Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin



Yüklə 1,42 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/45
tarix02.01.2022
ölçüsü1,42 Mb.
#1383
növüDərs
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   45
 
 


15 
 
AORTANIN ATEROSKLEROZU 
 
 
 
 
 
Periferik  arteriyalarda  trombotik  və  xolesterin  emboliyası 
aortanın  kifayət  dərəcədə  aterosklerotik  zədələnməsi  nəticəsində 
(onun  divarında  morfoloji  və  funksional  dəyişikliklərlə  birgə)  baş 
verə bilir.Əksər hallarda aterosklerotik piləklər və xoralar aortanın 
qövsündə və enən aortada meydana çıxır.  


16 
 
Piləklərin  xüsusiyyətindən  asılı  olaraq  aortanın  intimasının 
quruluş təsnifatı aşağıdakı kimi olur: 
 I mərhələ: dəyişilməmiş intima; 
 II mərhələ: mənfəzdə dəyişiklik olmadan intimanın exosıx-
lığının artması; 
 III  mərhələ:  vahid  və  ya  çoxsaylı,  yaxşı  təyin  olunan, 
ölçüsü    3  mm  olan  aterosklerotik  piləklərlə  birgə  intimanın 
exosıxlığının artması; 
 IV  mərhələ:  ölçüsü  >  3  mm  olan,  hərəkətli  və  ya 
xoralaşmış aterosklerotik pilək.  
Aortanın  aterosklerozunun  erkən  təzahürü  aortanın  gərilmə-
sinin  azalması  hesab  olunur  ki,  bu  da  öz  növbəsində 
aterosklerozun  proqressivləşməsini  sürətləndirə  bilər.Belə  aydın 
olur ki,laylanmış  nahiyələr və anevrizmatik genişlənmələr aortada 
laminar  qan  axınını  pozacaq  və  beləliklə  də  əksər  hallarda 
tromboemboliya  yaradacaq.  Öz-özünə  baş  verən  emboliya  adi 
piləyin  və  ya  polipə  bənzər  və  hərəkətli  sahələri  olan  piləklərin 
xoralaşması  zamanı  baş  verir  və  hansı  ki,  ateromatoz 
materiallardan və ya trombositar kütlədən təşkil olunmuşdur.  
 Kalsifikatı  olan  piləklər  əsasında  emboliya  daha  çox 
hallarda baş verir. ExoKQ - da belə nahiyələr exoneqativ görünür. 
Aortada trombun dağılması 2- 5% təşkil edir.  
Öz-özünə  baş  verən  emboliyadan  başqa  yatrogen  emboliya 
da  mümkündür.  Kateter  və  ötürücülərin  istifadəsi  zamanı 
(məsələn,  ürəyin  kateterizasiyasında)  mexaniki  təsir  piləklərin 
hərəkətliliyini  artıra  bilər  və  bu  da  əsasən  aortanın  zədələnmiş 
nahiyəsində məhdud laylanmanın inkişafına gətirib çıxarır. Ürəyin 
kateterizasiyası  zamanı  piləkdən  kiçik  xolesterin  kristallarının 
xaric  olması  1-2%  hallarda  baş  verir  ki,  bu  da  dəri  təzahürləri, 
böyrək çatışmazlığı  və C  - reaktiv zülalın səviyyəsinin artması  ilə 
müşayiət  oluna  bilər.  Damar  daxili  müdaxilə  yolu  ilə  cərrahi 
əməliyyat,  aortanın  konyulalaşdırılması,  həmçinin  aortanın 
sıxılması  böyük ehtimalla damar divarından aterosklerotik piləyin 
hissəvi qopmasına səbəb ola bilər. 


17 
 
Bu  növ  emboliyaların  inkişafının  risk  amillərinə  siqaret 
çəkmək, hiperxolesterinemiya, arterial hipertenziya, şəkərli diabet, 
qanda  hemosistein  və  fibrinogenin  miqdarının  artması  aid  edilir. 
Bundan  əlavə  hormonal  dərmanların  qəbulu  və  hiperkoaqulyasiya 
trombositlərin 
aqreqasiyasını 
sürətləndirərək 
tromb 
əmələ 
gəlməsinə  şərait  yarada  bilər.Aşağı  ətraf  damarlarının  və  qarın 
boşluğu orqanları damarlarının emboliyası az hallarda  əhəmiyyətli 
kliniki  təzahürlərlə  müşayiət  olunmasına  baxmayaraq  baş  beyinin 
və  gözün  torlu  qişasının  arteriyalarının  emboliyası  bir  qayda 
olaraq  əhəmiyyətli  kliniki  təzahürlərin  inkişafı  ilə  özünü  göstərir. 
Amarenko həmkarları ilə birlikdə təsdiq etmişlər ki, aortada 4 mm 
ölçüdə pilək, həmin damarın divarının qalınlığı - insultun ən vacib 
risk  amili  FP-nin  əmələ  gəlməsi  və  daxili  yuxu  arteriyasının 
stenozunun 
inkişafıdır. 
Belə 
aterosklerotik 
piləkləri 
olan 
xəstələrdə  diaqnozun  qoyulması  emboliyanın  ilk  təsadüfündən 
sonra  əsasən  sürətlənir.  Qida  borusundan  aparılan  ExoKQ-ya  ilk 
növbədə  daha  vacib  diaqnostik  müayinədir,  hansı  ki,  aorta 
qapağının,  qalxan  aortanın,  həmçinin  diafraqmaya  qədər  enən 
aortanın  vəziyyətini  kifayət  qədər  dəqiq  qiymətləndirməyə  imkan 
verir.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,bu  üsul  qarın  aortasını  və  aorta 
qövsü hissəsini  müayinə etməyə  imkan vermir,belə ki,qida borusu 
və aorta qövsü arasında sol baş bronx yerləşmişdir. Aortadan əlavə 
olaraq  kontrastlaşdırılmış  KT-nin  və  ya  MRT-nin  köməkliyi  ilə 
yüksək həlledicilik qabiliyyətinə və 1,5 ql gücə malik aparatlardan 
istifadə etməklə  müayinə etmək olar (əsasən aorta divarında kiçik 
patoloji  ocaqların  qiymətləndirilməsi  üçün).  Damar  daxili  USM 
qeyri-invaziv  üsullara  nisbətən  daha  yüksək  ağırlaşma  riskinə 
malikdir,  amma  o  digər  üsullara  nisbətən  daha  məlumat  verici  və 
keyfiyyətlidir,  buna  görə  də  ondan  differensial  diaqnostikada 
istifadə olunur.  
Emboliyanın  müalicəsi  üzrə  dəqiq  göstərişlər  yoxdur,əsasən 
tibbi  köməklik  risk  amillərinin  təsirinin  aradan  qaldırılmasına  və 
onların  azaldılmasına  doğru  yönəldilməlidir.  Statinlərdən  istifadə 
etməklə  yanaşı  arterial  təzyiqin,  xolesterinin  səviyyəsinin  və 
karbohidrat  mübadiləsinin  kompensasiyasının  saxlanılmasına 


18 
 
böyük  əhəmiyyət  verilməlidir.  Bundan  əlavə  trombositar 
antiaqreqatlar profilaktik məqsədlə göstərişdir, bu halda eritrositar 
antiaqreqatların  və  antikoaqulyantların  tətbiqinə  tələbat  dəqiq 
təyin  olunmuşdur.  Antikoaqulyantlar  ehtiyatla  istifadə  olunmalı-
dır.  Wader  tədqiqatlarında  müəyyən  etmişdir  ki,  xolesterin 
emboliyası  olan  xəstələrdə  antikoaqulyantların  qəbulu  emboliyanı 
sürətləndirə  bilər  (məsələn,  “göyərmiş  barmaq  ”sindromu). 
Mülahizələrlə  razılaşmaq  olar  ki,  antikoaqulyantların  qəbulu 
xoralaşmış piləklər üzərində tromb əmələ gəlməsinin qarşısını alır. 
Bununla  belə,  antitrombotik  dərman  preparatlarının  qəbulu  haq-
qında  fikirlər  ziddiyyətlidir,  bu  xəstələrdə  damar  ağırlaşmaları 
riski yüksəkdir. Aortanın aterosklerotik zədələnməsində, həmçinin 
emboliya  riskinin  yüksəlməsində  varfarin  və  antiaqreqatlardan 
istifadəyə  nisbətən  statinlərin  təyini  zamanı  daha  yaxşı  nəticələr 
əldə olunmuşdur .  
Müalicə  hər  xəstə  üçün  risk  amillərinin  təsirinin  azaldıl-
masına yönəldilməli və mütləq olaraq statinlər təyin olunmalıdır.  
 

Yüklə 1,42 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   45




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin