Sifariz Səbzəliyev 49
Yenidən təşkil prosedurlarının növləri üzrə balanslar konkret
təşkilatın həyat tsiklinə istinad edir. Bu tsikl özündə qovuşmanı, birləşməni,
ayrılmanı, bölüşdürməni və yenidən qurulmanı birləşdirir. Qeyd olunan
prinsipdən asılı olaraq, mühasibat balansının aşağıdakı növləri fərqləndirilir:
giriş balansları;
ayrılma balansları;
birləşdirmə balansları;
ləğvetmə balansları.
Giriş balansı özlüyündə təşkilatın fəaliyyətə başladığı tarixə malik
olduğu aktivlərin, kapitalın və öhdəliklərin məcmusunu təcəssüm etdirir.
Ayrılma balansları əvvəllər fəaliyyət göstərən təşkilatın yenidən
qurulması nəticəsində yaradıılan təşkilatın əmlakını xarakterizə edir. Bu
prosedurun yekunu olaraq əvvəllər fəaliyyət göstərən təşkilatın bazasında
bir neçə yeni müəssisə yaradılır.
Birləşdirmə balansları yenidənqurma yolu ilə qovuşan bir neçə
təşkilatın əmlakını ümumiləşdirir.
Ləğvetmə balansları özünün öhdəliklərini ödəyə bilməyən müflis-
ləşən təşkilatın əmlakından ibarətdir. Belə balanslar müəssisə ləğv edildikdə
tərtib edilir.
Quruluş formasına görə balanslar belə fərqləndirilir:
birtərəfli (şaquli) balanslar;
ikitərəfli (xətti, üfüqi) balanslar.
Birtərəfli mühasibat balansları şaquli əlamət üzrə qurulur: əvvəlcə
balansın aktiv maddələri və bölmələri, daha sonra balansın passiv maddələri
və bölmələri göstərilir.
İkitərəfli mühasibat balansları üfüqi əlamətlər üzrə səciyyələnir.
Bir xətdə balansın aktivinin maddələri və bölmələri, eyni zamanda həmin
xətdə, lakin qarşıdakı tərəfdə balansın passivinin bölmələri və maddələri
qeydə alınır.
Təmizlənmə dərəcəsinə görə balanslar belə fərqləndirilir:
brutto-balans;
netto-balans;
reformasiya olunan balanslar;
