D. R. Djurayev, A. A. Turayev, sh sh. Fayziyev, B. A. Hikmatov

1.1-rasm. Uitson ko’prigining sxemasi. 
Laboratoriya ishlarida noma’lum qarshiliklarni (R
x
) o’lchash uchun Uitson 
ko’prigidan keng foydalaniladi. A va C nuqtalar “K” kalit orqali tok manbaiga 
ulangan. Bu nuqtalar orasida reoxord deb ataluvchi darajalangan chizg’ich ustiga 
tortilgan bir jinsli ingichka sim ulanadi. Reoxordning A va C nuqtalariga 
no’malum qarshilik (R
x
) hamda qarshiliklar magazinidan olinuvchi ma`lum 
qarshilik (R
m
) parallel ulanadi. B va D nuqtalar orasiga G galvonametr ulanib, 
kontakti rexord bo`yicha harakatlanadi. Uitson ko`prigining ishlash prinsipi 
Kirxgof qonunlarining qo’llanishiga asoslangan.
Mos tushish usuliga ko’ra o’lchanayotgan kattalik va o’lchov qiymatlarining 
farqi asbob shkalasidagi yoki davriy signalidagi belgiga mos kelishi asosida 
o’lchanadi. Bu usul noelektrik kattaliklarni o’lchashda keng qo’llaniladi. Bunga 
uzunlikni noniusli shtangensirkul, jism aylanish chastotasini stroboskop yordamida 
o’lchash misol bo’la oladi. O’lchanayotgan kattalikning o’lchash jarayonida 
o’zgarishi xarakteriga ko’ra statik va dinamik o’lchashlarga ajratiladi. 
Statik o’lchashlarga qiymati o’lchash jarayoni mobaynida o’zgarmaydigan 
kattaliklarni o’lchashlar kiradi. Bunga o’zgarmas kattaliklarni o’lchashdan 
tashqari, davriy o’zgaruvchan kattaliklarning turg’un rejimidagi o’lchashlar ham 

---

11 
kiradi. Masalan, o’zgaruvchan kattalikning amplituda, effektiv va boshqa 
qiymatlarini turg’un rejimida o’lchash. 
Dinamik o’lchashlarga qiymatlari o’lchash jarayonida o’zgarib turadigan 
kattaliklarni o’lchashlar kiradi. Masalan, vaqt bo’yicha o’zgaradigan kattalikning 
oniy qiymatini o’lchash dinamik o’lchashga kiradi. 
O’lchash asboblarining klassifikatsiyasi.
O’lchash asboblari asosiy qismi, 
qayd etish shakli, o’zgartirish shakli va vazifasiga ko’ra klassifikatsiyalanadi. (1.2-
rasm).