Dasturiy ta'minot va uning rivojlanib borish tendensiyalari

6. Dasturlash texnologiyalarning qurollarini tasnifi


Programmatexnika (software engineering) – dasturiy ta'minotni ishlab chiqish, sozlash, verifikatsiyalash va tadbiq etish texnologiyasidir.
Dasturlash texnologiyalarining qurollari – dasturlash texnologiyalarini qo’llab quvvatlovchi (ta'minlovchi) dasturiy mahsulotdir.
Bu yo’nalishlar doirasida dasturiy mahsulotlarning quyidagi guruhlari shakllangan:

• 
  Ilovalarni yaratish uchun vositalar, ular quyidagilarni o’z ichiga oladi:
  

- dasturlarni yaratish buyicha ayrim ishlarni bajarilashini ta'minlovchi mahalliy vositalar.
- dasturlarini yaratish buyicha o’zarobog’liq ishlarning majmualari bajarilashni ta'minlovchi dasturlarni ishlab chiqaruvchilarning integratsiyalashgan muhiti;

• 
  dasturiy tizimlarni tahlil qilish, loyihalashtirish va yaratish usullarini taqdim etuvchi va axborot tizimlarini ishlab chiqish va amalga oshirish jarayonlarini avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan SASe-texnologiyalar (Computer-Aided System Engineering)
  

SASe-texnologiyalar (Computer-Aided System Engineering) - dasturiy tizimlarni tahlil qilish, loyihalashtirish va yaratish usullarini taqdim etuvchi va axborot tizimlarini ishlab chiqish va amalga oshirish jarayonlarini avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan.


7. Ilovalar yaratish uchun vositalar

Dasturlash tillarini agar tasniflash alomati sifatida uning qurilmalarini tashkil qilishning sintaksisi olinsa, shartli ravishda quyidagi sinflarga bo’lish mumkin:

• 
  Mashina tillari (Computer Language)-kompyuterning apparatli qismi tomonidan qabul qilinadigan dasturlash tillari (mashina kodlari);
  
• 
  Mashinaga-yo’naltirilgan tillar (Computer-oriyented Language)-kompyuterning aniq turi tuzilishini aks ettiruvchi dasturlash tillari (assemblerlar);
  
• 
  Algoritmik tillar (algorithmic Language)-algoritmning tuzilishini aks ettirish uchun kompyuter arxitekturasiga bog’liq bo’lmagan dasturlash tillari (Paskal, Fortran, Beysik va boshqalar);
  
• 
  Tadbirli-yo’naltirilgan tillari (procedure-oriented language)-dasturlarni tadbirlar (dasturchalar)ning majmuasi sifatida bayon qilish imkoniyatiga ega dasturlash tillari;
  
• 
  Muammoli-yo’naltirilgan tillar (universal-programming language)-belgilangan sinfdagi masalalarni yechish uchun mo’ljallangan dasturlash tillari (LISP, RPT, SIMULA va boshqalar);
  
• 
  Dasturlashning integratsiyalangan tizimlari.
  

Dasturlash tilida tayyorlangan dastur traslyasiya bosqichini o’tadi, bunda dastlabki kodni obektli kodga o’zgarishi sodir bo’ladi, u keyinchalik aloqalar redaktori tomonidan ishlab chiqishga yaroqlidir. Aloqalar redaktori-bajarishga yaroqli yuklovchi modulni qurishni ta'minlovchi maxsus dasturdir.
Translyasiya kompilyatorlar yoki interpretetorlar vositalaridan foydalanish bilan bajariladi. Kompilyatorlar butun dasturni translyasiya qiladi, ammo uni bajarmaydi. Interpretatorlar, kompilyatorlardan farqli ravishda operatorlar bo’yicha ishlab chiqishni va dasturni bajaradilar.
Boshqa dasturlarni trassirovkalash (operatorlar bo’yicha variantda dasturni bajarilishini kuzatishni) va bajarilishini tahlil qilishga mo’ljallangan sozlovchilar deb ataluvchi maxsus dasturlar mavjud.
Eng yaxshi sozlovchilar trassirovka (operatorlar bo’yicha variantda dasturni bajarilishini kuzatishni), dasturdagi xatolarning o’rni va turini identifikatsiyalashni, o’zgaruvchanlar, ifodalar miqdorlarini o’zgarishlari orqasidan “kuzatish”ni amalga oshirishga imkon beradilar.Dasturlarni sozlash va ishlashini to’g’riligini testdan o’tkazish uchun nazorat misolining ma'lumotlar bazasi yaratiladi.
Dasturlash tizimlari o’z ichiga quyidagilarni oladi:

• 
  Kompilyator;
  
• 
  Dasturlar kodini muvofiqlashtirish vositalari;
  
• 
  Kutubxonalar majmuasi (dasturlarning dastlabki matnlar bilan bo’lishi mumkin);
  
• 
  Aloqalar redaktori;
  
• 
  Kutubxonalar, matnli va ikkinchi fayllar bilan ishlash uchun servisli vositalar (utilitlar);
  
• 
  Ma'lumotnomali tizimlar;
  
• 
  Dastur dastlabki kodining dokumentatori;
  
• 
  Dasturiy majmua loyihasini qo’llab quvvatlash va boshqarish tizimi.