QURANİ-KƏRİM (QURAN VƏHYİ) 49
b. Surələrin tərtibi tövqifidr, yəni ilahidir. Əl-Ənbari, Əlusi, Kirmani kimi alimlər ayələrin tərtibinin töv-
qifi olduğunu söyləmişlər. Bu görüşdə olanlara görə Cəbrayıl vəhy
gətirərkən hər surənin yerini Hz. Peyğəmbərə bildirmişdir.
c. Surələrin bir qismi tövqifi, bir qismi isə ictihadidir. Onlara görə surələrin bir hissəsi Hz. Peyğəmbər tərəfindən
tərtib olunmuş, digər hissəsi də ümmətin həvaləsinə buraxılmışdır.
Məsələn İbn Atityyə (546/1151), “Səbut-Tival”, “Həvamim/yeddi ha-
mim” və “müfəssəl” kimi bir çox surənin Hz. Peyğəmbərin ictihadı
ilə, digər surələrin isə müsəlmanlar tərəfindən tərtib olunduğunu
söyləmişdir. İbn Hacər də (852/1448) də, “surələrin bir hissəsinin ic-
tihadi olması, digər hissəsinin də tövqifi olmasına mane deyildir”-
deyərək yuxarıdakı görüşü dəstəkləmişdir.
İslam alimlərinin bir çoxu bu görüşlər içərisində birinci görü-
şün daha müvafiq olduğunu söyləyirlər.
