Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27

Vasitəli kalorimetriya 
İfraz  edilən  CО
2
  və  mənimsənilən  О
2
  miqdarına  əsaslanır. 
Bunun üçün xüsusi kalorimetrik respirasion kameralardan istifadə 
edilir. Ancaq respirasion kamera mürəkkəb quruluşludur. 
Buna görə, qaz mübadiləsi maska üsulu ilə öyrənilir. 1 litr О
2
-
nin mənimsənilməsi və ya 1 litr CO
2
-nin xaric edilməsi müəyyən 
miqdar istiliyin əmələ gəlməsinə səbəb olur, əmələ gələn istiliyin 
miqdarına O
2
-nin və ya CО
2
-nın kalori əmsalı deyilir.  
Maddələr  mübadiləsinin  səviyyəsini  tənəffüs  əmsalına  görə 
müəyyən etmək olar.  
Tənəffüs  əmsalı  müəyyən  vaxtda  xaric  olunan  CО
2
-nın 
mənimsənilən О
2
-nə olan nisbətinə çevilir.  
  
 
 
 
 
Tənəffüs  əmsalının  həcmi,  orqanizmdə  oksidləşən  üzvi 
maddənin  növündən  asılıdır.  Məsələn:  1  molekul  qlükozanın 
oksidləşməsi üçün 6 molekııl O
2
 tələb olunur. 
 
C
6
H
12
O
2
 + 6О
2
 = 6CО
2
+ 6 H
2
О 
 
Deməli,  karbohidratlar  oksidləşən  zaman  tənəffüs  əmsalı 
 
   
 
  
 
    
 
bir оlur.
 
Intensiv  əzələ  işi  zamanı  tənəffüs  əmsalı  yüksəlir.  Əksər 
hallarda  vahidə  yaxınlaşır.  Bu  onunla  izah  olunur  ki,  gərgin 

---

127 
fəaliyyət  zamanı  enerjinin  mənbəyi  karbohidratların  oksidləş-
məsidir. 
Yağlar  oksidləşən  zaman  tənəffüs  əmsalı  0,7,  zülallarda  isə 
0,8 olur. Xaric olunan CО
2
-nin miqdarı, mənimsənilən О
2
-dən az 
olduqda tənəffüs əmsalı vahiddən az olur. 
Orqanizmin  enerji  tərtibatını  ödəmək  üçün  bir  qida  maddəsi 
digərini  əvəz  edə  bilər.  Məsələn:  1  qram  karbohidrat,  1  qrаm 
zülalı əvəz edır. Enerjı cəhətdən bir qida maddəsinin digərini əvəz 
etməsinə izodinamiya deyilir. 
Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  izodinamiyanın  qidalanmada, 
yеmləmədə  əhəmiyyəti  çox  məhduddur.  Ona  görə  ki,  orqanizmə 
plastik 
xassəli 
qida 
maddələri 
də 
lazımdır.  Maddələr 
mübadiləsinin bir neçə növü var: