Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

TEATRIN TƏSİSATLI MƏDƏNİYYƏTİN 

FAKTINA ÇEVRİLMƏSİ  

(1919-1920) 

 

Insan cəmiyyətinin istehsalatda, ictimai və  mənəvi sahələrdə  əldə etdiyi nailiyyətlərin 

məcmusu olan mədənıyyət tarixi inkişaf prosesi nəticəsində institusional səviyyəyə  gəlib çatıb. 

İnstitusional (latınca "təsisat" deməkdir) mədəniyyət hər hansı ictimai qurum formalarına, 

münasibətlərin hüquq normalarına malikdir. Teatr institusional mədəniyyətin təsisatı kimi dövlət 

sisteminə daxil olur. İnstitusional mədəniyyətin başlıca məqsədi ona qədərki dövrdə qazanılmış 

naliyyətləri hifz və inkişaf etdirməkdir. 

Milli səhnə  sənətimizdə institusional mədəniyyətin ilkin faktı olan, birinci dəfə dövlət 

təsisatına keçən teatr bugünkü Akademik Milli Dram Teatrıdır (AMDT). Peşəkar Azərbaycan 

teatrının tarixi həmçinin məhz AMDT-nin təşəkkül günü kimi hesablanır. Teatrın müxtəlif adları 

olub və onların hamısı müəyyən tarixi mərhələ ilə, ictimai-sosial proseslə bağlıdır. Növbəti 

mövzuda bilavasitə bu məsələdən bəhs ediləcək. Ona görə də teatrın adı kitab boyu çağdaş dövrdəki 

kimi verilib. 

1918-ci il may ayının 28-də Azərbaycan Demokratik Respublikası yaradılıb. Siyasi 

hadisələrlə bağlı olaraq Hökumət bir neçə ay Gəncə şəhərində fəaliyyət göstərib və Bakıya oktyabr 

---

ayında köçürülüb. Elə bu ərəfədə "Müdiriyyət" teatr truppası və əksər yaradıcı şəxslərin bir qüvvədə 

birləşdikləri dəstə afişa və proqramlarda "Azərbaycan Hökumət Teatrı" sözlərini yazırdı. Lakin hələ 

dövlət teatrı rəsmi şəkildə öz təsisatına çevirə bilməmişdi. 1919-cu ildə Bakıda mövcud olan teatr 

truppalarının  əksəriyyəti birləşdirilərək "Hökumət Türk Teatrosu" adlandırılıb. Teatr tam şəkildə 

dövlətin təsisatında olmasa da, bu adla yaradıcılıq fəaliyyəti göstərib, milli dəyərlərə geniş yer 

ayırmağa çalışıb. Tamaşalar opera teatrında və "Türk ocağı"nda oynanılıb, çünki Tağıyev teatrının 

yanmış binası  hələ  bərpa edilməmişdi. Opera teatrı  əsasən "Rus operası" kollektivinin ixtiyarında 

idi. Bu binanın icarədarı Pavel Amiraqo sayılırdı. O, binanı Azərbaycan teatrına kirayə ilə və keyfi 

istədiyi vaxtda verirdi. 

Türk Dövlət Teatrının dövlət təsisatı kimi rəsmi qeydiyyata düşməsi 1919-cu ilin 

avqustundan başlayıb. Onun rəsmi açılışı isə 1919-cu il oktyabrın 24-də olub. 

Teatra direktor Qulamrza Şərifzadə (Abbasmirzə Şərifzadənin qardaşı), müavin isə Zülfüqar 

bəy Hacıbəyov təyin ediliblər. Məmmədəli Sidqi teatr heyətinin vəkili idi. Müsavat Hökumətinin 

rəsmi orqanı olan "Azərbaycan" qəzeti 1919-cu ilin sentyabr və oktyabr aylarında teatra işləməyə 

aktyorlar dəvət edib. Belə elan verilib ki, Dram, Opera və Operetta teatrları dövlətin olacaq. Oktyabr 

ayının 22-də qəzet aşağıdakı ardıcıllıqla truppaya daxil olmuş siyahısını dərc edib.