Dərs Mühazirə Hüceyrə fiziologiyası
Yüklə 1,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Hüceyrənin keçiriciliyi Hüceyrə membranının müxtəlif maddələri (amin turşuları, şəkərlər, ionlar və s.) hüceyrənin daxilinə və xaricinə ötürmək qabilyyətidir. Müəyyən maddələrin hüceyrə ilə ətraf mühit arasında paylanması prosesi sitolemma vasitəsilə baş verir. Sitolemma yalnız müəyyən molekulların və ionların keçməsinə imkan verir. Maddələrin hüceyrəyə daxil olması və onların mühitlə hüceyrə arasında qeyri-bərabər paylanması necə baş verir: maddələr sitolemmada həll olur və onun tərkibindəki kolloidlər tərəfindən maddələrin udulması baş verir. Hüceyrə qıcıqlanması Müxtəlif fiziki və kimyəvi agentlərin - qıcıqlandırıcıların (işıq enerjisi, elektrik cərəyanı, zərbə, təkan, havanın tərkibinin dəyişməsi və s.) təsiri altında hüceyrə bu və ya digər reaksiya ilə cavab verir. Hüceyrənin bu qabiliyyətinə qıcıqlanma, hüceyrənin özünün reaksiyasına isə qıcıqlanma effekti deyilir. Əzələ 2 hüceyrələri qıcıqlanmaya yığılma, sinir hüceyrələri impuls keçirmə, epitelinin vəz hüceyrələri ifrazat və s. kimi reaksiya verir. Qıcıqlanmanın ən yüksək forması oyanıqlıqdır (həyəcanlı olması). Bu sinir, əzələ və vəzi toxumalarına xas olan xüsusiyyətdir. Hüceyrənin komponentləri Hüceyrə üç əsas komponentdən ibarətdir: 1) Plazmatik membran; 2) Nüvə (hüceyrə genomu ilə); 3) Sitoplazma (sitozol – onda strukturlaşan subhüceyrə vahidi – orqanoidlər). Hüceyrə - mübadilənin fizioloji prosesinin vahidi kimi Hüceyrənin plazma membranı. Plazma membranının quruluşu. Plazma membranının funksiyaları. Heyvan hüceyrələri plazma membranı ilə əhatə olunmuşdur. Heyvan hüceyrələri plazma membranı ilə əhatə olunmuşdur. Membranın əsas matriksi lipidlərdən, əsas etibarilə fosfotidilxolindən təşkil olunmuşdur. Bu lipidlər hidrofil qruplu başcıqdan və ona birləşən uzun hidrofob karbohidrat zəncirli quyruqcuqdan ibarətdir. Suda bu cür lipidlər spontan olaraq 4-5 nm qalınlıqda ikiqat təbəqə yaradırlar ki, burada da hidrofil qruplar sulu mühitə tərəf istiqamətlənir. Hidrofob karbohidrat zəncirləri isə iki cərgədə düzülərək susuz lipid faza yaradırlar. Hüceyrə membranları məhz bu tipli ikiqat lipiddən ibarət olub, özlərində qlikolipidləri, xolesterolu və fosfolipidləri saxlayır. Qlikolipidlərin hidrofil hissəsi oliqosaxaridlərdən təşkil olunmuşdur. Qlikolipidlər plazma membranının xarici səthində yerləşirlər və molekulun oliqosaxarid hissəsi ətraf mühitə çıxmış tükcük şəklində istiqamətlənir. Fosfolipidlər arasına səpələnmiş xolesterol molekulları isə onlarla birlikdə membranı sabitləşdirir. |