Davriy matbuotda vizualizatsiya

Bosma OAV (sirtqi) 5-kurs Sattorova Fazilat
“Davriy matbuotda vizualizatsiya” fanidan yakuniy nazorat ishi
Savollar

1. Longrid va uning raqamli matbuotdagi o‘rni. Bugun O‘zbekistonda longrid yaratishda uchrayotgan muammolar

2. Bugungi o‘zbek mediasida multimediaviy kontent yaratish bo‘yicha yangi tendensiyalar
Javoblar
1.“Longrid” atamasi ingliz tilidan “longread” — “uzoq oʻqish” degan ma’noni anglatadi. Ommaviy axborot vositalarida ilk Longrid2012 yil oxirida The New York Times gazetasi saytida chop etilgan. Ushbu multimediaviy material avval tahririyat tayyorlagan ishlardan tubdan farq qilar edi. “Snowfall: The Avalance at Tunnel Creek” (“Qoryogʻishi: Krik tunnelidagi koʻchki”) sarlavhali jurnalistik ish uchun alohida veb-sahifa ochilib, chop etildi. Unda bir guruh Amerikalik changʻichilar AQSHning Kaskad togʻlariga borib, koʻchkining guvohi boʻlganligi yoritiladi. Koʻchki sababli bir nechta odam vafot etdi. Materialning oʻziga xosligi tanlangan mavzuda emas, balki, axborotni taqdim etishning boshqacha usulida edi. Uning asosi uzun matn tashkil etib (16,000dan ortiq soʻz) kerakli joylarida multimediyaviy elementlar (foto galereyalar, video, audio, grafikalar va boshqa) bilan taqdim etilgan. Matn juda yaxshi joylashtirilgan. Axborotning ta’sirchanligini toʻgʻri oʻrinlarda qoʻllangan audio yoki grafika oshirib bergan. Oʻquvchida boshqa turdagi medianing kuchini xis qilish imkoniyati boʻladi. Materialning arxitekturasiga alohida e’tibor qaratilgan. U nafaqat alohida veb-sahifada paydo boʻldi, balki yaxlit bir multimediaviy kompozitsiyani tashkil qildi. Asosiy element matn boʻlsa, multimediaviy qoʻshimchalar turli tezlik bilan harakatlanib, “parda effekti” (ing. tilidan curtain effect), yoki parallaks-effekt [7] orqali oʻuvchining koʻziga katta hajmni oʻxshatib berish orqali taassurotlarni yetkazish, xissiyotlarni jalb qilish va shu yerda mavjudlik xissini uygʻotishga hizmat qiladi. Shu vaqtgacha bunday effektlar video-oʻyinlar va taqdimotlarda qoʻllanilgan. Ommaviy axborot vositalariga bunday texnikani qoʻllagan birinchi nashr The New York Times boʻldi. Nashrdan keyingi dastlabki bir necha oy ichida Snowfall 3,5 milliondan ortiq koʻrildi. Mutaxassislarning fikricha [8], The New York Times oldiga yangi maqsadni qoʻyishi bilan multimediaviy jurnalistikaning kelajagi qanday boʻlishi kerakligini ham belgilab berdi. Ammo, yangi formatga qarshilar ham topildi. Ular Snowfallning asosi katta matnligi, foydalanuvchilar uni oʻqimay, mavzuga kirishmay faqatina maxsus effektlarni koʻrib hayratlanishadi halos deya fikrlashadi. Shuningdek, materialni yaratuvchilariga nisbatan yana bir tanqid — bunday asarlarning oʻta murakkabligi va koʻp mehnat sarf-harajatlari bilan bogʻliq edi. Axir, The New York Times komandasi “Snowfall”ni toʻqqiz oy davomida qildi. Jarayonda koʻchki modelini yaratish uchun fizika mutahassislarini ham jalb qilishga toʻgʻri kelgan. “Multimediyaviy longrid — asosini uzun matn tashkil etuvchi, audiovizual elementlarga boy jurnalistik ijoddir. Ushbu format oʻquvchining mavzuga chuqur kirib borishi bilan birga, tadqiqot mavzusi boʻyicha jurnalistdan koʻplab manbalarni oʻrganishni talab qiladi” [1] Filologiya fanlari nomzodi, dotsent Nargis Qosimova oʻzining darsligida esa “Longrid — maʼlumotlar jurnalistikaning ajralmas qismi sifatida bugungi kunda jahon jurnalistikasida tan olingan yoʼnalishlardan biri. Mazkur axborot uzatish texnologiyasi dolzarb mavzularni yoritishning eng qulay va taʼsirchan shakllaridan biridir.” Deya ta’rif berib longridni bir nechta janrlarga ajratadi. Ba’zi tadqiqotchilarning fikricha, longrid jurnallardagi katta hajmli maqolalarning avlodi. Chuqur tahlilga ega materiallar koʻpincha qalin illustratsiyali jurnallarda chop etilgan. Sovet matbuotida bu turdagi maqolalarni ocherk — kengaytirilgan reportaj deya nomlashgan. Gʻarb ommaviy axborot vositalarida esa “feature stories” janr guruhi mavjud. Ayova universitetidan (AQSH) Deyvid Daulning va Trevis Vogan ta’kidlaganidek, aynan shunday ijodiy ishlar zamonaviy longridning asosi hisoblanadi ya’ni ularda nafaqat soʻz bilan balki, turli adiovizual elementlar orqali axborot yetkaziladi.
2. Multimedia – bu informatikaning dasturiy va texnikaviy vositalari asosida audio, video, matn, grafika va animatstiya effektlari asosida o’quv materiallarini o’quvchilarga yetkazib berishning mujassamlangan holdagi ko’rinishidir.
Multimedia vositalari bu:
nutqli axborotni qurilmalari (mikrofon, kuchaytirgichlar, tovush kolonkalari);
Animatsion va video ma’lumotlarni kiritish va chiqarish qurilmalari (videokameralar, videoproyektor va ekranlar),tovushli va video ma’lumotlarni saqlovchi optik 
disklar kiradi. Multimedia jurnalistikasi zamonaviy jurnalistikaning ikki yoki undan ortiq aloqa kanallari orqali yoki Internet orqali bir necha formatda kontent tarqatishga asoslangan yo‘nalishidir. Bu hodisa ma'lumotlarni uzatishda qo'llaniladigan texnologiyalarning uyg'unligini va turli xil ommaviy axborot vositalarining birlashishini ta'minlaydigan media konvergentsiyasi jarayoni bilan chambarchas bog'liq.Multimedia jurnalistikasi kontentni yaratish va iste'mol qilish jarayoniga katta ta'sir ko'rsatadi. Ayni paytda multimedia jurnalistikasi jurnalistikada alohida yo‘nalish sifatida o‘zini mustahkam o‘rnatdi, kontent yaratishning o‘ziga xos xususiyatlariga, tahririyat ishiga va axborot iste’moli xarakteriga jiddiy ta’sir ko‘rsatdi. Bugungi kunda foydalanuvchilar kontent yaratishda ishtirok etish imkoniyatiga ega, blogosfera va ijtimoiy tarmoqlar rivojlanmoqda, bu esa professional jurnalistlar va yozuvchi foydalanuvchilar o‘rtasida yuqori raqobatni yuzaga keltiradi. Ushbu raqobatni saqlab qolish uchun ommaviy axborot vositalari o'quvchilar e'tiborini yangi usullarda, odatda vizual - infografika, illyustratsiya, fotosuratlar bilan jalb qilishlari va ushlab turishlari kerak. Bunday vaziyatda multimedia jurnalistikasining asosiy janri ham tug'iladi - multimedia longread. Bu foydalanuvchining matnni chiziqli idrok etish qobiliyatini bosqichma-bosqich yo'qotishi sharoitida yuzaga keladi, shuning uchun matnni vizualizatsiya qilish, undan matn, infografika, video, interaktiv illyustratsiyalar, ko'milgan tirnoq va boshqalar majmuasini yaratish kerak. Multimedia jurnalistikasi doirasida kontent yaratishning o'ziga xos xususiyatlari tahririyat faoliyati uchun muayyan qoidalarni belgilab berdi. Bugungi kunda iste'molchi uchun asosiy omillar ma'lumotlarni taqdim etishning tezligi va xilma-xilligi bo'lganligi sababli, tahririyatga "universal jurnalist" ishi kerak. Bunday mutaxassis bir vaqtning o'zida bir yoki bir nechta usullardan foydalangan holda kontent ishlab chiqaradi (paketmaydi) - video, audio yozib olish, u suratga olish, kichik intervyular olish - universal jurnalist toza "maqola" yoki "syujet" yaratmaydi, u etkazib beradi. Tahririyatga "xom ashyo" , undan keyin material tayyorlanadi. U har qanday platformada ishlashga qodir, u ma'lum bir mediaga tayinlanmasligi mumkin, bu esa resurslarni sezilarli darajada tejaydi.