D. A. Shadibekova
Yüklə 2,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
jami band aholining 4
milliondan ko„pi ushbu sohada mehnat qilayotganligi alohida e‘tiborga molikdir 29 . Kechagina e‘tibordan chetda bo‗lgan sohada shu qisqa davr mobaynida bunday ko‗rsatkichlarga erishilganligi mamlakatimizda usshbu sohani rivojlantirish uchun juda katta tashkiliy tadbirlarning amalga oshirilayotganligi hamda uning davlat tomonidan tartibga solinganligidan dalolat beradi. So‘ngi yillarda respublikada xizmatlar sohasiga juda ko‗p kuch va investitsiya safarbar qilinmoqda. Bugungi kunda bank, sug‗urta, lizing, konsalting va boshqa turdagi moliyaviy xizmatlar barqaror sur‘atlar bilan rivojlanmoqda, ularning barchasi asosan xususiy sektor va kichik biznes rivojiga xizmat qilmoqda. Xizmat ko‗rsatish sohasida 153 mingdan ortiq kichik biznes subyekti faoliyat yuritmoqda va 2019-yil 1-yanvar holatiga bu xizmat ko‗rsatish sohasi korxonalari umumiy sonining 72,2 foizi demakdir. Qishloq joylarda xizmat ko‗rsatish va servis sohasini yanada jadal rivojlantirish dasturi doirasida so‗nggi uch yilda 20 ming 260 dan ortiq loyiha amalga oshirildi, ko‗rsatilayotgan xizmatlar hajmi 1,8 barobar, qishloqda bir kishiga to‗g‗ri keladigan xizmatlar hajmi 1,6 barobar oshdi. Xizmat 29 O‗zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi ma‘lumotlari. 72 ko‗rsatish sohasida erishilgan muhim yutuqlardan biri – unda qo‗shimcha ish o‗rinlarini tashkil etish uchun zarur sharoitlar yaratilganligidir. Alohida ta‘kidlash joizki, xizmatlar sohasining davlat tomonidan tartibga solinishi va ushbu sohaga katta e‘tibor qaratilayotgani bois, mazkur soha qator yillardan buyon yuqori o‗sish tendensiyasiga ega bo‗lmoqda. Bu borada mamlakatimizda ko‗rilayotgan chora-tabirlar, ularga berilgan imkoniyat va imtiyozlar kelajakda ushbu sohaning yanada jadal rivojlanishini ta‘minlashi bilan birga, xizmatlar sifatining oshishiga, uning xalqaro andozalar darajasidagi holatining shakllanishiga olib kelishi muqarrar. Mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishning hozirgi va yaqin kelajakdagi ustuvor vazifalaridan biri – xususiy tadbirkorlikka asoslangan xizmat ko‗rsatish sohasini rivojlantirishdan iboratdir. Chunki mazkur sohaga alohida e‘tiborning mavjudligi sababli so‗nggi yillar davomida bir qancha Davlat dasturlari ishlab chiqilib, ularning bajarilishi to‗liq nazorat qilindi. Natijada keyingi yillarda xizmat ko‗rsatish sohasining o‗sish sur‘ati jadallik bilan davom ettirildi. Yuqorida ta‘kidlab o‘tilgan Vazirlar mahkamasi qarori hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlarida xizmat ko‗rsatish sohasini rivojlantirish dasturi maqsadli parametrlarining belgilangan muddatlarda sifatli hamda to‗liq hajmda amalga oshirilishi yuzasidan shaxsiy javobgarlik tegishli davlat va xo‗jalik boshqaruvi idoralarining, korxonalar va tashkilotlarning rahbarlari zimmasiga yuklatilganligi alohida ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, mazkur qaror va boshqa tegishli me‘yoriy hujjatlar asosida xizmat ko‗rsatish sohasini shaharlar, tumanlar va xizmat turlari bo‗yicha rivojlantirishning hududiy dasturlari hamda xizmat ko‗rsatish sohasini rivojlantirishning hududiy dasturlarini amalga oshirish bo‗yicha chora-tadbirlar yo‘l xaritalari ishlab chiqilgan bo‗lib, ular bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda. Mazkur dasturlarda xizmat ko‗rsatish sohasini rivojlantirish bilan bandlik muammosini hal qilish ―ayniqsa, xotin-qizlar, qishloq yoshlarini ish bilan ta‘minlash, oilalarning daromadini sezilarli darajada ko‗paytirish, butun 73 mamlakatimiz aholisining turmush farovonligini oshirish imkoniyatlari yaratiladi. Bu birinchidan, aholini ish bilan ta‘minlash orqali oilalarning aniq daromadlarini ko‗paytirishga xizmat qilsa, ikkinchidan, mamlakatimiz bozorining xizmatlarga bo‗lgan talabni qondirish orqali aholining yashash darajasi va sifatining oshishiga sabab bo‗ladi. Amaliyotdan ma‘lumki, iqtisodiyot tarmoqlarining barqaror rivojlanishida xizmat ko‗rsatish sohasi eng muhim manba va omil hisoblanadi. Jahon tajribasi bugun aynan ushbu soha yalpi ichki mahsulotni shakllantirish, aholi bandligini ta‘minlash, odamlarning farovonligini oshirishda yetakchi o‗rin tutishini ko‗rsatmoqda. Ma‘lumot uchun mamlakatimizda 2018 yilda pullik xizmatlar hajmi 8,4 foizga o‗sdi. 30 Har yili yaratilayotgan yangi ish o‗rinlarining, avvalambor, kasb-hunar kollejlari bitiruvchilari uchun tashkil etilayotgan ish o‗rinlarining uchdan bir qismidan ko‗prog‗i aynan mazkur soha hissasiga to‗g‗ri kelmoqda. Bunga misol tariqasida sartaroshxona va tikuvchilik xizmatlari, kompyuter xizmatlari va boshqa ko‘plab shu kabi xizmatlarni tashkil etish uchun yosh bitiruvchilarga davlat tomonidan imtiyozli kreditlar ajratilayotganini misol qilishimiz mumkin. Bu borada xizmatlar tarkibi ham tubdan o‗zgarib borayotganini ta‘kidlash joiz. Xizmat ko‗rsatish sohasini rivojlantirishning hududiy dasturlari va ularni amalga oshirish bo‗yicha ishlab chiqilgan kompleks chora-tadbirlarda xizmat ko‗rsatish sohasi tarkibini yanada takomillashtirish, aholi talabgor bo‗lgan zamonaviy xizmat turlari bilan bozorni jadal rivojlantirish va to‗ldirishga, shahar va qishloq aholi punktlari hududlarining qurilishini rejalashtirishda tasdiqlangan me‘yorlardan kelib chiqqan holda mintaqalar aholisiga turli ijtimoiy va kommunalmaishiy xizmat ko‗rsatish sifatini oshirish va ulardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirishga, birinchi navbatda qishloq aholi punktlarida xizmat ko‗rsatish korxonalarini rivojlantirish, xizmat ko‗rsatish sohasiga oilaviy tadbirkorlik subyektlari hamda ixtisoslashgan kasb-hunar kollejlari va oliy ta‘lim 30 O‗zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi ma‘lumotlari 74 muassasalari bitiruvchilari ichidan yoshlarni keng jalb etishga alohida e‘tibor berilgan. Shu o‘rinda ma‘lumot sifatida ta‘kidlash joizki, 2019-yil mart-aprel oylarida O‘zbekiton Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi tomonidan Respublikada joriy kunda mavjud 52 ta qoloq tumanlarda vaziyat maxsus ishchi guruh tomonidan o‘rganib chiqilib, hududlarda xizmatlar sohasini rivojlantirish yuzasidan tegishli kompleks chora-tadbirlar yo‘l xaritasi ishlab chiqildi 31 . Bugungi kunda mamlakatimizda xususiy tadbirkorlikka asoslangan xizmatlar sohasi davlat tomonidan tartibga solinishi natijasida mamlakatda ushbu sohaning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi agar 2000-yilda 30 foizni, 2005-yilda 38,3-foizni, 2006-yilda 39,5 foizni, 2011-yilda 50,5 foizni, 2015-yilda 54,5 foizni hamda 2018- yilda 35,6 foizni tashkil qilgan bo‗lsada, kelgusida mamlakatimizni bu ko‗rsatkichni rivojlangan mamlakatlar darajasiga ko‗tarib, 60-80 foizgacha yetkazish hamda iqtisodiyotda band bo‗lgan aholining 70 foizini aynan shu sohada faoliyat ko‗rsatishiga erishish yurtimizda olib borilayotgan islohotlarning asosiyy maqsadidir. Bugungi kunda respublikamiz aholisining iste‘mol xarajatlari tarkibida xizmatlarning ulushi bor-yo‗g‗i 20,0 %ni tashkil qilsa ( jumladan: kommunal xizmatlarga 6,9 %, ta‘lim olish xizmatlariga 2,5 %, sog`liqni saqlash xizmatlariga 1,4 %, aloqa va transport xizmatlariga 5,9 % hamda boshqa xizmatlarga 3,3 % ) 32 bu ko‗rsatkich rivojlangan mamlakatlarda 50-60 foizni tashkil etgani bois, ushbu sohaga e‘tiborni yanada kuchaytirish talab etilmoqda. Shu o‗rinda ta‘kidlash kerakki, xususiy tadbirkorlikka asoslangan xizmatlar sohasini rivojlantirish oilalarni maishiy texnika, kompyuter va shaxsiy avtotransport turlari bilan ta‘minlash darajasining oshishiga hamda ularga ko‗rsatilayotgan xizmat turlarini ko‗payishtirishga keng imkoniyatlar yaratadi. Shuningdek, xususiy tadbirkorlikka asoslangan xizmat ko‗rsatish sohalarini 31 O‗zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma‘lumotlari 32 O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasi, 2018-yil 28-dekabr 75 rag‗batlantirilishi mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotining hal qiluvchi strategik omillaridan biri hisoblanadi. Bugungi kunda xususiy tadbirkorlikka asoslangan xizmat ko‗rsatish sohasiga ixtisoslashgan korxonalar mamlakat bo‗yicha iqtisodiy faol korxonalarning asosiy qismini tashkil etadi. Bunda aynan oilaviy tadbirkorlik subyektlari katta muvaffaqiyat bilan ajralib turadi. Shuni ta‘kidlash kerakki, bunday vaziyat O‘zbekiston uchun an‘anaviy hisoblanadi va buni hunarmandchilikka borib taqaluvchi moddiy xizmatlar yaratuvchi tadbirkorlikning tarixiy shakllarida ham kuzatish mumkin. Mamlakatimizda xizmatlar sohasi tadbirkorlik subyektlari jahon standartlari talablariga muvofiq o‗zining mahaliy xarakteriga egaligi bilan ham ajralib turadi. Ushbu sohada yaratilayotgan moddiy xizmatlarning asosiy qismi, qo‗l mehnati yoki mehnat jarayonining yarim avtomatlashtiriluvi yordamida yaratilmoqda. Keyingi yillarda mehnat bozorida yuqori texnologiyalar bazasiga asoslangan turli xil axborot xizmatlarining paydo bo‗lishi ham bu boradagi ishlarni yengillashtirishga sabab bo‗lmoqda. Xususiy tadbirkorlikka asoslangan xizmat ko‗rsatish sohasining qulayligi va afzalligi, uni tashkil etishning osonligi va ixchamligi, ishchi kuchi va mehnat resurslarining oiladan yetishib chiqishi, aniq mijozlar talabi uchun xizmat ko‗rsatilishi, mavjud mahaliy resurslardan keng foydalanilishi hamda xizmatlarni sotilishi mahalliy bozorlarda amalga oshirilishida namoyon bo‗ladi. Amalga oshirayotgan tadqiqotlarimiz natijasida quyidagi bir qancha xulosalarga ega bo‘ldik – mamlakatimizda ishlab chiqilgan davlat dasturi talablaridan kelib chiqib xususuiy tadbirkorlikka asoslangan xizmatlar sohasini rivojlantirishda quyidagi asosiy yo‗nalishlarga e‘tibor qaratish tavsiya etiladi: - xizmatlar sohasida tadbirkorlik subyektlarining faolligini yanada oshirish maqsadida qulay shart-sharoitlar yaratish, xususan, bu boradagi mavjud byurokratik to‗siqlarini bartaraf etishda davom etish; - xizmatlar va servis sohasida ish bilan band bo‗lgan aholi sonini muntazam oshirib borish; 76 - mamlakatimizda amalga oshirilayotgan qurilishi va rekonstruktsiya qilinishi beligilab berilgan xizmat ko‘rsatish subyektlarini sonini oshirish; - xizmatlarning yangi istiqbolli turlarini, xususan, yuridik, konsalting, bank, moliya, sug‗urta, lizing va boshqa turlarini jadal rivojlantirish; - mamlakatimiz xizmatlar eksportini ko‗paytirish uchun ushbu soha korxonalarining xalqaro bozordagi darajasi va sifatini oshirishga erishish; - xizmatlar ko‗rsatish va servis sohasida ishlaydigan kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishni har tomonlama qo‗llab-quvvatlash; - zamon talablaridan kelib chiqqan holda qishloq va shaharlarda yuqori texnologik xizmatlarning ko‗lamini kengaytirish va sifatini oshirish borasida tegishli choralarni ko‗rish. Shuningdek, xususiy tadbirkorlikka asoslangan xizmatlar sohasini rivojlantirish va qo‗llab-quvvatlash asosida, mazkur sohani tartibga solishda davlatning bosh islohotchi sifatida rolini oshirishda quyidagi imkoniyatlardan foydalanish taklif etiladi: - xususiy tadbirrkorlikka asoslangan xizmat ko‗rsatish sohasida davlatning buyurtmachi sifatida namoyon bo‗lishi Yüklə 2,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|