Dars ishlanmasi buxoro-2022

BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI
9-­1 BTUS -18 GURUH TALABASI
TALABASI
HALIMOVA MUSALLAMNING

DARS ISHLANMASI

Buxoro-2022

MUSTAQIL ISHI


Tekshirdi: Qodirov A.A.
Buxoro-2022-yil


Tur arealini oʼrganishning ahamiyati.
Reja:

1. 
   Areal haqida umumiy tushuncha
   
2. 
   Areallarning turlari. Uzlukli va uzluksiz areallar
   
3. 
   Areallarning paydo bo’lishi
   
4. 
   Turlarning kelib chiqishi va tarqalish markazlari
   

Areal Yer yuzasining bir qismi bo’lib, shu qismda doimo ma’lum bir sistematik birlikka mansub bo’lgan populyatsiyalar hayot kechiradi. Areal tushunchasi sistematikadagi istalgan birlikka tur, urug’, oila, turkum va hokazolarga to’gri keladi. Zoogeografiyada xuddi o’simliklar geografiyasidagi kabi, tur areali asosiy o’rganish ob’yekti hisoblanadi. Chunki, tur tirik organizmlarning asosiy sistematik birligi sanaladi. Tur areali kenja turlar arealidan tashkil topadi, urug’ areali turlar arealidan tashkil topadi, oila areali esa urug’lar arealidan tashkil topadi va hokazo.
O’troq hayvonlar arealini qayd qilish qiyinchilik tug’dirmaydi. Buning uchun ma’lumotlar yetarli bo’lsa ish osonlashadi. Qolgan turlar uchun 2 narsa xarakterlidir:

1. 
   Yashash joyi
   
2. 
   Ko’chib yurish joyi
   

Hayot kechirish yoki yashash joyi – hayvon shu zonada uzoq vaqt davomida yashaydi, ko’payadi. Ko’chib yurish joyi yoki zonasi – hayvon bu zonada ko’paymaydi. Masalan uchib ketuvchi qushlarning qishlash joyi yoki ko’rshapalaklarning qishlash joyi.
Bu 2 hudud 1 ta arealni tashkil qiladi, bazan qo’shilib ketishi yoki bir-biridan uzoqda joylashishi ham mumkin. Masalan – uchadigan hayvonlarda.
D.V.Panfilov (1960) fikriga ko’ra, tur areali bu – hayvonning butun hayoti davom etadigan yoki bo’ladigan hududdir. Arealni kartaga tushirish maqsadga muvofiqdir. Arealni xaritalashni bir necha usullari bor:

1. 
   Nuqtali metod – turning uchrash joyi xaritada nuqta yoki kichik aylana bilan belgilanadi. Bu usul ma’lum bir hayvonning tarqalishi haqida ma’lumot kam bo’lsa yoki tur bir joyda qayd qilingan bo’lsa qo’llaniladi. Xaritada turning faqat 1 ta individi yoki bir guruhini tasvirlash to’g’ri emas, areal xaritasi faqat arealning geografik tabiatini aks ettiradi.
   
2.