D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə220/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   216   217   218   219   220   221   222   223   ...   290
Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya


218
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
tədqiqə cəlb edilməyə başlamışdır. Xüsusən də, dil baxımından, 
eləcə  də  tarixi  aspektdən  müəyyən  qədər  tədqiqə  cəlb  edilmiş-
dir,  amma  pedaqoji  aspektdən  tutarlı  bir  tədqiqat  əsərinə  rast 
gəlinmir. Düzdür, bir sıra pedaqoq – alimlər məqalələr şəklində 
qədim  türklərin  tərbiyə  məsələlərini  araşdırmışlar.  Məsələn, 
F.Rüstəmov  “Qədim  türklərdə  tərbiyə”  məqaləsini,  K.Quliyeva 
bu  mövzuda  bir  sıra  məqalələrini  müxtəlif  məcmuələrdə  dərc 
etdirmişlər.  Halbuki,  Orxon-Yenisey  yazılı  abidələri  türk  peda-
qoji  fikrinin  ən  qiymətli  mənbəyi,  məxəzidir.  Ona  görə  də  Or-
xon-Yenisey  abidələrinin  pedaqoji  istiqamətdən  öyrənilməsi 
vacib sayılmalıdır. Məlumdur ki, pedaqoji araşdırmaların əhatə 
dairəsi genişdir, çoxsahəlidir və biz bu abidələrdə yuxarıda qeyd 
etdiyimiz kimi, vətənpərvərlik tərbiyəsi məsələlərini araşdırma-
ğa çalışmışıq. Amma hesab edirik ki, öncə Orxon-Yenisey yazılı 
abidələri mahiyyətcə nədir, onun məzmununa nələr daxildir, onun 
coğrafi  məkanı  haradır,  hansı  tarixi  şəraitin  məhsuludur  -  kimi 
sorğulara cavab vermək daha məqsədəmüvafiqdir. Orxon-Yeni-
sey yazılı abidələri “bəngüdaşlardır” [3.108], yəni iri qəbirüstü 
daşlar  və  qayalardır,  başqa  sözlə,  məzardaşlarıdır.  Bu  kitabələr 
VI-VIII əsrlərdə Altayda və Şimali Monqolustanda mövcud ol-
muş Qərbi Türk xaqanlığı və Şərqi Türk xaqanlığı dövlətlərində 
baş  vermiş  siyasi  hadisələr  və  ictimai-iqtisadi  həyatla  bağlıdır. 
Bəs Orxon-Yenisey yazılı abidələri elmə nə vaxtdan məlum ol-
muşdur? – sorğusuna onun tədqiqatçıları belə cavab verirlər ki, 
ilk  dəfə  olaraq  bu  barədə  XIII  əsrdə  Sibirə  səyahət  etmiş  İran 
səyyahı Covayini bəhs etmişdir. Lakin Orxon-Yenisey yazıları-
na dair kitabı 1730-cu ildə F.İ.Stralenberq nəşr etmişdir. Belə ki, 
Poltava döyüşündən (1709) sonra Sibirə sürgün edilmiş isveçrəli 
əsir zabit F.İ.Stralenberq burada abidələri “kəşf edir” və bir neçə 
kitabənin surətini “Niştadt sülhündən (1721) sonra azad edildikdə  
1722-ci ildə özü ilə Stokholma gətirir, burada çap etdirir, bununla 


219

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   216   217   218   219   220   221   222   223   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin