TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ 94
Hz. Əbu Bəkrin zamanında Hz. Ömərin təşəbbüsü ilə Zeyd
ibn Sabitin rəhbərliyi altında Quran səhifələri bir yerə toplana-
raq kitab halına salınır. Ancaq bu dövrdə də Quran elmləri tədvin
edilməmişdi. Hz. Osmanın xəlifəliyi dövründə İslam dövləti bir
xeyli genişlənmiş, bu genişlənmə nəticəsində bir çox qare Mi-
sir, Şam, İran, Iraq kimi ölkələrə getmişlər və getdikləri yerlərdə
Quranı özlərinin öyrəndikləri qiraətlərə görə oxumuşlar. Bunun
nəticəsində də qiraət fərqlilikləri ortaya çıxmışdır. Bu fərqliliklərin
getdikçə ixtilafa səbəb olduğunu görən Hz. Osman Quranı nazil
olduğu Qüreyş ləhcəsinə görə yazdırıb əsas İslam mərkəzlərinə
göndərdi.
Əbu əl-Əsvəd əd-Duəli və tələbələri olan Nəsr ibn Asim və
Yəhya ibn Yamər Quranın hərəkələnməsi və nöqtələnməsi və zi-
fələrini yerinə yetirdilər. Bütün bunlardan yola çıxaraq deyə bilərik
ki, hicri təqvimi ilə I əsrin sonlarından etibarən rəvayət yolu ilə nəql
edilən Quran bilgiləri yavaş-yavaş yazılmağa başlandı.
Hicri I əsrdə tədvin olunmağa başlayan Quran elmlərinin əsa-
sını formalaşdıran səhabə və tabeun alimlərindən bəziləri bunlar-
dır:
Səhabilər: Hz. Əbu Bəkir, Hz. Ömər, Hz. Osman, Hz. Əli, İbn
Abbas, İbn Məsud, Zeyd ibn Sabit, Əbu Musa əl-Əşəri və Abdullah
ibn Zübeyir
Tabeun: Mücahid ibn Cəbr, İkrimə, Ata ibn Əbi Rabah, Qəttadə
ibn Diamə, Səid ibn Cübeyir və Zeyd ibn Əsləm.
