D. Q. Usmanova buxgalteriya hisobi o‘quv qo‘llanma samarqand – 2020

10.4. Sotish bilan bog‘liq xarajatlar hisobi

Mahsulotlarni sotish bir qancha xarajatlarni keltirib chiqaradi va mahsulot ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlardan farqli o‘laroq mahsulotlarni sotish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar sotish xarajatlari deyiladi. Sotish xarajatlari tarkibiga quyidagilar kiradi:

• 
  mol yuboruvchi korxona hisobidan preyskurantlarga yoki shartnoma shartiga binoan qilingan idish va joylash (qadoqlash va o‘rash), (o‘rash qog‘ozlari, taxtachalar, kanoplar) xarajatlari;
  

³⁸ O‘zR Prezidentining «To‘lov intizomi va o‘zaro hisob-kitoblar tizimini mustahkamlash chora-tadbirlari to‘g‘risida» Farmoni. 2017 yil 12 sentyabr PF 5189

272

• 
  ulgurji baho franko – yuklab jo‘natish bekati usulida (yuklash, Etkazib berish, tushirish) belgilangan hollarda mol yuboruvchi hisobidan mahsulot sotish
  

bo‘yicha qilinadigan transport xarajatlari;

• 
  korxonaning moliyaviy rejasida nazarda tutilgan mahsulot sotish bo‘yicha
  

boshqa xarajatlar.

Tayyor mahsulotlar omborga qabul qilingandan keyin qadoqlangan va o‘ralgan hollarda, idish xarajatlari sotish xarajatlariga kiritiladi.

Agar qadoqlash sexlarda mahsulotlarni omborga topshirishga qadar bajarilgan bo‘lsa, idishlar qiymati mahsulotlarni ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladi. Nizom binoan bu xarajatlar 9410 «Sotish xarajatlari» schyotida hisobga olinadi. ³⁹ Bu schyot tranzit bo‘lib aktiv schyotlarga mansub, oy boshiga unda qoldiq bo‘lmaydi; Debet aylanmasi mahsulotni jo‘natish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlarni ko‘rsatadi, kredit aylanmasi esa hisobot oyida foydani kamaytirishga o‘tkazilgan summalarni ko‘rsatadi. 9410- schyoti bo‘yicha ochilgan schyotlarning analitik hisobi Debet va kredit oborotlari bo‘yicha hisobot oyi va yil boshidan jamlanib keluvchi xarajat summalarini moddalari bo‘yicha ko‘rsatgan holda 15- qaydnomada yuritiladi Bu, o‘z navbatida, mahsulot sotish xarajatlarini tahlil qilish va hisobot tuzishni osonlashtiradi. Bu schyotlarning Debet oborot summalari 1, 2, 7, 10/1- jurnal – orderlarda aks ettiriladi, kredit oborot summalari esa – 11- jurnal – orderda. Noishlab chiqarish xarajatlar har oyda to‘liq summada quyidagi yozuv bilan moliyaviy natijalarga o‘tkaziladi: Dt 9910 «YAkuniy moliyaviy natija», Kt 9410-«Sotish xarajatlari» schyoti.

39. 
    O‘zR Vazirlar Mahkamasining 54- sonli qarori bilan tasdiqlangan «Mahsulot (ish, xizmat) larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risida»gi Nizom. 1999 yil 5 fevral. (2003 yil 15 oktyabrdagi kiritilgan o‘zgarishlar), (2017yil yangi tahrirdagisi)
    

273
Quyida sotish xarajatlarini schyotlarda aks ettirish chizmasini keltiramiz.

D-t

9410 «Sotish xarajatlari» schyoti

K-t

Korrespondentlanuvchi schyotlar

				Schyotlarning krediti				Schyotlarning Debeti
1010	–		YUklab jo‘natilgan		mahsulotni qadoqlash va		9910		- Oy oxirida
			o‘rash uchun sarflangan materiallar qiymati				sotish		xarajat-larini
4200		–		Mahsulotni yuklab jo‘natish bo‘yicha hisobdor				hisobdan chiqarish
			shaxslar tomonidan to‘langan summa
6010	–		YUklab jo‘natilgan mahsulotni tashish qiymati
			YUklash va tushirish bo‘yicha ishchilarga
6710	–		hisoblangan ish haqi
			YUklovchilarning ish			haqlariga hisoblangan
8910	–		ta’til haqi zaxirasi
			YUklovchilarning		ish	haqlaridan ijtimoiy
6520	-		sug‘urta organlariga hisoblash