Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

İSMAYIL HİDAYƏTZADƏ (19.8.1901-1.11.1951) 

 

Aktyor və rejissor 19 avqust 1901-ci ildə Bakıda dənizçi ailəsində doğulub.  İsmayıl 

Hidayətzadənin teatrla ilk tanışlığı meydan və küçə oyun tamaşalarından, dərviş nağıllarından, şəbih 

mərasimlərindən başlayıb. Atası Hüseyn kişi onu molla məktəbində təhsilə yollamışdı. Kasıb övladı 

sayıldığı üçün İsmayıla "İttihad"da güzəştlə oxumağa izn verilmişdi. 

1917-ci ildə atası  rəhmətə gedəndən sonra İsmayıl təhsildən uzaqlaşmaq məcburiyyətində 

qalıb və ticarət müəssisələrində pirkeşlik etməyə başlayıb. Elə  həmin ildən də Bakıdakı müxtəlif 

dram həvəskarları  dərnəklərində aktyorluq edib, hətta tamaşalar hazırlayıb. Müəllim Mirzə Rza 

Vaizzadənin "Səyavuş" dramını tamaşaya qoyub (1919). Bununla da peşəkar teatr dəstələri ilə 

təması yaranıb. 

1919-cu ilin payızında müxtəlif teatr truppaları birləşib "Dövlət Teatrosu" kimi fəaliyyətə 

başlayanda kollektivin nəzdində  İsmayıl Hidayətzadə  də vardı. O, bugünkü Milli Dram Teatrında 

1937-ci ilədək aktyor, son iki-üç ildə  həm də rejissor işləyib.  İsmayıl Hidayətzadə Üzeyir bəy 

Hacıbəyovun "Koroğlu" operasının məşqləri ilə bağlı Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrına 

rejissor ştatına keçib. Az sonra kollektivə baş rejissor təyin olunub və ömrünün sonunadək burada 

çalışıb. 

İsmayıl Hidayətzadə sənətə gəldiyi illərdə aktyorların əksəriyyəti kimi özünü faciə aktyoru 

Hüseyn  Ərəblinskiyə  bənzədirdi. Cəfər Cabbarlının ciddi təhriki ilə  İsmayıl Hidayətzadə xarakter 

rollar oynamağa keçmiş, "Sevil"dəki  Əbdüləli bəyin ifasında qazandığı  sənət nailiyyətindən sonra 

bu səpkili obrazların  əvəzsiz yaradıcısı kimi şöhrətlənmişdi.  Şərif, Mazandaranski, Əmiraslan bəy 

Salamov və Xosməmməd ("Almaz", "1905-ci ildə", "Oqtay Eloğlu" və "Dönüş", Cəfər Cabbarlı), 

Şvandiya ("Lyubov Yarovaya", Konstantin Trenyov), Şmaqa ("Günahsız müqəssirlər", Aleksandr 

Ostrovski), Hacı Qara ("Hacr Qara", Mirzə Fətəli Axundzadə), Cücə və Şakro ("Topal Teymur" və 

"Knyaz", Hüseyn Cavid), Pyer ("İki yetimə", Adolf D'Enneri və Germon), Rəmzi ("Tələbələrin 

---

kələyi", Brandon Tomas), Şeyx Nəsrulla ("Ölülər", Cəlil Məmmədquluzadə) Baron ("Yurdsuz 

insanlar", Maksim Qorki) rolları aktyorun parlaq sənət qələbələri kimi qiymətləndirilib. 

"Almaz" filmində  Şərif roluna çəkilib. Aktyor yaradıcılığına görə Azərbaycan 

Respublikasının əməkdar artisti (25 aprel 1933) və rejissor axtarışlarındakı nailiyyətlərinə görə xalq 

artisti (4 dekabr 1938) fəxri adları ilə  təltif olunub. İsmayıl Hidayətzadə 1 noyabr 1951-ci ildə 

Bakıda vəfat edib. 

Aktyor kimi coşğun ehtirasa, tükənməyən enerjiyə malik idi. Səhnədə civə kimi çevik və 

həssas görünürdü. Olduqca qızğın temperamentini obrazın ictimai-sosial xarakterinin, vəziyyətin, 

geniş  mənada tamaşanın ali məqsədinin açılmasma istiqamətləndirməkdə ustaydı. Aydın, işıqlı  və 

mənalı gözləri vardı. Pauzalarda gözlə  məzmunlu, cazibəli və  ən  əsası, xarakterin təbiətinə uyğun 

estetik tərzdə oynayır, səhnənin ucqar nöqtəsində də (verilən mizandan asılı olaraq) tamaşaçını cəlb 

edə bilirdi. Oynadığı obrazların hamısına xarakterik sürət-ritm tapmağa çalışırdı. 

Tərcümə əsərlərindəki xarakter rolları oynayanda ilk növbədə həmin obrazların danışığındakı 

şirəliliyin, koloritin, jarqon deyimlərinin azərbaycanca qarşılığını tapmağa ciddi səy göstərirdi. 

 

* * * 

 

Bu dövrün müxtəlif illərində Milli Dram Teatrında yaradıcılıqları müxtəlif üslublar əsasında 

intişar tapan Musa Hacızadə, Mollağa Bəbirli, Qəmər Topuriya, Tamara Paşazadə, Nəzirə Əliyeva, 

Ziba  Şahtaxtinskaya, Bağır Cabbarzadə, Dadaş  Şaraplı, Məhəmmədhəsən Atamalıbəyov,  Əkbər 

Şəfi, Cəvahir Hüseynova, Fərəc Süheyli, Şərqiyyə Pepinova, Əlihüseyn Kərimov, Fəxrəndə 

Ağazadə, Hüseynbala Samizadə, Rzabala Rzayev, Əlikövsər Yusifov, Böyükxanım Axundova 

(Qubuşova),  Əli Nəbi (Mustafa), 1960-1970-ci illərə  qədər truppada çalışan Hökümə Qasımova, 

Nataliya Lizma, Hüseyn Rafi, sonralar əməkdar artist adı ilə təltif olunan Atamoğlan Rzayev, Qafar 

Həqqi, Haşım Kələntərli, Mirvari Novruzova, Məcid  Şamxalov, Hacıməmməd Qafqazlı, Abbas 

Rzayev, Qəmər Topuriya, Sadıq Saleh (Bağırov), Süleyman Tağızadə, Məmməd Sadıqov, Fateh 

Fətullayev, Cabbar Əliyev, Ətayə Əliyeva kimi aktyorlar vardı.