Demokratiyalıq usıl

Demokratiyalıq usıl

Demokratiyalıq usıl qol astındaǵılarǵa óz wazıypaları hám ilimiy tájriybeleri sheńberinde ǵárezsizlik beriw menen xarakterlenedi. Bul kollegial usıl bolıp, baslıq qadaǵalawı astında boysınıwshılarga kóbirek erkinlik beredi. boysınıwshılar salıstırǵanda ǵárezsiz túrde “kúndelik jumısti” orınlawǵa ılayıq sherikler retinde qaraladılar. Bul jetekshilik usılı menen boysınıwshılarni bahalawda olar kóbinese teoriyaǵa tiykarlanadı y (y), buǵan kóre:

1) islewdi tilemew tábiyaatan tug'ma emes, bálki miynetke bolǵan tábiy qızıǵıwshılıqtı azaytatuǵın jaman miynet sharayatları nátiyjesi bolıp tabıladı;
2) xızmetkerler maqsetli sazlawlardı esapqa aladılar, óz-ózin ıntızam hám ózin ózi qadaǵalaw etediler;
3) kárxana maqsetlerine pul xoshametlew hám individual rawajlanıw múmkinshiliklerin usınıw arqalı eń qısqa jol menen eriwiladi;
4) qolay tájiriybege iye bolǵan xızmetkerler juwapkerlikten qorqpaydı.
Demokratiyalıq lider joqarı dárejedegi mútajliklerdi qandıratuǵın tásir mexanizmlerin ábzal kóredi: qatnasıw, tiyislilik, ózin kórinetuǵın qılıw. Ol kúsh sabaqların tartıp alıwdan kóre, jámáátte islewdi ábzal kóredi.
Demokratnıń óz xızmetkerlerine bolǵan kózqarası tómendegilerge tiykarlanadı :
miynet tábiy process bolıp tabıladı. Eger sharayatlar qolay bolsa, ol jaǵdayda adamlar tekǵana juwapkershilikti óz zimmalariga aladılar, bálki buǵan ıntıladılar ;
eger adamlar shólkemlestirilgen qararlarǵa baylanısqan bolsa, olar óz-ózin baqlaw hám ózin ózi basqarıwdan paydalanadılar ;
inklyuziya - maqsetke erisiw menen baylanıslı bolǵan sıylıq funktsiyası ;
dóretiwshilik mashqalalardi sheshiw keń tarqalǵan bolıp, ápiwayı adamdıń intellektuallıq potencialınan tek bólekan paydalanıladı.
Haqıyqıy demokrat óz erk-ıqrarın qol astındaǵılarǵa júklemeslikka háreket etedi. Ol olar menen hákimiyattı bóliw kóredi hám olardıń iskerligi nátiyjelerin qadaǵalaw etedi.
Demokratiyalıq usıl húkimran bolǵan kárxanalar kepilliklerdiń joqarı oraysızlashuvi menen ajralıp turadı. Boysınıwshılar qararlardı tayarlawda aktiv qatnas etediler, tapsırmalardı orınlawda erkinlikten paydalanadılar. Islerdi orınlaw ushın zárúr shárt-shárayatlar jaratılǵan, olardıń umtılıw-háreketleri ádalatlı bahalanıp atır, qol astındaǵılarǵa hám olardıń mútajliklerine húrmet menen munasábette bolıw gúzetilip atır.
Baslıq ashıqlıq hám isenim ortalıǵın jaratıw ushın júdá kóp kúsh sarplaydı, eger boysınıwshılar járdemge mútáj bolsa, olar baslıq menen baylanısıwdan tartinmasliklari múmkin.

Lider-demokrat óz iskerliginde pútkil jámáátke tayanadi. Ol qol astındaǵılardı bólindi máselelerin úyreniwge, olarǵa nátiyjeli sıpatlama beriwge hám alternativ sheshimlerdi izlew hám bahalawdı kórsetiwge úyretiwge háreket etedi.

Shaxsan baslıq tek eń quramalı hám zárúrli máseleler menen shuǵıllanadı, qalǵan hámme zattı sheshiw ushın boysınıwshılarga qaldıradi. Ol stereotiplerge bo'ysunmaydi hám jaǵdaydıń ózgeriwine, jámááttiń dúzilisine hám basqalarǵa qaray óz minez-qulqların ózgertiredi.

Kórsetpeler retsept kórinisinde emes, bálki boysınıwshılarnıń pikirlerin esapqa alǵan halda usınıslar formasında shiǵarıladı. Bul pikir etiwmasligi yamasa juwapkershilikti bolıwısh qálewi menen baylanıslı emes, bálki sheberona islengen talqılaw processinde eń jaqsı sheshimlerdi mudami tabıw múmkinligine isenim menen baylanıslı.

Bunday baslıq qol astındaǵılardıń jaqsı hám jaman táreplerin jaqsı biladi. Boysınıwshınıń múmkinshiliklerine, onıń intellektuallıq hám kásiplik potencialı arqalı ózin kórinetuǵın etiwge bolǵan tábiy qálewine itibar qaratadı. Ol moynına júkletilgen wazıypalardıń maqsetke muwapıqlıǵı hám áhmiyetliligine atqarıwshılardı ishontirish arqalı kerekli nátiyjelerge erisedi.

Demokratiyalıq jetekshi óz qol astındaǵılardı jámááttiń jaǵdayı hám rawajlanıw keleshekleri haqqında turaqlı jáne puqta maǵlıwmat berip turadı. Bul qol astındaǵı xızmetkerlerdi qoyılǵan wazıypalardı ámelge asırıwǵa jóneltiriw, olarda anıq ustalar sezimin qáliplestiriwdi ańsatlashtiradi.

Ózi basshılıq qılıp atırǵan bólindindegi islerdiń túp jaǵdayınan, qol astındaǵılardıń keyipinen jaqsı xabarlı bolǵanlıǵı sebepli, ol munasábetlerde bárháma kishi piyillik, olardıń qızıǵıwshılıq hám ótinishlerine muńlaslıq menen yondashadi. Ol konfliktlerdi tábiy hádiyse retinde qabıl etedi, olardıń túp sebebi hám mánisine tereńrek kirip, keleshek ushın payda alıwǵa háreket etedi. Bunday baylanıs sisteması menen baslıqtıń iskerligi onıń qol astındaǵılardı tárbiyalaw boyınsha jumısı menen uyqaslasadı, olar ortasında isenim hám húrmet sezimi bekkemlenedi.

Demokratiyalıq usıl qol astındaǵılardıń dóretiwshilik aktivligin xoshametlentiredi (tiykarınan hákimiyattı tapsırıw arqalı ), óz-ara isenim hám sheriklik ortalıǵın jaratılıwma járdem beredi.

Adamlar jámáát aldında turǵan mashqalalardi sheshiwde óz áhmiyeti hám juwapkerligin tolıq tusinip jetedi.

Íntızam óz-ózin tárbiyalawǵa aylanadı.

Demokratiyalıq usıl buyrıqlar birligine ulıwma tosqınlıq etpeydi, baslıqtıń kúshin zaiflashtirmaydi. Kerisinshe, onıń abıroyı hám haqıyqıy kúshi artadı, sebebi ol adamlardı qopal basımsız, olardıń qábiletlerine tayanǵan halda hám olardıń salawatın esapqa alǵan halda basqaradi.

Demokratiyalıq usıldıń abzallıǵı - tiyisli qararlar qabıllaw, xızmetkerlerdiń joqarı motivatsiyası hám menejerdi túsiriw. Bunnan tısqarı, xızmetkerlerdiń rawajlanıwı qollap -quwatlanadı. Kemshilik- demokratiyalıq basqarıw usılı qarar qabıllawdı ásteletiwi múmkin

Demokratiyalıq usıl basshınıń óz wákillikleriniń bir bólegin bo'ysunuvchilarga tapsırıwdı hám kollegial tiykarda qararlar qabıllawdı názerde tutadı. Bul kárxananıń turaqlı islewi jáne onıń innovatsiyalardı engiziw qálewi ushın aktual bolıp tabıladı.

Unamlı tarepler :
dóretiwshilik iskerlikti xoshametlentiredi;
xızmetkerlerdiń qabıl etilgen qararlardan narazılıǵın azaytadı, sebebi olar birgelikte qabıl etiledi;
miynet motivatsiyasın asıradı ;
kárxana daǵı psixologiyalıq ıqlımdı hám orınlanǵan jumıslardan qaniqishni jaqsılaydı.
Unamsız tarepler :
qatań oraylastırılǵan qadaǵalaw joq ;
ámelge asırıw ushın juwapkerlik uzaq waqıt dawamında ózgeriwi múmkin;
qararlar qabıllaw hám olardı ámelge asırıw procesi keshiktiriladi.
Demokratiyalıq basshılıq usılı nátiyjelililik kózqarasınan nátiyjeli hám avtokratiktan kem emes. Demokrat baslıqlıǵıdaǵı xızmetkerler tatıw jámáátti quraydı, óz jumısınan, miynet munasábetlerinen minnetdar, aktiv hám ǵayratker.
Baslıq -demokrat mudami mashqala talqılawın quraydı. " Bir bas jaqsı o'ylaydi, lekin eki yamasa odan kóp jaqsı o'ylaydi" degenleri sıyaqlı. Basqarıw qararların qabıllawdıń kollektiv usılı olardıń tuwrılıǵı múmkinshiligın asıradı.

Kollegial usıl menen qadaǵalaw processinde kóp waqıt joǵatilmaydi, sebebi basqarıwshınıń itibarı avtokratik basqarıw daǵı sıyaqlı pútkil jumıs procesine emes, bálki jumıs nátiyjelerine qaratıladı. kepillikler jumıs nátiyjelerin qadaǵalaw etiwshi xızmetkerlerge aktiv túrde tapsırıladı. Demokratlar ushın kadrlar tiykarǵı derek hám informaciya dáregi esaplanadı.

Jámáát degi motivatsiya xızmetkerdiń ózligine bolǵan qızıǵıwshılıq sebepli artadı. Adamlar ulıwma ishda qatnasıwların sezim qılıwadı. Shólkem degi bunday etakchilik usılı sizge jaqsı isleytuǵın oy-órislerdi ámelge asırıwǵa múmkinshilik beredi.
Demokratiyalıq usıldıń kúshli hám hálsiz tárepleri nede?
Bul usıl talay turaqlı jámáátke iye bolǵan kárxananıń qáliplesiwi, ósiwi sharayatında qollanıladı. Bul kompaniyanıń ishki ortalıǵındaǵı krizislı jaǵdaylarda, munasábetlerde, jumıs processlerinde máseleler júzege kelip júdá paydalı.
Demokratiyalıq usıldıń ayriqsha qásiyetleri:
○ informaciya monopollashtirilmagan, ol maksimal dárejede ashıq hám jámááttiń barlıq aǵzaları ushın ashıq ;
○ kórsetpeler máslahát formasında beriledi;
○ bo'ysunuvchilarga tańlaw múmkinshiligi beriledi eń jaqsı jol payda bolǵan mashqalalardi sheshiw;
○ jetekshi tartıslar, usınıslar talqılawı hám máslahátlashuvlar ushın tayın boladı ;
○ baslıqtıń pozitsiyasi - jámáát ishinde;
○ bahalaw ob'ektiv;
○ xızmetkerlerde óz-ózin húrmet qılıwdı sıńırıw ;
○ baslamashılıq, aktivlik hám ǵárezsizlikti rawajlandırıw ;
○ dos sıpatında sesler uyǵınlıǵı.

Demokratiyalıq usıl daǵı liderlar, eger rásmiy húkimetten paydalanıwsa da, kemnen-kem jaǵdaylarda saldamlı basqarıw jazalardan paydalanadılar, olar konstruktiv hám nopok formada túsindiriwler hám sın pikirlerdi qollaydilar.

Demokratiyalıq usıldıń tiykarǵı ózgesheligi retinde adamlar menen turaqlı baylanısda bolıw, ǵárezsizlikti xoshametlew bar.
Bul etakchilik usılı menen bir-biri menen munasábetlerde basqınshılıq joq, dóretiwshilik hám dos sıpatında munasábet xoshametlantiriladi. Bul xızmetkerlerdiń nátiyjeler, ǵayrat hám juwapkershilikke erisiwden mápdarlıǵın esapqa alǵan halda qollanılıwı kerek.

Biraq, shaxsqa jóneltirilgen demokratiyalıq usıl qaniqishning asıwına alıp kelmaytuǵın kóplegen jaǵdaylar bar. Mısal ushın, atqarıwshılar joqarılaw dárejede isleytuǵın jaǵdaylarda kem mútajlikler. Qararlardı qabıllawda xızmetkerlerdiń qatnasıwı, qaǵıyda jol menende, jumısshılarǵa qaraǵanda joqarı ierarxik dárejede bolǵan xızmetkerlerdiń kóbisiniń qaniqishiga unamlı tásir kórsetedi.

Ámelde demokratiyalıq usıl tómendegi metaforalar sistemasında ámelge asırılıwı múmkin: “teńler arasında teń” hám “teńler arasında birinshi”.

variant " teńler arasında teń" bul xızmetkerlerden biri menejer lawazımı (direktor, bólim baslıǵı, laboratoriya baslıǵı hám basqalar ) bolmaǵanında shólkem degi háreketlerdi muwapıqlastırıw ushın zárúr bolǵan minnetlemelerdi atqaratuǵın xızmetkerler ortasındaǵı munasábetler usılı.

variant " teńler arasında birinshi" iskerlik hám munasábetler mádeniyatı húkimran bolǵan shólkemlerde ámelge asıriladı. Bunday halda, baslıq qol astındaǵılardıń professionallıǵın, olardıń avtonomiya huqıqın tán aladı hám wazıypanı tiykarınan bo'ysunuvchilar iskerligin muwapıqlastırıwda kóredi.

Jetkilikli boliwdıń joqarı dárejesi xızmetkerler almasıwın, bosatıwdı hám jumıs jayındaǵı zaqım aliwlardi azaytadı. Biraq bul, joqarı ruwxıylıq sıyaqlı, mudamı da ónimlilikti asırmaydı. Xızmetkerlerdiń tómen aylanbası joqarı dárejede qaniǵıwdı kórsetpeydi.