“Dasturiy injiniring” fakulteti “MA‟lumotlar tuzilmasi va algoritmlar”

2
+ 10n – taqqoslashlar soni. Agar n < 1000 
bo„lsa, u holda ikkinchi qo„shiluvchi katta, aks holda ya‟ni, n > 1000 bo„lsa, 
birinchi qo„shiluvchi katta bo„ladi. 
Demak, kichkina n larda taqqoslashlar soni n ga teng bo„ladi, katta n larda 
esa n
2
ga teng bo„ladi. 
Saralashda taqqoslashlar soni quyidagi oraliqlarda bo„ladi: 


n
n
O
log
dan 
 
2
n
O
gacha; 
 
n
O
– ideal holatda. 
Saralashning quyidagicha usullari bor: 

qat‟iy (to„g„ridan-to„g„ri) usullar; 

yaxshilangan usullar. 
Qat‟iy usullarning afzalliklarini ko„rib chiqaylik: 
1. Bilamizki, dasturlarning o„zlari ham xotirada joy egallaydi. To„g„ridan- 
to„g„ri saralash usullarining dasturlari qisqa bo„lib, ular tushunishga oson.
2. To„g„ridan-to„g„ri saralash usullari orqali saralash tamoyillarining asosiy 
xususiyatlarini tushuntirish qulay. 
3. Murakkablashtirilgan usullarda uncha ko„p amallarni bajarish talab 

---

112 
qilinmasada, ushbu amallarning o„zlari ham ancha murakkabdir. Garchi yetarlicha 
katta n larda ulardan foydalanish tavsiya etilmasada, kichik n larda mazkur usullar 
tezroq ishlaydi. 
Shu joyni o„zida qat‟iy usullarni ishlash tamoyillariga ko„ra 3 ta toifaga 
bo„lish mumkin: 
1. To„g„ridan-to„g„ri qo„shish usuli (by insertion);
2. To„g„ridan-to„g„ri tanlash usuli (by selection);
3. To„g„ridan-to„g„ri almashtirish usuli (by exchange). 
 
6.2. To„g„ridan-to„g„ri qo„shish usuli bilan saralash algoritmi 
 
Bunday usul karta o„yinida keng qo„llaniladi. Elementlar (kartalar) hayolan 
“tayyor” a(1),...,a(i-1) va boshlang„ich ketma-ketliklarga bo„linadi. Har bir 
qadamda (i=2 dan boshlanib, har bir qadamda bir birlikka oshirib boriladi) 
boshlang„ich ketma-ketlikdan i-chi element ajratib olinib tayyor ketma-ketlikning 
kerakli joyiga qo„yiladi. 
To„g„ridan-to„g„ri qo„shish orqali saralash algoritmi quyidagicha bo„ladi: 
for (int i=1;i
x=a[i]; 
x ni a[0]...a[i] oraliqning mos joyiga qo‘shish 
} 
Kerakli joyni qidirish jarayonini quyidagi tartibda olib borish qulay bo„ladi.
2-elementdan boshlab har bir elementni qarab chiqamiz, ya‟ni har bir element 
o„zidan oldin turgan element bilan solishtiriladi. Agar qaralayotgan element kichik 
bo„lsa, oldinda turgan element bilan o„rin almashadi va yana o„zidan oldinda 
turgan element bilan solishtiriladi, jarayon shu kabi davom etadi. Bu jarayon 
quyidagi shartlarning birortasi bajarilganda to„xtatiladi: 
1. x elementi oldida uning kalitidan kichik kalitli a(j) elementi chiqqanda. 
2. x elementi oldida element qolmaganda. 
for (int i=1;i

---

113 
int j=i; 
while(a[j]
int t=a[j-1]; 
a[j-1]=a[j]; 
a[j]=t; 
j=j-1; 
} 
}