Derecel‹ hassas döKÜm yüzey kal‹tes‹ ve boyutsal hassas‹yet

fiekil 2.4.
 Mum a¤ac› ve derece [15]
2.3.6. Mum Giderme
Kal›p malzemesi üreticileri taraf›ndan yürütülen son çal›flmalarda önerildi¤i üzere, derecelerin
doldurulmas›n›n ard›ndan 1-2 saat süre içinde prizlenme tamamen sona erdikten sonra mum al›narak
kal›p, metal dökümü için boflalt›lmal›d›r.
Mum alma iki flekilde gerçeklefltirilebilir; kuru (bu eski metottur) veya buharla. Kuru mum alma
ço¤unlukla piflirme f›r›n›nda, piflirme iflleminin bir parças› olarak yap›lmaktad›r. Ayr›ca esas piflirme
öncesi baflka bir f›r›nda da mum alma ifllemi yap›labilir. Bafllang›çta buharla mum alma, yanan mumun
ç›kard›¤› duman›n neden oldu¤u hava kirlili¤ini engellemek amac›yla ekolojik nedenler do¤rultusunda
ortaya ç›km›flt›r. Sonradan buharda mum alman›n dökümlerde gaz bofllu¤unu azaltarak daha yüksek
ürün kalitesi sa¤lad›¤› belirlenmifltir. Araflt›rmalar göstermifltir ki hassas dökümde iki tür gaz bofllu¤u
oluflumu vard›r; kal›p içinde hapsolan gazdan dolay› ve reaksiyon sonucu oluflan gazdan dolay›. Birinci
tür, metal ak›fl› s›ras›nda oluflan türbülanstan kaynaklan›r.  ‹kinci tür gaz bofllu¤u ise alç› ba¤l›
malzemelerde kalsiyum sülfat›n parçalanarak kükürt dioksit gaz› oluflturmas› ve bu gaz›n metal içinde
kalmas› sonucunda oluflur. Normalde kalsiyum sülfat›n parçalanmas› 1140 °C'da bafllar; ancak silikan›n
ve mum art›klar› gibi indirgeyici karbonun varl›¤›nda bu s›cakl›k düfler.
Yap›lan çal›flmalar göstermifltir ki kuru mum almada kal›b›n iç yüzey gözenekleri mum ile dolmaktad›r
ve tamamen uzaklaflt›r›lmas› zordur. Bu nedenle piflirme s›ras›nda karbon art›klar› kalsiyum sülfat›n
parçalanmas›n› kolaylaflt›rarak kal›p dayan›m›n›n azalmas›na ve döküm parçalarda gaz bofllu¤u
oluflumuna sebebiyet verir. Karfl›t olarak buharla mum almada, nem kal›p malzemesinin gözeneklerini
doldurarak mum emilimini engeller. Böylece kalsiyum sülfat parçalanmas›n› azal›r. Bu sebeple buharla
mum alma bir süre tercih ve tavsiye edilmifltir
Bütün bunlar›n yan›nda son çal›flmalar buharla mum alma ile ilgili baz› flüpheler ortaya koymufltur.
Buharla mum alma kal›p malzemesini bileflenlerinin morfolojisini modifiye ederek geçirgenli¤in
azalmas›na neden olabilmektedir. Bu konudaki çal›flmalar devam etmektedir ve bir yöntemin di¤erine
göre üstünlü¤ü belirli de¤ildir.
Tercih edilen mum alma metodu ne olursa olsun, mum alma ve piflirme aras›nda kal›plar›n so¤umas›na
asla izin verilmemelidir. Kal›p ›s›l gerilime maruz kalabilir ve dayan›m› azal›r.
Mücevher tafl bulunan kal›plarda buharla mum alma tavsiye edilmez. Tafll› dökümlerde kullan›lan kal›p
malzemeleri tafl› koruyan borik asit içerir ve borik asit buharda çözünerek kal›ptan uzaklafl›r ve tafllar›
koruma görevi göremez [11].

---

30
Hassas Döküm Yöntemi