Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

analitik həndəsənin yaradıcısı olmuşdur
. Təsadüfi deyildir 
ki, vahid elmi metod yaratmaq ideyasını ilk dəfə o irəli sürmüşdür. Dekart 
bunu «universal riyaziyyat» adlandırırdı. Göstərirdi ki, onun köməyilə 
insanın təbiət üzərində hökmranlığını tə‟min edən elm sistemi yaratmaq 
mümkündür. 
Rasionalist fəlsəfənin mərkəzində kökləri antik fəlsəfəyə gedib 
çıxan 
substansiya anlayışı dururdu.
Dekart substansiyaya öz mövcudluğu üçün heç nəyə ehtiyacı ol-
mayan maddə (maddə dedikdə o dövrdə empirik mə
'
lum olan predmet, 
fiziki maddə deyil, ümumilikdə hər cür mövcudat başa düşülürdü) kimi 
tə
'
rif verirdi. O dünyanı 
iki növ substansiyaya (mə
'
nəvi və maddi) 

---

87 
ayırırdı
. Buna görə fəlsəfə tarixində dualizmin banisi kimi tanınmışdır. O 
göstərirdi ki, 
mə
'
nəvi substansiyanın başlıca keyfiyyəti onun 
bölünməzliyi
, maddi substansiyanın ən mühüm əlaməti isə onun sonsuz 
surətdə bölünən olmasıdır. Bu substansiyaların əsas atributları 
təfəkkür və 
məsafəlilikdir
. Qalan keyfiyyətlər isə bunlardan törəmədir. 
Məsələn, 
təxəyyül, duyğu, arzu, təfəkkürün törəmələri (modusları), fiqur, 
vəziyyət və hərəkət isə məsafənin törəmələridir
. 
Dekarta görə qeyri- maddi substansiyada təcrübədən qazanılmayan, 
ona əzəldən xas olan anadangəlmə ideyalar vardır. O belə ideyalara tam 
mükəmməl mövcudat olan allah ideyasını, ədədlər və fiqurlar haqqında 
ideyaları, habelə bə
'
zi ümumi anlayışları və mə
'
lum aksiomları aid edirdi. 
Dekart onlara zəkanın təbii işığının təcəssümü kimi baxırdı.
Maddi substansiyanın əsas atributunu məsafəlilikdə görən Dekart, 
onu təbiətlə eyniləşdirirdi. Buna əsasən bildirirdi ki,