D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya

ORXON-YENİSEY ABİDƏLƏRİNDƏ İŞLƏNMİŞ
ONOMASTİK VAHİDLƏR

---

120
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
çox sayda yer adlarına məhz bu abidələrdə rast gəlinir.
Orxon-Yenisey abidələri tarix, dilçilik və etnoqrafik cəhətdən 
bir sıra tədqiqatçıların tədqiqat predmeti olmuşdur.Orxon-Yeni-
sey  yazılı  abidələrinin  tarixşünaslıq  aspektdən  araşdırılması  ilə 
İ.Markvart, V.V.Bartold, F.Hirt, E.Şavann və başqa tədqiqatçılar 
məşğul  olmuşlar.  Bu  abidələr  ətrafında  arxeoloji  qazıntılar 
A.B.Adrianov,  A.O.Heykel,  S.B.Kiselyov,  L.A.Yevtyuxova, 
L.R.Kızlasov və başqaları tərəfindən aparılmışdır.
Dilçilik baxımından abidələr Q.Aydarov
1
, V.Y.Kondratyev
2
, 
N.Kononov
3
, A.Maxmutov
4
 və b. tərəfindən araşdırılmışdır.
Türk-run əlifbası ilə kitabələrin dilçilik aspektdə tədqiqi ilk 
növbədə A.M.Şerbakın
5
 adı ilə bağlıdır. Orxon-Yenisey abidələri 
dilçilik  baxımından  Azərbaycanda  da  tədqiq  olunmuşdur.  Bu 
sahədə  Orxon-Yenisey  abidələrinin  öyrənilməsi  Ə.Ə  Rəcəbov
6
,  
Y.Məmmədov
7
,  Ə.Şükürlü
8
 və A.Məhərrəmovun
9
 adları ilə bağ-
lıdır. M.S.Məmmədova
10
  isə Orxon-Yenisey abidələrini tarix ba-
xımından tədqiq etmişdir.
1 
Айдаров Г. Язык  Орхонских памятников дрeвнетюркской письменности VIII в, 
Алма-Ата, «Наука», 1971.
2 
Кондратьев  В.Г.  Грамматический  строй  языка  памятников  древнетюркской 
письменности VIII-IX  вв, Л., Изд-во ЛГУ, 1981.
3 
Кононов А.Н. Грамматика языка тюркских рунических памятников VII-IX вв.,    Л., 
«Наука», 1980.
4 
Махмутов А. Как возник древнетюркских алфавит. Исследования по тюркологии. 
Алма-Ата, 1969, с.141-147.
5 
Шербак  А.  Енисейские  рунические  надписи.  К  истории  открытия  и  изучения. 
Тюрколоческий сборник. М., Наука, 1970, с. 111-134)
6
  Rəcəbov  İ.Ə.,  Məmmədov  Y.  Orxon-Yenisey  abidələri  B.,1993;  Qədim  türk  yazısı 
abidələrinin dili (2 cildlik), B., 2006. Ə.Rəcəbli. Qədim türk yazısı abidələri IV cildlik 
B., 2009, 2010.
7  
Məmmədov  Y. Orxon-Yenisey abidələrində adlar. I-II c., B., 1979-1981.
8 
Şükürlü M.Ə. Qədim türk yazılı abidələrinin dili, B,.1993.
9 
Məhərrəmov  A.M. Qədim türk yazılı abidələrinin dili B., 1976.
10 
Məmmədova M.S. Orxon-Yenisey abidələri qədim türk tarixini öyrənmək üçün mənbə 
kimi. Tarix elmləri namizədi alimlik dərəcəsini almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiya 
işinin avtoreferatı. 1999.

---

121