Davlat kadastrlari

Mustaqil o‟rganish uchun savollar: 
1.
Konlar, foydali qazilmalar va texnogen hosilalarning yuzaga chiqish hollari 
davlat kadastrini
yuritishdan maqsad? 
2.
Konlar, foydali qazilmalar va texnogen hosilalarning yuzaga chiqish hollari 
davlat kadastri
ob’ekti? 

---

128 
3.
Konlar, foydali qazilmalar va texnogen hosilalarning yuzaga chiqish hollari 
davlat kadastrini
yuritishning asosiy prinsiplari ? 
4. 
Konlar, foydali qazilmalar va texnogen hosilalarning yuzaga chiqish hollari 
davlat kadastri
qaysi vakolatli organlar tomonidan yuritiladi? 
5. 
Konlar, foydali qazilmalar va texnogen hosilalarning yuzaga chiqish hollari 
davlat kadastrining 
qanday axborotlari DKYT ma'lumotlar bazasiga taqdim 
etiladi? 
4.2. Davlat suv kadastri 
Davlat suv kadastri suv resurslaridan oqilona foydalanishni tashkil etish, suv 
xo‗jaligi munosabatlarini tartibga solish, xo‗jalik faoliyatini, ekologik vaziyatni 
baholash maqsadida yaratiladi. 
Davlat suv kadastri yagona davlat suv fondini tashkil etuvchi suv ob‘ektlari, 
suv resurslari, suv rejimi, sifati va undan foydalanish haqidagi, shuningdek, suvdan 
foydalanuvchilar to‗g‗risidagi tartibga solingan, doimiy to‗ldirib boriladigan va 
zarurat 
bo‗lganda aniqlashtiriladigan 
ma‘lumotlar to‗plamini o‗z ichiga oladi. 
Yer usti va yer osti suv ob‘ektlari va 
ularning 
resurslari 
Davlat 
suv 
kadastrining ob‘ektlari hisoblanadi. 
Kadastrni predmeti bo‗lib, tabiiy suv 
resurslari, ulardan miqdor va sifat 
ko‗rsatkichlari bo‗yicha foydalanish har 
tomonlama o‗rganish va baholash, suvdan foydalanish huquqini va suvdan xo‗jalik 
maqsadlarida foydalanishni ro‗yxatdan o‗tkazish uchun xizmat qiladi. 
Suv resurslarini baholash deganda bir yil hamda ko‗p yillar davomida standart 
gidrometrik asboblar bilan o‗lchash orqali ularni miqdor va sifat ko‗rsatkichlari 
bo‗yicha muntazam hisobga olish, olingan ma‘lumotlarning ishonchliligi tahlili, 
ularni standart usullar bilan qayta ishlash va turli hududiy va vaqt birliklari 
bo‗yicha umumlashtirish tushuniladi. 

---

129 
Davlat suv kadastri davlat hokimiyati organlarini, yuridik va jismoniy 
shaxslarni suv ob‘ektlari, suv resurslari, suv rejimi, sifati va undan foydalanish, 
shuningdek, suvdan foydalanuvchilar to‗g‗risidagi zarur ma‘lumotlar bilan 
ta‘minlash uchun mo‗ljallangan. 
Kam 
harajatlar 
bilan 
zamonaviy 
darajada 
axborotlarni 
to‗plash, 
umumlashtirish, saqlash va taqdim etish texnologiyasini doimiy ravishda 
takomillashtirib borish yo‗li bilan suv resurslari va suv ob‘ektlari haqida ishonchli 
axborotni olish va saqlash Davlat suv kadastrining asosiy vazifasi hisoblanadi. 
Quyidagilar Davlat suv kadastrini yuritishning asosiy prinsiplari hisoblanadi: 
respublikaning barcha suv ob‘ektlarini qamrab olish; suv resurslarini va ulardan 
foydalanishni hisobga olishning yagona tizimini qo‗llash; boshlang‗ich kadastr 
axborotini qayta ishlash usulining yagonaligi; Davlat kadastrlari yagona tizimi 
talablarini hisobga olish; Davlat suv kadastrini yuritish bo‗yicha ishlarga 
markazlashtirilgan tartibda rahbarlik qilish; suv-kadastr axborotining ishonchliligi, 
ko‗rgazmaliligi va hujjatlarga asoslanganligi; Davlat suv kadastrini yuritish 
bo‗yicha ishlarning uzluksizligi; kadastrni yuritishning avtomatlashtirilgan axborot 
tizimi faoliyat ko‗rsatishi; suv kadastrini yuritish bo‗yicha ishlarning tejamliligi. 
Belgilangan tartibda qabul qilingan suv-kadastr axboroti suv va suv xo‗jaligi 
munosabatlarini tartibga solishda, suvdan foydalanish bilan bog‗liq ijtimoiy, 
iqtisodiy va ekologik vazifalarni hal etishda majburiy yuridik kuchga egadir. 
Quyidagilar Davlat suv kadastrini yuritadilar: O‗zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Gidrometeorologiya xizmati markazi - yer usti 
suvlari bo‗limi bo‗yicha, O‗zbekiston Respublikasi Davlat geologiya va mineral 
resurslar qo‗mitasi - yer osti suvlari bo‗limi bo‗yicha, O‗zbekiston Respublikasi 
Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi - suvdan foydalanish bo‗limi bo‗yicha.
Respublika hududida suv ob‘ektlarini ro‗yxatdan o‗tkazish, suv resurslari, 
ularning rejimi, foydalanish, shuningdek suvdan foydalanuvchilar to‗g‗risidagi 
miqdor va sifat baho ko‗rsatkichlari haqida ishonchli, zamonaviy va tejamli 
axborotlarni olish, tartibga solish, saqlash va ularni foydalanuvchilarga berishning 
texnologik jarayoni Davlat suv kadastrining mazmuni hisoblanadi. 

---

130 
Davlat suv kadastri ma‘lumotlari quyidagi maqsadlarda foydalanish uchun 
mo‗ljallanadi: suvdan foydalanishni joriy va istiqbolli rejalashtirish hamda suvni 
muhofaza qilish tadbirlarini amalga oshirishda; mamlakat hududida ishlab 
chiqarish kuchlarini joylashtirishda; suvdan kompleks foydalanish va uni 
muhofaza qilish sxemalarini hamda suv xo‗jaligi balanslarini tuzishda; suvdan 
foydalanish bilan bog‗liq bo‗lgan suv xo‗jaligi, transport, sanoat korxonalari 
hamda boshqa korxonalar va inshootlarni loyihalashtirishda; gidrologik va 
gidrogeologik sharoitlar, daryolarda suv hajmi va suv sifati o‗zgarishlarini 
prognozlashda; suv xo‗jaligi tizimlari ishi samaradorligini oshirish tadbirlarini 
ishlab chiqishda; suvni iste‘mol qilish va chiqarib yuborishni, shuningdek, suv 
sifati ko‗rsatkichlarini normalashtirishda; suvning zararli ta‘sirining oldini olish va 
uni bartaraf etish tadbirlarini ishlab chiqishda; suvdan oqilona foydalanish va uni 
muhofaza qilish tadbirlari o‗tkazilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshirishda; 
suvdan foydalanuvchilar o‗rtasidagi, shuningdek, suvdan foydalanuvchilar bilan 
boshqa manfaatdor yuridik va jismoniy shaxslar o‗rtasidagi o‗zaro munosabatlarni 
tartibga solishda; suvdan foydalanish va uni muhofaza qilish bilan bog‗liq boshqa 
masalalarni hal etishda. 
Davlat suv kadastri suv va suv xo‗jaligi ob‘ektlarining quyidagi turlari 
to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni o‗z ichiga oladi: 
1. Suv ob‘ektlari -daryolar; turli suv tizimlarini birlashtiruvchi, oqar suvni 
hududiy qayta taqsimlashga yoki sug‗orishga xizmat qiluvchi kanallar; ko‗llar va 
suv omborlari; muzliklar; yer osti suvlari (havzalar, suvli gorizontlar, konlar). 
2. Suv xo‗jaligi ob‘ektlari (inshootlari) - gidrouzellar va suv omborlari; suv 
ob‘ektlaridan suv olishga mo‗ljallangan inshootlar (kanallar, nasos qurilmalari, 
foydalanish quduqlari va boshqalar); oqar suvni hududiy qayta taqsimlashga 
xizmat qiluvchi kanallar; foydalanilgan va shaxta suvlarini suv ob‘ektlariga 
tashlash inshootlari (kollektorlar, drenaj va suv to‗planadigan kanallar, quvursimon 
suv chiqargichlar va boshqalar); foydalanilgan suvlarni tozalash inshootlari. Davlat 
suv kadastri ma‘lumotlari quyidagilarga bo‗linadi: arxiv materiallari (daftarchalar, 
jadvallar, o‗zi yozadigan texnikaning lentalari va boshqalar); uzoq muddatli texnik 

---

131 
manbalardagi ma‘lumotlar; e‘lon qilinadigan materiallar (suv va suv xo‗jaligi 
ob‘ektlari kataloglari, har yilgi va ko‗p yillik ma‘lumotlar va boshqalar). 
Davlat suv kadastri ma‘lumotlari tarkibi O‗zbekiston Respublikasi 
"O‗zgidromet" markazi, Davlat geologiya qo‗mitasi hamda Qishloq va suv 
xo‗jaligi vazirligi tomonidan tasdiqlangan "Suv kadastri ma‘lumotlari tarkibi" 
nomli normativ-texnik hujjat bilan belgilanadi. Bu ma‘lumotlar foydalanuvchilarga 
pulli nashrlar tarzida va so‗rov bo‗yicha (belgilangan tartibda) taqdim etiladi. 
Kadastrning chop etilayotgan nashrlari, so‗rov bo‗yicha foydalanuvchilarga 
beriladigan ma‘lumotlar turlari berish tartibi to‗g‗risida "O‗zgidromet" markazi 
tomonidan Davlat geologiya qo‗mitasi hamda Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi 
bilan birgalikda "Suv kadastri axborotnomasi" nashr etiladi. Suv ob‘ektlari 
turlariga hamda suvni va undan foydalanishni o‗rganish bo‗yicha vazifalar 
taqsimotiga muvofiq Davlat suv kadastri quyidagi bo‗limlarga bo‗linadi: Yer usti 
suvlari, Yer osti suvlari, Suvdan foydalanish. 
Suv ob‘ektlari sonini va holatini hisobga olish ob‘ektlarning hajmi, holati, 
o‗rganilganlik darajasi va muhimligiga qarab kartografiya, gidrogeologiya va 
geodeziya usullari bilan amalga oshiriladi. Suv ob‘ektlari rejimini o‗rganish 
tegishli idoralar tomonidan tasdiqlangan hamda "O‗zgidromet" markazi bilan 
kelishilgan standart usullar bo‗yicha standart asboblar vositasida olib boriladi.
Davlat suv kadastri ma‘lumotlari respublika, viloyatlar, Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi hududlari, daryo havzalari, havza irrigatsiya tizimlari bo‗yicha, yer 
osti suvlari bo‗limi bo‗yicha esa gidrogeologiya mintaqalari bo‗yicha ham 
tizimlashtiriladi va nashr etiladi.
Yer usti suv resurslari, ularning sifati va xo‗jalik faoliyati ta‘siridagi 
o‗zgarishlar to‗g‗risidagi ma‘lumotlar suv ob‘ektlari va ularning maydonlari, 
davlat va davlatlararo ahamiyatga ega bo‗lgan daryo havzalari, havza irrigatsiya 
tizimlari, viloyatlar va umuman respublika bo‗yicha umumlashtiriladi.
Yer osti suv resurslari, ularning sifati va xo‗jalik faoliyati ta‘siridagi 
o‗zgarishlar to‗g‗risidagi ma‘lumotlar konlar, daryo havzalari va ularning 

---

132 
maydonlari, suvli gorizontlar va yer osti suvlari havzalari, viloyatlar hamda 
umuman respublika bo‗yicha umumlashtiriladi. 
Yer osti suvlari resurslarini baholash ularning yer usti suvlari bilan o‗zaro 
bog‗liqligini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Suvdan foydalanish 
to‗g‗risidagi ma‘lumotlar davlat ahamiyatiga ega bo‗lgan daryo havzalari, havza 
irrigatsiya tizimlari, alohida muhim suv xo‗jaligi ob‘ektlari, viloyatlar va umuman 
respublika bo‗yicha, shuningdek, suvdan foydalanish turlari va iqtisodiyot 
tarmoqlari bo‗yicha umumlashtiriladi.
Davlat suv kadastrini yuritish tizimining yagonaligini ta‘minlash uchun 
Davlat geologiya qo‗mitasi hamda Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi tomonidan 
(Davlat suv kadastrining tegishli bo‗limlari bo‗yicha) ishlab chiqiladigan 
yuritishga oid uslubiy ko‗rsatmalar, nashrlari maketlari va Davlat suv kadastri 
bo‗yicha boshqa normativ-texnik hujjatlar "O‗zgidromet" markazi bilan kelishib 
olinishi kerak.
Suvdan foydalanuvchilarni suv resurslari va ulardan foydalanish to‗g‗risidagi 
zarur ma‘lumotlar bilan ta‘minlashda tezkorlikni oshirish, shuningdek, 
iste‘molchilarning talablarini hisobga olgan holda ma‘lumotlarni qayta ishlash va 
umumlashtirish darajasini oshirish uchun suv kadastrining avtomatlashtirilgan 
axborot tizimi tashkil etiladi.
Davlat suv kadastrining avtomatlashtirilgan axborot tizimi "O‗zgidromet" 
markazi, Davlat geologiya qo‗mitasi hamda Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi 
tomonidan tasdiqlanadigan yagona texnik topshiriq asosida tarmoq axborot 
tizimlari negizida loyihalashtiriladi va tashkil etiladi. Davlat suv kadastrini yuritish 
uchun yer usti suvlari, yer osti suvlari va suvdan foydalanish bo‗limlari bo‗yicha 
kadastrning idoralararo bosh markazi, tashkil etiladi. 
Idoralararo bosh markaz funksiyasini "O‗zgidromet" markazining O‗rta Osiyo 
gidrometeorologiya ilmiy-tadqiqot instituti bajaradi. Davlat suv kadastrining 
idoralararo bosh markazi, hududiy markazlari va mahalliy organlarining funksiyasi 
("Yer usti suvlari", "Yer osti suvlari" va "Suvdan foydalanish" bo‗limlari bo‗yicha) 
tegishli normativ hujjatlar bilan belgilanadi. 

---

133 
O‗zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasi 
huzuridagi 
Gidrometeorologiya xizmati markazining Davlat suv kadastrini yuritish bo‗yicha 
funksiyalari: 
a) Davlat geologiya qo‗mitasi hamda Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi bilan 
birgalikda Davlat suv kadastrining umumiy prinsiplarini va ilmiy-uslubiy 
asoslarini, kadastrni yuritish, uni avtomatlashtirilgan axborot tizimini loyihalash va 
tashkil etish tartibini ishlab chiqadi; 
b)Kadastrni tashkil etish va yuritishga oid barcha ishlarni muvofiqlashtiradi, 
yo‗naltiradi va birlashtiradi; 
v) Davlat geologiya qo‗mitasi hamda Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi bilan 
birgalikda kadastrning idoralararo normativ-texnik hujjatlarini (shu jumladan 
Davlat 
suv 
kadastrining 
qo‗shma 
nashrlari 
maketini), 
shuningdek, 
avtomatlashtirilgan axborot tizimi uchun idoralararo loyiha hujjatlarini ishlab 
chiqadi; 
g) Davlat geologiya qo‗mitasi hamda Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi 
tomonidan ishlab chiqiladigan suv kadastrini yuritishga oid uslubiy ko‗rsatmalarni, 
nashrlar 
maketini 
va 
boshqa 
normativ-texnik 
hujjatlarni 
shuningdek, 
avtomatlashtirilgan axborot tizimi uchun loyiha hujjatlarini kelishib oladi; 
d) Davlat geologiya qo‗mitasi hamda Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi 
mutaxassislarini jalb qilgan holda yer usti suvlari va yer osti suvlari hamda ulardan 
foydalanish to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni yig‗ma tahlil qilishni, bog‗lashni va 
umumlashtirishni bajaradi, qo‗shma nashrlarni chiqarishga tayyorlaydi va nashr 
qiladi; 
e) Davlat geologiya qo‗mitasi hamda Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi bilan 
birgalikda kadastr axborotnomasini nashr etishga tayyorlaydi; 
j) "Yer usti suvlari" bo‗limi bo‗yicha: yer usti suvlarining klassifikatorlarini 
ishlab chiqishni; yer usti suvlari to‗g‗risidagi axborotlarni to‗plash, nazorat qilish, 
qayta 
ishlash 
va 
umumlashtirishga 
oid 
usullarni, 
algoritmlarni 
va 
mashinalashtirilgan dasturlarni ishlab chiqish; axborotlarni kodlashtirish va saqlash 
usullarini ishlab chiqish; Kadastrning avtomatlashtirilgan axborot tizimi funksional 

---

134 
va idoraviy kichik tizimlarni loyihalash, sinash, joriy etish va takomillashtirish; 
Suv kadastri hududiy markazlari va mahalliy organlari uchun kadastrni yuritishga 
oid uslubiy ko‗rsatmalarni, nashrlari maketlarini va boshqa normativ-texnik 
hujjatlarni ishlab chiqish; yer usti suvlari to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni yig‗ish, 
nazorat qilish, qayta ishlash, saqlash va ularni foydalanuvchilar so‗roviga ko‗ra 
berish; er usti suvlari resurslarini joriy va istiqbol uchun hamda ularning xo‗jalik 
faoliyati ta‘siridagi o‗zgarishlarini baholash; Kadastr nashrlarini chiqarishga va 
e‘lon qilishga tayyorlashni; o‗ziga qarashli muassasalar hamda tashkilotlar 
tomonidan bajariladigan kadastrni ishlab chiqish va yuritishga oid ishlarga 
rahbarlik qilish, rejalashtirish va ularning bajarilishini nazorat qilishni amalga 
oshiradi. 
"Yer osti suvlari" va "Suvdan foydalanish" bo‗limlari bo‗yicha kadastrni 
yuritish uchun zarur bo‗lgan yer usti suvlari to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni Davlat 
geologiya qo‗mitasiga hamda Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligiga berilishini 
ta‘minlaydi. O‗zbekiston Respublikasi Davlat geologiya va mineral resurslar 
qo‗mitasining Davlat suv kadastrini yuritish bo‗yicha funksiyalari: 
"Yer osti suvlari" bo‗limi bo‗yicha kadastrni ishlab chiqishni va uni 
yuritishni, shu jumladan: yer osti suvlarining klassifikatorlarini ishlab chiqishni; 
yer osti suvlari to‗g‗risidagi axborotlarni to‗plash, nazorat qilish, qayta ishlash va 
umumlashtirishga oid usullarni, algoritmlarni va mashinalashtirilgan dasturlarni 
ishlab chiqishni; axborotlarni kodlashtirish va saqlash usullarini ishlab chiqishni; 
Kadastrning avtomatlashtirilgan axborot tizimi funksional kichik tizimlarni 
loyihalash, sinash, joriy etish va takomillashtirishni; Suv kadastri hududiy 
markazlari va mahalliy organlari uchun kadastrini yuritishga oid uslubiy 
ko‗rsatmalarni, kadastr nashrlari maketlarini va boshqa normativ-texnik hujjatlarni 
ishlab chiqishni; yer osti suvlari to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni yig‗ish, nazorat qilish, 
qayta ishlash, saqlash va ularni foydalanuvchilar so‗roviga ko‗ra berishni; yer osti 
suvlari resurslarini joriy va istiqbol uchun hamda ularning xo‗jalik faoliyati 
ta‘siridagi o‗zgarishlarini baholashni; "Yer osti suvlari" bo‗limi bo‗yicha kadastr 
nashrlarini chiqarishga va e‘lon qilishga tayyorlashni; o‗ziga qarashli muassasalar 

---

135 
hamda tashkilotlar tomonidan bajariladigan Davlat suv kadastrini ishlab chiqish va 
yuritishga oid ishlarga rahbarlik qilish, rejalashtirish va ularning bajarilishini 
nazorat qilishni amalga oshiradi; Kadastrni yuritish bo‗yicha uslubiy ko‗rsatmalar 
loyihalarini, kadastr nashrlari maketlarini va boshqa normativ-texnik hujjatlarini, 
shuningdek, "Yer osti suvlari" bo‗limi bo‗yicha avtomatlashtirilgan axborot 
tizimiga loyiha hujjatlarini kelishib olish uchun Gidrometeorologiya xizmati 
markaziga taqdim etadi; "Yer usti suvlari" bo‗limi bo‗yicha kadastrni idoralararo 
qo‗shma nashrlarini tayyorlash va uni yuritish uchun zarur bo‗lgan yer osti 
suvlariga oid materiallarning Gidrometeorologiya xizmati markaziga berilishini 
ta‘minlaydi.
O‗zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‗jaligi vazirligi Davlat suv 
kadastrini yuritish bo‗yicha funksiyalari: "Suvdan foydalanish" bo‗limini kadastrni 
avtomatlashtirilgan 
axborot 
tizimini 
yuritishni 
ishlab 
chiqishni 
va 
takomillashtirishni; suvdan foydalanish to‗g‗risidagi axborotlarni nazorat qilish, 
qayta 
ishlash 
va 
umumlashtirishga 
oid 
usullar, 
algoritmlarni 
hamda 
mashinalashtirilgan dasturlarni ishlab chiqishni; axborotlarni kodlashtirish va 
saqlash usullarini ishlab chiqishni; avtomatlashtirilgan axborot tizimining 
funksional 
kichik 
tizimlarini 
loyihalashni, 
sinashni, 
joriy 
etishni 
va 
takomillashtirishni; irrigatsiya tizimlarining havza boshqarmalari, magistral 
kanallar tizimlar boshqarmalari va irrigatsiya tizimlari boshqarmalari uchun 
kadastrini yuritish bo‗yicha uslubiy ko‗rsatmalarni, nashrlar maketlarini va boshqa 
normativ-texnik hujjatlarini ishlab chiqishni; yer usti va yer osti suvlaridan 
foydalanish to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni yig‗ish, nazorat qilish, qayta ishlash, 
saqlash va berishni; suvdan foydalanishni joriy va istiqbol uchun baholashni 
hamda suv xo‗jaligi hisobot balanslarini tuzishni; "Suvdan foydalanish" bo‗limi 
bo‗yicha kadastr nashrlarini chiqarishga va e‘lon qilishga tayyorlashni; o‗ziga 
qarashli muassasa hamda tashkilotlar tomonidan bajariladigan kadastrni ishlab 
chiqish va yuritishga oid ishlarga rahbarlik qilish, rejalashtirish va ularning 
bajarilishini nazorat qilishni; davlat suv kadastrini yuritish bo‗yicha uslubiy 
ko‗rsatmalar loyihalarini, kadastr nashrlari maketlarini va boshqa normativ-texnik 

---

136 
hujjatlarini, shuningdek, "Suvdan foydalanish" bo‗limi bo‗yicha kadastrning 
avtomatlashtirilgan axborot tizimiga oid loyiha hujjatlarini kelishib olish uchun 
Gidrometeorologiya xizmati markaziga taqdim etishni; kadastrni idoralararo 
qo‗shma nashrlarini tayyorlash va kadastrni yuritish uchun zarur bo‗lgan suvdan 
foydalanishga oid materiallarning Gidrometeorologiya xizmati markaziga 
berilishini; Davlat suv kadastrini yuritish uchun zarur bo‗lgan ma‘lumotlarning 
Davlat geologiya qo‗mitasiga berilishini ta‘minlaydi.