Defоrmaciya. Energiya turlari. Defоrmaciya pоtencial energiyasi Energiya haqida tushuncha



Yüklə 312,45 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/3
tarix02.01.2022
ölçüsü312,45 Kb.
#41426
1   2   3
8-maruza

Deformaciya 

potencial 

energiyasi. 

Jism 


biror 

tashqi 


kuch 

ta’sirida 

deformaciyalanayotganida deformaciyalovchi kuchning qo‘yilish nuqtasi ko‘chadi va kuch ta’siri 

kelib  chiqayotgan  sistema  ish  bajarib,  bu  ish  deformaciyalanuvchi  jismga  o‘tgan  energiyaning 

o‘lchovi  bo‘ladi.  Agar  elastik  jism  deformaciyalansa,  u  holda  ish  deformaciyalangan  jismning 

energiya zapasini oshirishga sarflanib, bu energiyani deformaciya potencial energiyasi deyiladi. 

Haqiqatdai ham, elastik jism uchun deformaciya kattaliklari bilan kuchlar, deformaciyaning 

o‘zgarish  yo‘nalishidan  qatei  nazar,  bir  qiymatli  bog‘langan.  Masalan,  jismni 

deformaciyalayotganda, uni 

dS

 kattalikka siqib, biz 



FdS

dS

 ga teng energiya sarfladik. Agar 



jismga, aksincha, 

dS

 kattalikka kengayishga imkon bersak, bu holda u bu uchastkada o‘shanday 

kattalikdagi,  lekin  qaramaqarshi  yo‘nalishli    kuch  bilan  ta’sir  qiladi  ham  da  o‘shanday 

dS

 

kattalikda ish bajaradi. Bunda u deformaciya energiyasini siqilgan jismning kengayishida siqilgan 



jism  ta’sir  qilgan  jismga  uzatadi.  Ravshanki,  elastik  jismning  deformaciya  potencial  energiyasi 

tula ishga aylantirilishi mumkin. 

Odatda, deformaciya kattaligi ta’sir qiluvchi kuchning kattaligi bilan qonuniy bog‘langandir; 

kuchning  kattaligi  deformaciyaning  o‘zgarishi  bilan  o‘zgara  boradi  hamda  kuchning 

o‘zgaruvchanligi va kuchning qo‘yilish nuqtasi bosib utgan ko‘chishga bog‘liqligi tufayli, ishning 

kattaligi  kuchning  yo‘lga  ko‘paytmasiga  teng  bo‘lmaydi.  Deformaciya  ta’sir  qiluvchi  kuchga 

proporcional bo‘lgan holda berilgan deformaciyani vujudga keltirish uchun bajarish kerak bo‘lgan 

ishni oson hisoblab topish mumkin. Aytaylik, berilgan prujina uchun 



kx

F

 



(1) 

bo‘lsin, bunda  prujinaga ko‘yilgan kuch, 



x

 shu kuch ta’sirida prujinaning uzayishi, 



k

 

prujinaning  qattiqlik  koefficienti  (yoki  sodda  qilib  aytganda  qattiqligi)  deb  ataluvchi  doimiy 



koefficient  (6.2-rasm), 

k

  koefficient  N/m  o‘lchamlikka  ega  va  son  jihatdan,  prujinani  birlik 

uzunlikka deformaciyalash uchun zarur bo‘lgan kuchga teng. 

 

 



1-rasm. 

Prujinani    uzayishdan 



dx

x

  uzayishgacha  cho‘zish  uchun  bajarish  zarur  bo‘lgan  ish, 



ravshanki, 

Fdx

 ga, yoki 



dx

kx

 ga teng. Demak. 

0



x



 dan 

0

x



x

 gacha cho‘zishdagi to‘la ish 



quyidagiga teng: 





0

0

0



0

2

0



2

1

х



x

kx

xdx

k

Аdx

А

 

 



(2) 

bu  ish 


0

  kattalikka  cho‘zilgan  (yoki  siqilgan)  va 

k

  kattiqlikka  ega  bo‘lgan  prujinaning 

potencial energiyasiga teng. 

Siqilgan prujinaning kuchini biror boshqa jismga ta’sir qildirilsa, u harakatlanadi va bunda 

prujina yoyila boradi. Ideal elastik prujina holida uning ta’sir kuchi (1) tenglik bilan belgilangani 

sababli prujinaning yoyilishda bajaradigan ishi uni siqishda sarflangan ishga teng bo‘ladi; siqilgan 



prujinaning energiyasi prujina yoyilayotganda ta’sir qiladigan jismga to‘la o‘tadi. 

 

Yüklə 312,45 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin