Dərs vəsaiti II hissə Ai3rhaycan Respublikası Təhsil

§2. Məqsədli maliyyalə^mələnn və daxil 
olınalann uçotu 
Müəssisələr  bu  və  ya  digər  tədbirlərin  maliyyələşdirilməsi  üçün 
ayrılmış vəsaitlər ala bilərlər, həmin vəsaitlər məqsədli maliyyələşmələr 
və daxil olmalar adlanır. Onlara digər müəssisələrdən daxil 
150 

---

olan vəsaitlər, hökumət orqanlarının subsidiyaları, uşaq müəssisələrində 
(baxçalarda, körpələr evində) uşaqların saxlanması üçün valideynlərin 
ödədikləri pul vəsaitləri və b. aiddirlər. 
Məqsədli maliyyələşmə və daxil olmalara ciddi müəyyən edilmiş 
məqsədlərə 
təşkilatlar 
tərəfindən 
alınmış 
vəsaitləri: 
uşaq 
müəssisələrinin saxlanmasına, kadrların hazırlanmasına, makro iqtisadi 
əhəmiyyətə malik olan elmi-tədqiqat işlərinə və b. aid edirlər. Onla- nn 
maliyyələşdirilməsi  büdcədən  ödənilən  təxsisatlar,  valideynlərin 
ödədikləri  haqqlar,  təhsilə  görə  ödəmələr,  xüsusi  təyinatlı  fondların 
vəsaitləri,  digər  təşkilatlardan  alınan  vəsaitlər  və  b.  hesabına  həyata 
keçirilir. 
Adətən  məqsədli  mənbələrdən  müvafiq  tədbirlər  qismən 
maliyyələşdirilir.  Belə  ki,  məsələn,  valideynlərin  ödədikləri  haqqlar, 
uşaq baxçalarmm və körpələr evinin saxlanmasına çəkilən məsrəflərin 
ödənilməsi  mənbələrində  ancaq  kiçik  bir  hissəni  təşkil  edirlər;  bunun 
üçün  istehlak  fondlarının  və  digər  mənbələrin  vəsaitlərini  istifadə 
edirlər. 
Yuxanda  qeyd  olunan  vəsaitlərin  uçotu  üçün  96  «Məqsədli 
maliyyələşmələr  və  daxil  olmalar»  hesabı  tətbiq  edilir.  Bu  hesab 
passivdir  və  kredit  qalığı  olur,  o  müəssisənin  sərəncamında  olan, 
istifadə edilməmiş məqsədli təyinatlı vəsaitləri, debet üzrə dövriyyə - bu 
və  ya  digər  tədbirə  istifadə  edilən  vəsaitləri,  kredit  üzrə  dövriyyə  - 
maliyyələşməni və digər məqsədli daxil olmaları əks etdirir. 
Məqsədli maliyyələşmələr və məqsədli daxil olmaların vəsaitləri 
təsdiq edilmiş smetaya ciddi müvafiq olaraq sərf olunur. 
Maliyyələşdirilməsi ancaq məqsədli mənbələr hesabına həyata keç məli 
olan ehtiyaclara digər vəsaitlərin yönəldilməsi \ ı mə.|sədli vəsaitlərin 
təyinatından kənar istifadə edilməsi qadağandır. Bu , ə- saitlərin sərf 
edilməsi, istiqamətindən asılı olaraq əks etdirilir. 
86 «Ehtiyat kapitalı», 88 «Bölüşdürülməmiş mənfəət (örtülməmiş 
zərər)», 96 «Məqsədli maliyyələşmələr və daxil olmalar» he- sablannda 
uçota  alman  təsəmifat  vəsaitlərinin  mənbələrinin  məzmununun, 
təyinatının və istifadə edilməsinin bir cinsliliyi ilə əlaqədar olaraq, bir 
registrdə - 12 saylı jurnal-orderdə əks olunur, burada bu hesablar üzrə 
əməliyyatların həm sintetik və həm də analitik uçotu təşkil olunur, 12 
saylı jurnal-orderdə əməliyyatların qeyd 

---

olunması  üçün  əsas  kimi  mühasibatın  arayışları,  bankın  çıxarışları, 
kassirin hesabatları və b. xidmət edir. Debet üzrə dövriyyələr əvvəlcə 
müxtəlif jumal-orderlərdən izahat - vərəqədə toplanır. 
Məqsədli  maliyyələşmələrin  və  daxil  olmaların  analitik  uçotu 
müvafiq maşinoqram-qrupiaşma cədvəllərinin əsasında onların növləri 
və istifadə istiqamoiləri üzrə aparılır. 
Müəssisələr  96  «Məqsədli  maliyyələşmələr  və  daxil  olmalar» 
hesabında  məqsədli  tədbirlərin  maliyyələşdirilməsi  üçün  alınmış 
vəsaitləri  uçota  alırlar.  Məsələn,  əgər  müəssisənin  balansında  uşaq 
baxçası  varsa,  onda  96  saylı  hesabın  kreditinə  uşaqların  saxlanması 
üçün  valideynlərin  ödəmələrini  qəbul  edirlər.  Əvvəlcə  29  «Xidmə- 
tedici  istehsalatlar  və  təsərrüfatlar»  hesabının  debetində  uçota  alınan, 
uşaq  baxçasınm  saxlanmasına  çəkilən  xərcləri,  hər  ay  məqsədli 
maliyyələşmənin vəsaitləri hesabına silirlər. 
İstehsalat  kooperativləri  96  «Məqsədli  maliyyəşmələr  və  daxil 
olmalar»  hesabında  əmək  kollektivləri  üzvlərinin  daxil  olma  və  pay 
haqqlarını  uçota  alırlar.  Daxil  olma  haqqları  geri  qaytarılmır.  Pay 
haqqları nizamnamə kapitalına yönəldilir. Kooperativdən çıxan zaman 
onun üzvünə pay haqqı geri qaytarılır. 
Müsabiqələrdə  (satışda)  öz  səhmlərinin  paketini  satan  və  belə 
müsabiqələrin  şərtlərinə  görə  onların  qaliblərindən  investisiyalara 
vəsait alan özəlləşmiş təşkilatlar, onları uçotda məqsədli maliyyələşmə 
kimi pul vəsaitlərinin uçotu hesabları ilə müxabirləşməklə 96 «Məqsədi 
maliyyələşmələr və daxil olmaIar» hesabının kreditində əks etdirirlər. 
Qeyd  olunan  vəsaitlərin  sərf  edilməsi  investisiya  müsabiqələrinin 
şərtlərinə  müvafiq  olaraq  işlənib  hazırlanmış  investisiya  proqramında 
nəzərdə tutulan qaydada həyata keçirilir. İnvestisiya proqramı nəzərdə 
tutulan  müddətlərdə  birbaşa  təyinatı  üzrə  istifadə  olunan,  alınmış 
investisiya məbləğləri, vergiyə cəlb olunan mənbəni artırmırlar. Əgər 
qeyd  olunan  vəsaitlər  təyinatı  üzrə  istifadə  olunmamışdırsa,  onda  bu 
hissədə onlar ümumi müəyyən edilmiş qaydada mənfəət üzrə vergiyə 
cəlb olunan mənbəyə daxil edilməlidir. 
Özəlləşdirilmiş  bələdiyyə  və  dövlət  müəssisələri  96  «Məqsədli 
maliyyələşmələr  və  daxil  olmalar»  hesabında  özəlləşmə  fondunun 
yaradılması üzrə əməliyyatları (ayrıca «Özəlləşmə fondu» subhesa- 
152 

---

bmda)  habelə  özəlləşmiş  müəssisə  tərəfindən  özəlləşmə  fonduna 
yönəldilən,  onun  səhmləri  hissəsinə  Əmlak  fondunun  satışından  əldə 
edilən  pul  vəsaitlərini  əks  etdirirlər.  Səhmlərə  görə  Əmlak  fondunun 
borclarının  uçotu,  üb  «MəqsədIi  maliyyələşmələr  və  daxil  olmalar» 
hesabının «Səhmlərə görə fondla hesablaşmalar» subhesa- bında həyata 
keçirilir.  Bu  əməliyyatların  əks  etdirilməsi  qaydası  respublikanın 
Maliyyə Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilir. 
Balansında  mənzil  fondu  olan  müəssisələr  96  «Məqsədli 
maliyyələşmələr və daxil olmalar» hesabında kommunal xidməti üzrə: 
mərkəzi  istilikxana,  su  təchizatı,  o  cümlədən  isti  su  təchizatı,  çirkab 
sularının  axıdılması  (kanalizasiya  xidməti),  enerji  təchizatı,  ev  və 
ətrafdakı  ərazinin  tibb  təmizliyinə  riayət  olunması,  radioya  görə, 
kollektiv  televiziya  antennasının  istifadəsinə  görə  xərcləri  və  mənzil 
kirayənişinlərindən və icarədarlardan toplanan pulları uçota alırlar. 
96  «Məqsədli  maliyyələşmələr  və  daxil  olmalar»  hesabının 
kreditində təsisçi müəssisələr nizamnamə kapitalına  qoyuluş hesabına 
törəmə və ya onların iştirakı ilə yaradılan digər müəssisələrin istifadə 
etmək  hüququ  olmaqla  təqdim  etdikləri  əsas  vəsaitləri  (onları 
ödəmədən)  əks  etdirirlər  (06  saylı  hesabın  debeti),  burada bu  məbləğ 
müqavilənin fəaliyyət müddəti başa çatana qədər uçota alınacaq, sonra 
isə tərsinə yazılışa (96 saylı hesabın debeti, 06/1 saylı hesabın krediti) 
silinəcəkdir. 
Əgər əsas vəsaitlərdən istifadə hüququ sonradan ödəmək şərti ilə 
verilmişdirsə (06/1 saylı hesabın debeti, 83 saylı hesabın ki’editi), onda 
96  saylı  hesabda  daxil  olan  ödəmələrin  məbləğlərini uçota  alırlar (51 
saylı hesabın debeti. 96 saylı hesabın krediti). Müqavilənin başa çatdığı 
vaxta  96  saylı  hesabda  (kredit  qalığı).  06  «Uzunmüddətli  maliyyə 
qoyuluşları»  hesabının  1-ci  «Paylar  və  səhmlər»  subhesabmda  olan 
debet qalığına bərabər məbləğ əlur. 
153 

---