Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

Çünki azadlıq məsuliyyət hissindən kənarda mövcud deyildir
. Bu 
hissdən məhrum olan adam öz hərəkətinin gələcək nəticələrini görmür, 
onun üçün başqaları qarşısında cavabdehliyi anlamır. Nəticədə azadlıq 
özbaşınalıq və anarxiya kimi qəbul olunur. Əslində isə demokratik 
cəmiyyətdə daha güclü hakimiyyət olmalıdır. Əks halda demokratiya özü- 
özünün əksinə çevrilir. Aristotelin dediyi kimi bu halda qanunlara məhəl 
qoymayan, demoqoqiyaya və yalançılığa əsaslanan 
oxlokratiya (kütlə 
hakimiyyəti)
hökm sürür. 
Demokratiya iki formada (birbaşa və vasitəli) həyata keçirilə bilir. 
Birinci forma
ölkə üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələlərin xalq 
tərəfindən müzakirəsini və müvafiq qərarlar qəbul edilməsini nəzərdə tu-
tur. (Məsələn ölkəmizdə ictimai həyatın bu və ya digər sferasında 
fəaliyyəti tənzim edən qanunların ümumxalq müzakirəsi, referendum 
keçirilməsi və s.). 
Demokratiyanın ikinci forması
(nümayəndəli demokra-
tiya) o deməkdir ki, xalqın səsvermə yolu ilə seçdiyi nümayəndəli orqanlar 
ictimai həyatın müxtəlif tərəflərinə dair siyasi qərarlar qəbul edir, qanunlar 
işləyib hazırlayır, proqramlar həyata keçirirlər. Seçilmiş nümayəndələr 
xalqın mənafeyini təmsil edirlər. 
Demokratik cəmiyyətdə azadlığın çoxluğun iradəsinə tabe olması 
prinsipi hökm sürür. Lakin bu prinsip heç vəchlə şəxsiyyətin hüququnun 
pozulması, azlığın (siyasi, etniki və ya dini baxımdan olan azlığın) 
iradəsinin tapdalanması demək deyildir. Çünki demokratik qanunlar və 
institutlar bütün vətəndaşların (o cümlədən də azlıqda qalanların) 
hüquqlarını müdafiə edir. Demokratik siyasi sistemdə bütünlükdə 
cəmiyyət Konstitusiya (
Ə
sas qanun) əsasında fəaliyyət göstərir. Burada 
həm də ictimai rə
'
y mühüm əhəmiyyət kəsb edir, fikir plüralizmi, 
çoxpartiyalılıq, kütləvi informasiya vasitələrinin azad fəaliyyəti tə
'
min 
olunur. 
Totalitar rejimin hökmranlığı dövründə şəxsiyyət kütlə içərisində 
əriyib itir. Keçmiş SSRI- nin təcrübəsi buna əyani sübutdur. Liberal de-
mokratik cəmiyyətdə insan hüquqlarının qorunmasına xüsusi diqqət yetiri-
lir. Burada hər bir vətəndaşın həyat, əmək, öz şəxsiyyətini qorumaq hüqu-
qu, söz və fikir azadlığı qərarlaşır. Şəxsiyyətin ən yüksək ləyaqəti onun 
azad olmasındadır. Təsadüfi deyildir ki, Hegel azadlığı insanın başı 
üzərində yerdəki zülmkarların və allahların simvolunun yox olması kimi 
qiymətləndirirdi. 
Ölkəmizdə demokratiyanın genişlənməsi gedişində şəxsiyyətin 
hüquqları da artır. O özünün insani mahiyyətini daha dolğun ifadə etmək, 

---

423 
mə
'
nəvi ehtiyaclarını ödəmək, azadlığının hüdudlarını və ləyaqət hissini 
inkişaf etdirmək üçün yeni- yeni imkanlar əldə edir. Əslində şəxsiyyətin 
azadlığı iki əsas tərəfi birləşdirir.