вя  кяндлилярин  щяйаты,  эцнц-
эцзяраны йахшылашанаъан мцбаризя апараъаглар. 
Иран  депутатлары  Щ.Таьыйевин  фабрикиня  бахмаьы  да  унутмадылар. 
Щаъы онлары бюйцк щюрмятля гаршылайыб шяряфиня зийафят верди.  
Иран  депутатлары  Бакы  шящяриндян  сечилмиш  кечмиш  Дювлят  Думасынын 
цзвц  Ялимярдан  бяй  Топчубашовла  да  эюрцшмцшляр.  Сющбят  заманы  I 
Дювлят  Думасынын  вязиййяти,  онун  бурахылмасынын  ваъиблийи  вя  с. 
мясялялярдян данышмышлар. 
Мягаля мцяллифи охуъулары беля бир мялуматла таныш едир ки, йухарыда 
адларыны  чякдийимиз  депутатларын  щяр  бири  йахшы  тящсил  алмыш,  эениш 
дцнйаэюрцшя  малик  зийалылардыр.  Онларын  арасында  Иранда  вя  бцтцн 
Гафгаз  мцсялманлары  арасында  хцсуси  щюрмят  сащиби  олан,  танынмыш 
шяхсиййят,  якинчи  кяндлиляр  тяряфиндян  парламентя  нцмайяндя  сечилян, 
яслян тябризли олан Щаъы Молла Ябдцррящим Талыбов хцсусиля сечилир. О, 50 
ил бундан габаг Иран алимляринин йанында тящсилини тамамладыгдан сонра 
доьма  шящяриндян  чыхараг  Гафгаза  эялир.  Даими  йашайыш  йери  кими 
Даьыстанын  Теймурхан  –  Шура  шящярини  сечир  вя  аиляси  иля  бурада 
йашамаьа  цстцнлцк  верир.  Мцяллиф  эюркямли  йазычы,  алим,  иътимаи  хадим 
Я.Талыбовун гялямя, сюзя сыьмайан характеристикасыны беля тамамлайыр: 
Щаъы  Ябдцррящим  дярракяли,  енержили,  надир  истеда  малик  шаир  тябиятли  бир 
инсандыр.  О,  халг  кцтлясинин  маарифлянмясинин  тяряфдары  олмуш,  онларын 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
165
кядярли  щяйатларынын  йахшылашдырылмасы  уьрунда  ардыъыл  мцбаризя 
апармышдыр.  
Я.Талыбов  Ирандан  узагда  йашаса  да,  вятяни  иля  ялагясини 
кясмямишдир.  О,  бир  сыра  публисистик  ясярляриндя  Иран  халгынын  щяйатыны 
тясвир  етмишдир.  Шаир  тябиятли  Талыбов  бцтцн  щяйаты  бойу  хейриййячилик  вя 
маарифчилик  ишляри  иля  мяшьул  олмушдур.  Беля  ваъиб  вя  хейирхащ  ишлярин 
Иранда  да  щяйата  кечирилмясинин  йардымчыларындан  вя  тяшкилатчыларындан 
бири  олмушдур.  О,  Фламмарионун  вя  башга  Авропа  йазычыларынын 
ясярлярини фарс дилиня тяръцмя етмишдир. 
 
 
 
ТЕЙМУР БЯЙ БАЙРАМЯЛИБЯЙОВ 
НОВРУЗ БАЙРАМЫ ЩАГГЫНДА 
 
Теймур бяй 1913-ъц илдя «Каспи» гязетинин 55, 56 вя 57-ъи сайларында 
«Новруз  байрамы»  ады  иля  цч  мягаля  чап  етдирмишдир.  Бу  мягалялярдя 
мцяллиф Новруз байрамынын мяншяйи, онунла баьлы халг арасында мювъуд 
олан адят-янянялярдян бящс етмишдир. 
1913-ъц ил март айынын 21-дя, йяни Новруз байрамы эцнц чап олунмуш 
биринъи  мягалясиндя  мцяллиф  йазыр  ки,  мцсялманлар  бу  эцн  Новруз 
байрамыны гейд  едирляр.  Одур ки,  Новруз  байрамы  иля баьлы  иъра олунан 
адятлярля  охуъулары  бурада  таныш  етмяйи  ваъиб  сайырыг.  Теймур  бяй 
байрамын  адыны  ачыглайыб  гейд  едир  ки,  «Новруз»  –  гядим  сюздцр,  фарс 
дилиндя  «нов»  –  йени,  «руз»  –  эцн  мянасыны  верир.  Щярфи  мянада  «йени 
эцн» демякдир. Гышын сярт, тутгун дюврцндян сонра Эцняш юзцнцн ишыглы 
шцалары  иля  йер  кцрясиндяки  тябияти  ойадыр.  Эцняш  Овна  гцтбцня  дахил 
олараг,  йаз  бярабярлийи  башлайыр,  башга  сюзля,  гышдан  галма  зцлмятя, 
гаранлыьа сон гойулур. 
Теймур  бяй  Новруз  байрамынын  Иран  шащлары  тяряфиндян  дя  чох 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
166
тямтярагла  гейд  едилмясиндян  сюз  ачыр  вя  йазыр  ки,  шащлар  юз 
тябяяляриндян тябрикляр гябул едир, онлары щядиййялярля вя пулла тялтиф едир, 
зянэин  бязядилмиш  ата  миняряк,  бюйцк  мцшащидячилярин,  адлы-санлы 
задяэанларын вя чохлу халг кцтлясинин мцшайияти иля ящалинин ъыдыра чыхдыьы, 
ох,  диск  атмаьа  топлашдыьы  эениш  мейдана  эялир.  Мцяллифя  эюря,  гядим 
Иран  шащлары  арасында  халгына,  тябяяляриня  гырылмаз  севэи  иля  йанашан 
Ъямшид  шащ  даща  чох  мяшщурдур  вя  бюйцк  шаир  Фирдовси  юзцнцн 
«Шащнамя» ясяриндя ону тяряннцм етмишдир. 
Лакин  Теймур  бяй  дя  Новрузун  «йени  эцн»  адландырылмасыны 
Ъямшидин  ады  иля  ялагяляндиряряк  йазыр:  «Иран  яфсаняляриндя  дейилир  ки, 
Ъямшид  шащ  чятин  дюйцшлярдян  сонра  юз  щакимиййятини  бцтцн  дцнйайа 
бяргярар  едиб,  йаз  вахты  юзцнцн  язямятли  сарайында  динъялирмиш.  О, 
аьаъларын  чичяклянмясини,  чылпаг  торпаьын  йашыллыглара  бцрцнмясини, 
бцлбцллярин  ъящъящ  вурмасыны  гушъуьазларын  бир-бирини  охшамасыны,  ана 
тябиятин ону йараданын цзцня эцлмясини севинъля мцшащидя едирмиш. Халг 
шащ  сарайы  гаршысында  шадйаналыг  кечириб,  хязинядарлардан  щядиййяляр  вя 
пул  аларкян,  бирдян  Шащ  Ъямшид  юзцнцн  гызылла  бязядилмиш  гцлляли 
евъийиндя вя бярг вуран гиймятли дашлардан ибарят, узагдан эцняш шцалары 
кими  эюзйашардыъы  ишыг  салан  таъында  ъамаат  арасында  эюрцнцр.  Юзцнцн 
севимли шащыны эюрян халг гышгырыр: Новруз – севимли вя хошбяхт илк эцн. 
Мцяллифя  эюря,  щадися  тябиятин  илк  ойанмасы  эцнцндя  Новрузда  баш 
вердийиндян, халг ону щяр ил байрам етмяйя башлайыр». 
Доьрудур, Теймур бяй буну Иран яфсаняси иля изащ едир. Лакин, халг 
байрамыны, онун мяншяйини щансыса бир шащын вя йа тарихи шяхсиййятин ады 
иля  адландырылмасы  елмдя  гябуледилмяздир.  Бир  дя  она  эюря  ки,  Новруз 
истяр Зярдцштцн вя истярся дя Ъямшид шащын йашадыьы дюврдян чох-чох яв-
вялки тарихи дюврлярдян Азярбайъан халгына бялли иди. Еляъя дя тядгигатлар 
сцбут  етмишдир  ки,  Новруз  Эцняш  тягвиминя  ясасланыб  сырф  астрономик 
сяъиййя  дашыйыр.  Гямяри  тягвиминдян  фяргли  олараг  Эцняш  тягвиминдя 
щадисяляр, байрамлар эязяри дейил, щяр ил ейни вахтда ваге олур.  
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
167
Мярасимя  щяср  олунмуш  икинъи  мягалясиндя  мцяллиф  Новруз 
байрамында,  хцсусиля  онун ахыр  чяршянбясиндя  ящалинин иъра етдийи адят-
янянялярдян бящс едяркян йазыр ки Новруза ики щяфтя галмыш мцсялманлар 
байрамы  тянтяняли  гаршыламаг  цчцн  тядбирляр  эюрцрляр:  евлярии  аьардыр, 
халчалары  йуйур,  щяйятляри  тямизляйир,  юзляриня  тязя  палтар  вя  айаггабы 
сифариш  верир,  мис  габлары  галайладыр,  евдя  битки,  сямяни  эюйярдяряк 
пянъяряляря  дцзцрляр.  Теймур  бяй  даща  сонра  мартын  4-ня  вя  йа  5-ня 
дцшян (кющня тягвим нязярдя тутулур – Е.Ъ.) илин ахыр чяршянбяси заманы 
ящалинин  бюйцкдян-кичийядяк  сцбщ  чаьында  чайа  эедяряк  ял-цзцнц, 
айагларыны  тямиз  су  иля  йумасыны,  щабеля  щямин  ахшам  ял,  айаг,  сач  вя 
саггалларыны рянэлядиклярини гейд едир. 
Мягалядя  даща  сонра  дейилир  ки,  Новрузун  эялиши  иля  цч  эцн  тиъарят 
дайаныр,  дцканлар  баьланыр.  Щяр  бир  мцсялманын  сцфрясиндя  щямин  эцн 
мцхтялиф мейвялярин, ширниййатларын, йемяклярин, щабеля эюйяртинин олмасы 
ваъиб  сайылырды.  Бу  эцн  задяэан  вя  демократ,  варлы  вя  йохсул  арасында 
фярг арадан эютцрцлцр, щамы бир аилянин цзвц кими севинир, байрам едирляр. 
Мцяллиф буну да хатырладыр ки, гядим яняняляря садиг галан мцсялманлар 
Новруз эцнц юз баьларында эцл вя аьаъ якмяйи дя юзляриня боръ билирляр. 
Новрузун  тямизлик,  паклыг  мащиййяти  дашыдыьыны  хатырлайан  мягаля 
мцяллифи  ону  да  гейд  едир  ки,  мцсялманлар  «кечмиш  илин 
натямизликляриндян»  хилас  олмаг  цчцн  щамамланмаьы  ваъиб  сайыр, 
байрамсайаьы  эейинир,  лампа  вя  шамлары  йандырмаг  цчцн  яввялъядян 
щазырлыг  эюрцрляр.  Мцяллифин  йаздыьына  эюря  Новруз  эеъяси  бцтцн 
гощумлар  бир  йеря  йыьышырлар.  Бу  заман  бюйцк  мис  сининин  ичярисиндя 
мцхтялиф  ширниййатлар,  мейвяляр,  щабеля  говурьа  олан  хонча  мяълися 
эятирилир. Хончанын ятрафына шамлар санъылыр вя йандырылыр. 
Теймурбяйин  бу  мювзудан  олан  цчцнъц  мягалясиндя    ися  Новруз 
эеъяси  оьлан  вя  гызларын  юз  бахтларыны  сынамаг  цчцн  щяйятляри  эязиб  фал 
ачмаларындан,  ушагларын  евляря  шал,  папаг  атыб  пай  топламагларындан, 
гызларын  щямин  илдя  яря  эедиб-эетмяйяъяклярини  билмяляри  цчцн 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
168
аййаггабыларыны щяйятя атмасы вя с. адятлярдян бящс олунур. 
Мцяллиф  даща  сонра  гызлар  арасында  бахт  сынамасы  цчцн  йумурта, 
эцзэц  иля  фала  бахмаларын  да  мящз  Новрузун  ахыр  чяршянбясиндя  иъра 
едилдийини  гейд  едиб,  онларын  бязи  нцмуняляри  щаггында  мялумат 
вермишдир. Мягалядя Новруз мцнасибятиля бир щяфтя ярзиндя мейданларда 
эцляш  вя  ъыдыр  кечирилдийи,  бу  идман  нювляринин  мцсялман  ушаглары  цчцн 
яйлянъя ролуну ойнайыб, щям дя онлара хцсуси зювг вердийи гейд олунур. 
Ян  нящайят,  мцяллиф  сонунъу  мягалясиндя  Новрузун  ахыр 
чяршянбясиндя  щяйятлярдя  йедди  тонгал  галайараг  бюйцкдян  кичийядяк 
бцтцн аиля цзвляринин «аьырлыьымы йер эютцрсцн, мятлябими Аллащ йетирсин» 
дейяряк од цстцндян тулландыьыны да эюстярир. 
Доьрудур, Теймур бяй од, атяш цстцндян тулланма адятинин дцнйанын 
башга  (мясялян,  финляр)  халглары  арасында  да  мювъуд  олуб,  мцсялман 
халгларында  олдуьу  кими  ейни  мязмун  кясб  етдийини,  цстялик  бу 
мярасимин атяшпярястликля баьлы олдуьуну гейд едяряк, ХЫХ ясрин бир чох 
нцмайяндяляри  кими  бу  мясялядя  йол  верилмиш  сящфи  тякрар  етмишдир. 
Щалбуки,  атяшпярястликдя  од,  атяш  мцгяддяс  сайылырды.  Она  эюря  дя 
атяшпярястляр одун, тонгалын цстцндян тулланмыр, мцгяддяс олдуьу цчцн 
онларын 
башына 
доланырдылар. 
Бундан 
фяргли 
олараг, 
гядим 
азярбайъанлыларда  од  щяля  мцгяддяс  варлыг  сайлымадыьы  вахтларда 
яъдадларымыз  атяшпярястлярдян  фяргли  олараг  онун  башына  доланмамыш, 
цстцндян тулланмышлар.  
Новрузун йаранмасы щеч бир динля дейил, халгымызын тясяррцфат щяйаты 
иля баьлы олмушдур. Гядим азярбайъанлылар бащарын илк эцнцнц якинчилик, 
тясяррцфат байрамы кими щямишя шадлыгла гаршыламышлар.  
Лакин,  эюстярилян  ирадлара  бахмайараг  Т.Байрамялибяйовун  ХХ 
ясрин  яввялляриндя  гялямя  алдыьы  вя  халгымызын  мяишятиндя  юзцнямяхсус 
йер  тутан  Новруз  байрамы  щаггында  чап  етдирдийи  бу  мягаляси  дюврц 
цчцн ящямиййят кясб етмишдир.  
Мцяллифин  рус  охуъусуна  Новруз  байрамы  щаггында  вердийи 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
169

Yüklə 4,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin