Dərs vəSAİTİ Vəsait Boloniya prosesi, kredit sistemi üzrə ali pedaqoji
İnformasiya texnologiyaları bütün dünya birliyi
Yüklə 0,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. İnformasiya texnologiyaları bütün dünya birliyi
çərçivəsində vahid təhsil məkanının formalaşmasına şərait yaratması 3. Şagirdlərə biliklərin verilməsi, bacarıq və vərdişlərin aşılanması prosesi Yeni
təlim metodlarının (proqamlaşdırılmış təlim
metodları), təlimdə verbal (söz) metodlarının təbiiliyinə, ekoloji cəhətdən təmizliyinə görə bundan sonra da öz əhəmiyyətini sax- laya bilməsidir. Müəllimin şərhinin nəqletmə, izahetmə, müsa- hibə, mühazirə, təlimatlandırılma formasında həyata keçiril- məsidir. Bunun təlim prosesinin bütün həlqələri ilə bağlı olma- sıdır. Müəllimin şərhinin idraki tapşırığı verəndə, hər hansı bir qaydada yeni tədris materialını təqdim edəndə, məktəblilərin fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirəndə və başqa hallarda tətbiq olunmasıdır. Müəllimin şərhinin bütün təlim metodlarına daxil olması:
1. Nəql; 2. izah;
3. məktəb mühazirəsi; 4. müsahibə; 5. təlim diskussiyası; 6. illüstrasiya metodu; 7. demonstrasiya metodu; 8. videometod; 9. çalışmalar; 10. laboratoriya metodu; 68 11. problemli-laborator metod; 12. praktik metod; 13. idraki (didaktik) oyunlar; 14. proqramlaşdırılmış təlim metodları; 15. öyrədici-nəzarət metodu; 16. situasiya metodu; 17. kitab üzərində iş metodu. İnformasiya texnologiyaları bütün dünya birliyi çərçi- vəsində vahid təhsil məkanının formalaşmasına şərait yaradır. Təlim informasiya texnologiyaları uzaqdan, yaxından, müxtəlif mənbələrdən, yerlərdən nəhayətsiz formada məlumat- lanmadan bilik alma şəraiti yaradır. Təsadüfi deyildir ki, ilkin pedaqoji texnologiya anlayışı təlimdə texniki vasitələrin tətbiqi ilə əlaqədar olmuşdur. Sonralar yapon alim pedaqoqu T.Sakomo- tonun verdiyi səciyyəyə görə pedaqoji texnologiya sistemli təfəkkür vasitələrinin pedaqogikaya tətbiqi formasında təsəvvür olunmağa başlamışdır. Hazırda pedaqoji texnologiya adı altında pedaqoji prosesdə müsbət nəticələrə gətirib çıxaran pedaqoji ideyalar kompleksi başa düşülür. Dünyadakı müxtəlif pedaqoji texnologiyalar ideyası və praktikasını nəzərdən keçirən alimlərin əksəriyyəti belə bir qənaətdədirlər ki, PT-nın əsas elementləri onun mikrotexno- logiyasındadır. PT-nın mikrotexnologiyasına bunlar daxildir: a) məqsədlər b) diaqnostikalar (ilkin, cari, yekun) təlim prosesinə subyektlərin birgə fəaliyyəti (əməkdaşlığı, müəllim-şagird, şagird-müəllim, şagird-şagird), təlimin təşkili və forma, metod və vasitələrinin seçilməsi; c) refleksiyalar; d) tədris olunan fənnin (fənlərin) məzmunu. Bunlardan əlavə tam və sistemli pedaqoji texnologiya alt sistem texnologiyalarını əhatə edir. Bir sıra ölkələrdə bunlardan istifadə edilir. Məsələn, təbii təlim texnologiyaları; modul-reytinq texnologiyaları; interaktiv təlim texnologiyası; parasentrik təlim downloaded from KitabYurdu.org
69 texnologiyası; biliklərin tam mənimsənilməsi texnologiyası; fərdi təlim texnologiyası; kopeerativ təlim texnologiyası; təlimin nəzarət-korrektə texnologiyası. Bilik mənbəyinin meyarını təşkil edən təlim metodları aşağıdakı prinsiplərə söykənir: 1. İnteraktiv təlim texnologiyası 2. Pedaqoji texnologiyaların ciddi elmi əsasa, didaktik prinsiplərə söykənməsi İnteraktiv təlim texnologiyası differensial-inkişafetdirici təlimi sinifdə şagirdlərin müxtəlif tərkibini nəzərə almaqla həyata keçirir. Fərdi təlim texnologiyası isə fərdi təhsilləndiricilik dairəsini yaradır. Parasentrik təlim texnologiyası təlimin müxtəlif vasitələri ilə iş zamanı müstəqil təşkilini nəzərdə tutur. Göründüyü kimi, təlim texnologiyası çoxdur. Hər biri konkret təlim-tərbiyə məqsədini həyata keçirməyə xidmət göstərir. Müxtəli təlim metod və vasitələrindən istifadə olunur. Bütün bunlar son dövrlərdə qeyri-ənənəvi yanaşmalarla həyata keçirilir. Təbii ki, bunun üçün müəllimdə ciddi ixtisas-peşəkarlıq hazırlığı və təcrübəsi, təşəbbüskarlıq və yaradıcılıq, demokratiklik və humanizm keyfiyyətləri olmalıdır. XX əsrin 70-80-cı illərində Azərbaycanda yeni pedaqoji texnologiyalarla işləyən müəllimlər və məktəb rəhbərləri var idi. Onlar öz yenilikçi və səmərəli nəticə verən belə təcrübələrinə xüsusi ad verməmişdilər. Lakin tətbiq etdikləri sistemin üsul və vasitələrin nəticələrinin verdiyi təlim-tərbiyə keyfiyyətini səciyyələndirdilər. Bu yeni işlərdən özləri də, jurnalistlər də, metodistlər də yazırdılar. Bu təcrübələr məqalələrə səpələnir və bir də Maarif Naziri akademik M.Mehdizadənin məruzə və kitablarında ümumiləşdirilirdi. Beləliklə qeyd edə bilərik ki, pedaqoji texnologiyalar əsasən mütəxəssislər tərəfindən yaradılsa da onlar digərləri tərəfindən öyrənilir, yayılmasına, elmin onun tədqiqat obyektinə çevirməsinə böyük ehtiyac vardır. Əks təqdirdə, yeniliklər yarandığı ocaqdan kənara çıxmır, hamının yararlanmasına çatmır. 70 Bilik – təbiətin, cəmiyyətin, idrakın ümuminkişaf qanunauy- ğunluqları, qanunlarına dair faktların, rəqəmlərin, məlumatların və informasiyaların məcmuudur. Vəsait – biliklərin tətbiq olun- ması, vərdiş ilə bacarıqların avtomatlaşdırılması kimi başa düşülür. Hər bir tədris fənnində biliklər real predmetləri, pro- sesləri, maddi aləmin təzahürlərini özündə əks etdirən və müəyyən sistemdə verilən faktlarda, anlayışlarda, qanunlarda və elmi nəzəriyyələrdə ifadə olunur. Biliklər həm də praktikada tətbiq olunma prosesində bacarıqla bağlıdır. Bacarıq – bu mənimsənilmiş biliklər əsasında şüurlu surətdə yerinə yetirilən praktik fəaliyyətə insanın bir növ hazır olmasıdır. Bacarıq biliklərin məzmunu ilə birbaşa
əlaqədardır. Bacarıqların hər biri müəyyən nəzəriyyəyə əsaslanır. Məsələn, riyazi qanunların dərk olunmaq bacarığı, yaxud oxun- muş mətnin planını tutmaq bacarığı, məsələləri həll etmək bacarığı, müəyyən dərəcədə mürəkkəb inşalar yazmaq bacarığı, kimya üzrə müşahidə və ya təcrübə aparmağı, musiqi alətində çalmaq bacarığı, rəqs etmək bacarığı və s. bu cür bacarıqlardır. Vərdiş bacarıqların dəfələrlə təkrarı nəticəsində avto- matlaşmış formasıdır. Vərdiş o qədər avtomatlaşmalıdır ki, o sürətli və nöqsansız fəaliyyətə çevrilməlidir. Məsələn, qiraət, məktub yazmaq, şifahi hesablama vərdişi, alətlərdə sərbəst çalmaq, rəsmi təxəyyüldən kağıza köçürmə, topu dəfələrlə çiləmə, turnikdə sərbəst yellənmə, aşma, fırlanma və s. Şagirdlərin hadisələri mənimsəməsi zamanı şüurlarında maddi aləmin düzgün, təhrif olunmamış şəkildə əksini necə təmin etmək qaydalarını da onlara necə dərk və tətbiq olunmasını məhz müəllim öyrədir. Şagirdlərin idrak prosesinin fəaliyyət dina- mikasını elə tənzimləmək lazımdır ki, onlar duyduqları predmet və hadisələri, yəni elmi-nəzəri faktları dərindən mənimsəyib qavrasın, hafizəsində saxlasın, hifz etsin, sonra təfəkkür süz- gəcindən keçirərək nitq vasitəsilə onu ifadə edə bilsin. downloaded from KitabYurdu.org
|