Dərs vəsaiti Bakı 2023

Texniki qulluq vaxtı
- 
növbə ərzində alətin 
tamamlanmasına, dəyişdirilməsinə, və tənzim olunmasına, 
avadanlığın tənzim olunmasına sərf olunan vaxta deyilir. 
Onu əsas vaxtın müəyyən faizi kimi və ya hesablama yolu ilə 
təyin etmək olar. 
Çilingər-yığma əməliyyatlarında texniki qulluğa vaxt 
ayrılmır. 
Şəxsi tələbat vaxtı
(t
f
) - dincəlmək, istehsalat qimnastikası 
etmək və özünə qulluq üçün verilir və operativ vaxtın qayda ilə 
müəyyən olunmuş faizi kimi tapılır. 
Məsələn, mexaniki sexlər üçün:

---

Ədəd vaxtını aşağıdakı düsturla hesablamaq olar: 
Burada α, β, ᴠ - əmsalları müvafiq olaraq texnini qulluq, 
təşkilati qulluq və fasilə vaxtlarını nəzərə alır. 
Şək. 1.1. Emalın hesabi uzunluğunun təyini sxemləri 
 
 
 
 
 

---

Seriyalı istehsalda hər partiya hissələri emal etmək üçün 
əlavə hazırlıq
- tamamlama vaxtı verilir. Bu vaxt cizgi ilə tanış 
olmağa və mexanini emalı texnoloji cəhətdən hazırlamaq və yerinə 
yetirilmiş işi təhvil verməyə sərf olunur. 
Hazırlıq-tamamlama vaxtının miqdarı, istifadə olunan 
avadanlığın növündən, görüləcək işin mürəkkəblik dərəcəsindən 
asılıdır. 
Bir partiya hissələrin emalına sərf olunan vaxt aşağıdakı kimi 
tapılır: 
Burada 
n
- partiyada olan pəstahların sayıdır, ədəd. Bir 
hissənin emalına sərf olunan ədəd vaxtilə onun payına düşən 
hazırlıq - tamamlama vaxtının cəminə ədəd - nalnulyasiya vaxtı 
deyilir. 
Müəyyən olunmuş vaxt normaları əsasında əməliyyatların 
qiyməti, verilmiş proqramı yerinə yetirmən üçün lazım olan 
avadanlığın miqdarı və istehsal proseslərinin planlaşdırılması 
aparılır. 
Avtomatik rejimdə işləyən avadanlıqdan emalın ədəd vaxtına 
i
teşkq
və i
texnq
sərf olunan vaxtlar daxil edilmir. 
İş vaxtının normallaşdırılmasının öyrənilməsinin iki üsulu 
mövcuddur: xronometraj və iş gücünün fotoqrafiyası. 
Xronometraj dan tez-tez təkrar olunan əl və ya maşınla 
yerinə yetirilən əməliyyata sərf olunan vaxtı müəyyən etmək və 
onun əsasında normalar sənədi hazırlamaq lazım olduqda istifadə 
olunur. 
İş gücünün fotoqrafiyası, ümumiyyətlə, növbə ərzində bütün 
görülən işlərin və onlara sərf olunan vaxtın cəmi deməkdir. Əksər 
hallarda iş gücünün fotoqrafiyası boşdayanmaların səbəbini və 
onlara sərf olunan vaxtı aşkar etmək üçün istifadə olunur. 

---

Müəyyən bir məhsulun istehsalında tətbiq olunan texnoloji 
prosesin yerinə yetirilməsinə sərf olunan əmək insan-saat miqdarı 
əmək tutumu, dəzgah-saat miqdarı hesablanır.