Davlat xarid I
Yüklə 65,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Yunsitral « Tovarlar va xizm atlam i sotib olish to ‘g ‘risida»
qonuni 1994- yil BMTning xalqaro savdo huquqi Komissiyasining 27-sessiyasida qabul qilingan bo‘lib, u bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat va jamoat uchun xaridni amalga oshirish buyicha xalqaro tajribani o'zida mujassamlashtiradi. Ushbu qonun, bozor iqtisodiyotiga o ‘tayotgan davlatlarda, xususan, Sharqiy Yevropa mamlakatlarida davlat buyurtmasini joylashtirish bo’yicha model sifatida ishlab chiqilgan. Yunsitral shakliy qonunidan ko‘zlangan maqsad raqobatni maksimal darajada rivojlantirish, davlat xaridini amalga oshirishda mol yetkazib beruvchilarga n isb atan ad o latli m unosabatni ta ’minlash, xarid jaryonini ochiqliligi ham da obyektivligini oshirishdan iborat. Mazkur qonun, milliy xavfsizlik va mudofaa sohalaridan tashqari, barcha sohalarda xaridni amalga oshirish uchun qo'llashni nazarda tutadi. Mazkur hujjatning asosiy tamoyillariga quyidagilar kiradi: 1. Ochiqlilik va shaffoflik qismida — xarid to ‘g‘risida yozma shakldagi hisobot yuritilishi (hisobotda tanlovni yoki boshqa turdagi xaridni amalga oshiruvchi davlat buyurtmachisi tomonidan amalga oshirilgan barcha chora-tadbirlar o ‘z aksini topishi shart), shuningdek, davlat burtmachisining shartnomani tuzishi haqida ommaviy e’lon qilishi; 2. Kvaliflkasiya qism bo‘yicha — m ol yetkazib beruvchilar kvalifikasiyasiga bo‘lgan talablami tartibga solish, ular kvalifika- siyasini o ‘rganish jarayoni va tartibi, shuningdek, birlam chi kvalifikasion tanlovlarni amalga oshirish tartibi; 3 .Jaryonni amalga oshirish sifañda — ochiq tanlov xaridni amalga oshirishning asosiy usuli ekanligi; oddiy mahsulotlar uchun, nafaqat ochiq, balki yopiq tanlov yo'li bilan, ya’ni kotirovka so‘rovnomasi va yagona mol yetkazib beruvchidan xarid qilish; ikki bosqichli tanlov o ‘tkazish, raqobatli muzokara olib borish, murakkab mahsulotni yoki maslahat xizmatlami sotib olish uchun taklif so'rovnomasi; 4. Ochiq tanlov jarayoni: savdo to‘g‘risida e’lon nashr etish; potensial mol yetkazib beruvchilarga tanlov shartlarini yetkazish; tanlov arizalarini tayyorlash,zaruriy o'zgartirishlar va tushun- tirishlar kiritish; tanlov arizalarini berish; tanlov arizalarini ishtirokchilar oldida ochish; arizani baholash; arizani qabul qilish va mol yetkazib berish to ‘g‘risidagi shartnomani qonuniy kuchga kirishi; Q onun xaridning boshqa turlarini amalga oshirishni detallashtirgan holda keltirib o'tadi (ikki bosqichli tanlovlar, taklif so'rovnomasi va raqobat muzokaralari). 5. Yuzaga keladigan munozaralarni hal etish bo‘limida, mol yetkazib beruvchini davlat buyurtmasini joylashtirishi bo‘yicha yuzaga keladigan nizolarni ma’muriy, sud organlari orqali hal etish mumkinligi aks ettirilgan. Shuni ta ’kidlash joizki, Yunsitral namunaviy qonunchligi bo‘lib, u model qonun sifatida juda katta rol o ‘ynadi. Rossiya Federatsiyasi, Q azog‘iston, Qirg‘iziston va Sharqiy Yevropa davlatlarining davlat xaridini tartibga solish bo‘yicha amaldagi qonunchligi asosida mazkur hujjat tamoyillari yotadi. Xalqaro savdo tashkilotida davlat xaridi bo ‘yicha shartnoma. 1994-yilda ko‘p tomonlama savdo muzokaralarining Uruguvay raundida qabul qilingan Hukumat xaridi bo ‘yicha Kelishuv (Agreement on Government Procurement), o ‘z ahamiyatiga ko‘ra, ikkinchi muhim xalqaro hujjat hisoblanadi. U Savdo va tariflar bo‘yicha um um iy shartnom aning (GATT) muhim elementi hisoblanadi va Xalqaro savdo tashkilotida (XST) ishtirok etish doirasida mamlakatlar tomonidan imzo chekiladi. Hukumat xaridi bo‘yicha Shartnomani imzolash XSTga kirishning sharti hisoblan- masada, ammo keyingi yillarda XSTning yirik ishtirokchilari bo'lgan AQSh, Evropa Ittifoqi mamlakatlari, Kanada, Isroil, Yaponiya, Shveysariya kabi mamlakatlar nomzod mamlakatlar uchun ushbu hujjatni imzolanishini ikki yoqlama muzokoralaming sharti sifatida qo ‘ymoqdalar. Ammo, 2008- yilga kelib, XSTga a’zo boMgan 152 ta davlatdan faqatgina 39 tasi Hukumat xaridi buyicha mazkur Shartnomani imzolaganlar. Shartnoma milliy davlat xaridi bozorini uni imzolgan mamla- katlardagi mol yetkazib beruvchilar uchun ochib berishi, hamda xorijiy mol yetkazib beruvchilarni milliy mol yetkazib beruvchilar bilan bir xil shartlar asosida faoliyat yuritishiga imkon berishini nazarda tutadi. Mazkur hujjatdan ko‘zda tutilgan asosiy maqsad, xalqaro savdoni rivojlantirish, xorijiy m ol y etk azib beruvchilarni diskriminasiya qilishni oldini olish, xarid jarayonini tartibga soluvchi qonunchilikni ochiqligini ta’minlashdan iborat. Ushbu kelishuvga muvofiq, davlat buyurtm achisi alohida olingan mol yetkazib beruvchiga (milliy belgisiga ko‘ra) davlat buyurtmasini olishda imtiyozli sharoit yaratib bermasligi lozim. Shuningdek, sotib olinadigan to v arlarg a xalqaro savdoni chegaralovchi texnik talablar qo'yilm asligi yoki tovarlar va xizmatlarga qo‘yiladigan barcha texnik talablar xalqaro me’yorlar asosida bo‘lishi shart. Hukmat xaridi Shartnomasiga ko‘ra davlat xaridini joylashti- rishning uchta shakli keltirilgan: ochiq, tanlanma, chegaralangan. Agar savdoda barcha qiziqish bildirgan tovar va xizmatlami yetkazib beruvchilar ishtirok etishi mumkin bo‘lsa, bunday jarayon ochiq hisoblanadi. Agar savdoda faqatgina sotib oluvchi tashkilot tomonidan taklif olgan mol yetkazib beruvchilar ishtirok etadigan bo'lsa, bunday jarayon tanlanm a deyiladi. Chegaralangan jarayonda sotib oluvchi tashkilot tovar va xizmatlar yetkazib beruvchi tashkilot bilan shartnomada kelishilgan shartlar asosida alohida aloqa o'rnatadi. M amlakatimizda davlat xaridi tizim ini tartibga soluvchi qonuniy-me’yoriy hujjatlar va xalqaro tajribadan kelib chiqib, «Davlat xaridi to ‘g‘risida»gi qonunning qabul qilinishi dolzarb masala ekanligini ta ’kidlaymiz. Fikrimizcha, ushbu qonunning qabul qilinishi bilan hozirda mavjud b ir n ech ta qonunosti h u jjatlarin i un ifik atsiy a qilish im k o n iy a ti yuzaga keladi. Shuningdek, u davlat xaridini boshqarishning uzoq muddatli strategiyasini shakllantirishga imkon beradi. 2 - T-20 17 |