Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 29. 07. 2013-cü il tarixli 754

Bakı – 2013
Bio L ogiya
Yaşar Seyidli
Xumar Əhmədbəyli
Nailə Əliyeva
Ümumtəhsil məktəblərinin 
6-cı sinfi üçün dərslik
Azərbaycan Respublikası Təhsil 
Nazirliyinin 29.07.2013-cü il tarixli 754 
nömrəli əmri ilə təsdiq olunmuşdur

1    
Dərslik
2   
Biologiya — 6. 
“Bakınəşr”, Bakı – 2013, 160 səh. 
Ümumtəhsil məktəbləri üçün dərslik. 
Y.Seyidli, X.Əhmədbəyli, N.Əliyeva.
 
1
Format  0ґ100 /
1
. Ofset kağızı
 1. Fiziki çap vərəqi 
. 
6
Çapa imzalanmışdır  10.08.2013.  Tiraj 114 300, pulsuz.
7
 №
10
Müəllim üçün vəsait
Elmi redaktor: Q.Quliyev, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları 
və proqramları (kurikulumları) əsasında hazırlanmışdır. 
Ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı sinfi üçün 
“Biologiya” dərslik komplektinə daxildir: 
www.bakineshr.az
ISBN 978-9952-430-14-1 (1)  
Müəlliflik hüquqları qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu 
nəşri və yaxud onun hər hansı hissəsini yenidən çap 
etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron informasiya 
vasitələri ilə yaymaq qanuna ziddir.
© Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, 2013
Redaktor 
K.Abbasova
Rəssam 
M.Hüseynov, E.Məmmədov
Dizayn-konsepsiya 
“TM group” 
Korrektor 
A.Məsimov

5
4
BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏR HAQQINDA ELMDİR
Fəsil 1.
· 
 Biologiyanın tədqiqat obyektləri 
1. Vətənimizin təbiəti . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2. Biologiya canlı orqanizmləri öyrənən elmdir . . . . . . . 13
3. Canlı orqanizmlərin əsas xüsusiyyətləri . . . . . . . . . 16
4. Canlıların  təsnifatı . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
5. İnsanın təsnifat sistemində yeri . . . . . . . . . . . . 22
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 24
6. Laboratoriya avadanlıqları . . . . . . . . . . . . . . 26
7. Hüceyrənin ümumi quruluşu  . . . . . . . . . . . . . 29
8. Prokariot orqanizmlər 
. . . . . . . . . . . . . . . 32
9. Bakteriyaların yayılması və təbiətdə rolu. Xəstəliktörədən 
bakteriyalar. Viruslar . . . . . . . . . . . . . . . . 34
10. Hüceyrələrin 
45
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . .
Bitkilərin vegetativ orqanları
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 71
 Bitkilərin generativ orqanları
24. Çiçək. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
25. Çiçək qrupları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
26. Toxumun quruluşu
. . . . . . . . . . . . . . . . 79
27. Meyvə . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 86
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU
Fəsil 2. 
· 
Fəsil 3. 
· 
Fəsil 4.
· 
Hüceyrənin quruluşu. Canlı orqanizmlərin toxumaları,                   
orqanları və orqanlar sistemi
bölünməsi və inkişafı . . . . . . . . . . 37
11. Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli orqanizmlər . . . . . . . . 39
12. Bitkinin törədici, örtük və mexaniki toxumaları . . . . . . 41
13. Bitki
 ötürücü, əsas və ifrazat toxumaları . . . . . . . 43
14. Heyvan toxumaları . . . . . . . . . . . . . . . .
nin
15. Heyvanların orqanları və orqanlar sistemi
. . . . . . . 48
47
16. Çiçəkli bitkilərin əsas orqanları . . . . . . . . . . . . 51
17. Zoğ və tumurcuğun quruluşu. Tumurcuğun inkişafı . . . . 53
18. Gövdənin daxili quruluşu . . . . . . . . . . . . . . 55
19. Yarpağın xarici quruluşu. Yarpaqların düzülüşü . . . . . 57
20. Yarpağın hüceyrəvi quruluşu
. . . . . . . . . . . . 60
21. Kökün quruluşu. Kökün növləri və sistemləri . . . . . . 62
22. Bitki orqanlarının yeraltı  şəkildəyişmələri
. . . . . . . 65
23. Bitki orqanlarının yerüstü  şəkildəyişmələri . . . . . . . 68
6
Bio L ogiya
1
1
2
2
M ü n d ə r i c a t

5
4
BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏR HAQQINDA ELMDİR
Fəsil 1.
· 
 Biologiyanın tədqiqat obyektləri 
1. Vətənimizin təbiəti . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2. Biologiya canlı orqanizmləri öyrənən elmdir . . . . . . . 13
3. Canlı orqanizmlərin əsas xüsusiyyətləri . . . . . . . . . 16
4. Canlıların  təsnifatı . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
5. İnsanın təsnifat sistemində yeri . . . . . . . . . . . . 22
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 24
6. Laboratoriya avadanlıqları . . . . . . . . . . . . . . 26
7. Hüceyrənin ümumi quruluşu  . . . . . . . . . . . . . 29
8. Prokariot orqanizmlər 
. . . . . . . . . . . . . . . 32
9. Bakteriyaların yayılması və təbiətdə rolu. Xəstəliktörədən 
bakteriyalar. Viruslar . . . . . . . . . . . . . . . . 34
10. Hüceyrələrin 
45
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . .
Bitkilərin vegetativ orqanları
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 71
 Bitkilərin generativ orqanları
24. Çiçək. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
25. Çiçək qrupları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
26. Toxumun quruluşu
. . . . . . . . . . . . . . . . 79
27. Meyvə . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 86
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU
Fəsil 2. 
· 
Fəsil 3. 
· 
Fəsil 4.
· 
Hüceyrənin quruluşu. Canlı orqanizmlərin toxumaları,                   
orqanları və orqanlar sistemi
bölünməsi və inkişafı . . . . . . . . . . 37
11. Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli orqanizmlər . . . . . . . . 39
12. Bitkinin törədici, örtük və mexaniki toxumaları . . . . . . 41
13. Bitki
 ötürücü, əsas və ifrazat toxumaları . . . . . . . 43
14. Heyvan toxumaları . . . . . . . . . . . . . . . .
nin
15. Heyvanların orqanları və orqanlar sistemi
. . . . . . . 48
47
16. Çiçəkli bitkilərin əsas orqanları . . . . . . . . . . . . 51
17. Zoğ və tumurcuğun quruluşu. Tumurcuğun inkişafı . . . . 53
18. Gövdənin daxili quruluşu . . . . . . . . . . . . . . 55
19. Yarpağın xarici quruluşu. Yarpaqların düzülüşü . . . . . 57
20. Yarpağın hüceyrəvi quruluşu
. . . . . . . . . . . . 60
21. Kökün quruluşu. Kökün növləri və sistemləri . . . . . . 62
22. Bitki orqanlarının yeraltı  şəkildəyişmələri
. . . . . . . 65
23. Bitki orqanlarının yerüstü  şəkildəyişmələri . . . . . . . 68
6
Bio L ogiya
1
1
2
2
M ü n d ə r i c a t

5
4
BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏR HAQQINDA ELMDİR
Fəsil 1.
· 
 Biologiyanın tədqiqat obyektləri 
1. Vətənimizin təbiəti . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2. Biologiya canlı orqanizmləri öyrənən elmdir . . . . . . . 13
3. Canlı orqanizmlərin əsas xüsusiyyətləri . . . . . . . . . 16
4. Canlıların  təsnifatı . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
5. İnsanın təsnifat sistemində yeri . . . . . . . . . . . . 22
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 24
6. Laboratoriya avadanlıqları . . . . . . . . . . . . . . 26
7. Hüceyrənin ümumi quruluşu  . . . . . . . . . . . . . 29
8. Prokariot orqanizmlər 
. . . . . . . . . . . . . . . 32
9. Bakteriyaların yayılması və təbiətdə rolu. Xəstəliktörədən 
bakteriyalar. Viruslar . . . . . . . . . . . . . . . . 34
10. Hüceyrələrin 
45
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . .
Bitkilərin vegetativ orqanları
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 71
 Bitkilərin generativ orqanları
24. Çiçək. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
25. Çiçək qrupları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
26. Toxumun quruluşu
. . . . . . . . . . . . . . . . 79
27. Meyvə . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 86
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU
Fəsil 2. 
· 
Fəsil 3. 
· 
Fəsil 4.
· 
Hüceyrənin quruluşu. Canlı orqanizmlərin toxumaları,                   
orqanları və orqanlar sistemi
bölünməsi və inkişafı . . . . . . . . . . 37
11. Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli orqanizmlər . . . . . . . . 39
12. Bitkinin törədici, örtük və mexaniki toxumaları . . . . . . 41
13. Bitki
 ötürücü, əsas və ifrazat toxumaları . . . . . . . 43
14. Heyvan toxumaları . . . . . . . . . . . . . . . .
nin
15. Heyvanların orqanları və orqanlar sistemi
. . . . . . . 48
47
16. Çiçəkli bitkilərin əsas orqanları . . . . . . . . . . . . 51
17. Zoğ və tumurcuğun quruluşu. Tumurcuğun inkişafı . . . . 53
18. Gövdənin daxili quruluşu . . . . . . . . . . . . . . 55
19. Yarpağın xarici quruluşu. Yarpaqların düzülüşü . . . . . 57
20. Yarpağın hüceyrəvi quruluşu
. . . . . . . . . . . . 60
21. Kökün quruluşu. Kökün növləri və sistemləri . . . . . . 62
22. Bitki orqanlarının yeraltı  şəkildəyişmələri
. . . . . . . 65
23. Bitki orqanlarının yerüstü  şəkildəyişmələri . . . . . . . 68
6
Bio L ogiya
1
1
2
2
M ü n d ə r i c a t

ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ
Fəsil 5. 
Fəsil 6. 
Canlılarda 
 dayaq, qidalanma və tənəffüs
28. Canlı orqanizmlərdə hərəkət və 
  . . . . . 88
29. Bitkilərdə dayaq sistemi  . . . . . . . . . . . . . . 91
30. Bitkilərin yeraltı qidalanması. . . . . . . . . . . . . 94
31. Bitkilərin havadan qidalanması. Fotosintez . . . . . . . 96
32. Heyvanların qidalanması . . . . . . . . . . . . . . 99
33. Bakteriya və göbələklərin qidalanması 
. . . . . . . . 102
34. Bitkilərdə tənəffüs . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
35. Heyvanlarda tənəffüs  . . . . . . . . . . . . . . . 107
Ümumiləşdirici tapşırıqlar  . . . . . . . . . . . . . . 109
Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, ifrazat, çoxalma və inkişaf
36. Bitkilərin su buxarlandırması. Xəzan  . . . . . . . . . 110
37. Heyvanlarda daşıyıcı sistem  . . . . . . . . . . . . 112
38. İfrazat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
39. Qeyri-cinsi çoxalma  . . . . . . . . . . . . . . . . 116
40. Çiçəkli bitkilərdə vegetativ çoxalma . . . . . . . . . . 118 
41. Tozlanma  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
42. Orqanizmlərin cinsi çoxalması . . . . . . . . . . . . 124 
43. Toxumun cücərməsi   . . . . . . . . . . . . . . . 127
44. Heyvanlarda böyümə və inkişaf . . . . . . . . . . . 130
Ümumiləşdirici tapşırıqlar  . . . . . . . . . . . . . . 134
 Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsiri
45. Canlı orqanizmlərin məskunlaşması və yayılması  . . . . 136
46. Orqanizmlərin mühitlə qarşılıqlı əlaqəsi  . . . . . . . . 139
47. Təbii birliklər 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
48. İnsan və canlı təbiət . . . . . . . . . . . . . . . . 144
49. Azərbaycan qoruqları  . . . . . . . . . . . . . . . 146
Ümumiləşdirici tapşırıqlar  . . . . . . . . . . . . . . 148
 Bitki və heyvanların insan həyatında rolu
50. Mədəni bitkilərin insan həyatında əhəmiyyəti . . . . . . 149
51. Dərman bitkiləri. . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
52. Heyvanların əhliləşdirilməsi  və insan həyatında rolu  . . . 154
53. Canlıların insan sağlamlığında rolu . . . . . . . . . . 156
54. Düzgün qidalanma . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Ümumiləşdirici tapşırıqlar  . . . . . . . . . . . . . . 160
hərəkət,
dayaq sistemi 
· 
· 
ORQANİZM VƏ MÜHİT
Fəsil 7.
· 
Fəsil 8.
· 
7
6
3
3
4
4
Dərslikdə hər mövzu üzrə olan 
materiallar xarakterinə görə 
bu ardıcıllıqla yerləşdiril-
mişdir:
Maraqoyatma (motivasiya). 
Mövzuya maraq oyatmaq üçün 
müxtəlif situasiya və hadisələr 
təsvir edilir, motivasiya yara-
dılır və suallarla yekunlaşır. 
Verilən suallar əvvəllər qazanıl-
mış biliklərə əsaslanır və aktiv 
fəaliyyətə cəlb edir. 
Fəaliyyət. Maraq yaradılan hadi-
sələrin araşdırılmasına, bu hadi-
sələrin səbəb-nəticə əlaqələrinin 
kəşf edilməsinə yönəlmiş təcrü-
bə, laboratoriya işləri və müx-
təlif tapşırıqlar verilir. Fərdi və 
qrup şəklində də yerinə yetirilə 
bilər. Bu tapşırıqlar şagirdlərin 
əvvəlki biliklərlə öyrəniləcək ye-
ni təlim materialı arasında əlaqə 
yaratmağa xidmət edir. Yerinə 
yetirilmiş işin nəticəsini müza-
kirə etmək, səhvləri araşdırmaq 
üçün suallar verilir. 
İzahlar. Fəaliyyət zamanı kəşf 
edilən faktlarla bağlı bəzi açıqla-
malar verilir. Əsas anlayışlar, 
mövzu ilə bağlı izahlar, təriflər, 
qaydalar, bir sözlə, dərsin əsas 
məzmunu burada əks olunur.
Bilirsinizmi? Fəaliyyət zamanı 
kəşf və müşahidə etdiyiniz 
faktlarla  bağlı bəzi açıqlamalar 
verilir. 
Bu maraqlıdır. Mövzuya aid 
bilikləri genişləndirmək üçün nü-
munələr və əlavə maraqlı məlu-
matlar verilir.
Kitabınızla tanış olun!
1
2
3
4
5
5
........
1
..........
2
......................................
3
.........
.........
4

ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ
Fəsil 5. 
Fəsil 6. 
Canlılarda 
 dayaq, qidalanma və tənəffüs
28. Canlı orqanizmlərdə hərəkət və 
  . . . . . 88
29. Bitkilərdə dayaq sistemi  . . . . . . . . . . . . . . 91
30. Bitkilərin yeraltı qidalanması. . . . . . . . . . . . . 94
31. Bitkilərin havadan qidalanması. Fotosintez . . . . . . . 96
32. Heyvanların qidalanması . . . . . . . . . . . . . . 99
33. Bakteriya və göbələklərin qidalanması 
. . . . . . . . 102
34. Bitkilərdə tənəffüs . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
35. Heyvanlarda tənəffüs  . . . . . . . . . . . . . . . 107
Ümumiləşdirici tapşırıqlar  . . . . . . . . . . . . . . 109
Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, ifrazat, çoxalma və inkişaf
36. Bitkilərin su buxarlandırması. Xəzan  . . . . . . . . . 110
37. Heyvanlarda daşıyıcı sistem  . . . . . . . . . . . . 112
38. İfrazat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
39. Qeyri-cinsi çoxalma  . . . . . . . . . . . . . . . . 116
40. Çiçəkli bitkilərdə vegetativ çoxalma . . . . . . . . . . 118 
41. Tozlanma  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
42. Orqanizmlərin cinsi çoxalması . . . . . . . . . . . . 124 
43. Toxumun cücərməsi   . . . . . . . . . . . . . . . 127
44. Heyvanlarda böyümə və inkişaf . . . . . . . . . . . 130
Ümumiləşdirici tapşırıqlar  . . . . . . . . . . . . . . 134
 Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsiri
45. Canlı orqanizmlərin məskunlaşması və yayılması  . . . . 136
46. Orqanizmlərin mühitlə qarşılıqlı əlaqəsi  . . . . . . . . 139
47. Təbii birliklər 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
48. İnsan və canlı təbiət . . . . . . . . . . . . . . . . 144
49. Azərbaycan qoruqları  . . . . . . . . . . . . . . . 146
Ümumiləşdirici tapşırıqlar  . . . . . . . . . . . . . . 148
 Bitki və heyvanların insan həyatında rolu
50. Mədəni bitkilərin insan həyatında əhəmiyyəti . . . . . . 149
51. Dərman bitkiləri. . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
52. Heyvanların əhliləşdirilməsi  və insan həyatında rolu  . . . 154
53. Canlıların insan sağlamlığında rolu . . . . . . . . . . 156
54. Düzgün qidalanma . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Ümumiləşdirici tapşırıqlar  . . . . . . . . . . . . . . 160
hərəkət,
dayaq sistemi 
· 
· 
ORQANİZM VƏ MÜHİT
Fəsil 7.
· 
Fəsil 8.
· 
7
6
3
3
4
4
Dərslikdə hər mövzu üzrə olan 
materiallar xarakterinə görə 
bu ardıcıllıqla yerləşdiril-
mişdir:
Maraqoyatma (motivasiya). 
Mövzuya maraq oyatmaq üçün 
müxtəlif situasiya və hadisələr 
təsvir edilir, motivasiya yara-
dılır və suallarla yekunlaşır. 
Verilən suallar əvvəllər qazanıl-
mış biliklərə əsaslanır və aktiv 
fəaliyyətə cəlb edir. 
Fəaliyyət. Maraq yaradılan hadi-
sələrin araşdırılmasına, bu hadi-
sələrin səbəb-nəticə əlaqələrinin 
kəşf edilməsinə yönəlmiş təcrü-
bə, laboratoriya işləri və müx-
təlif tapşırıqlar verilir. Fərdi və 
qrup şəklində də yerinə yetirilə 
bilər. Bu tapşırıqlar şagirdlərin 
əvvəlki biliklərlə öyrəniləcək ye-
ni təlim materialı arasında əlaqə 
yaratmağa xidmət edir. Yerinə 
yetirilmiş işin nəticəsini müza-
kirə etmək, səhvləri araşdırmaq 
üçün suallar verilir. 
İzahlar. Fəaliyyət zamanı kəşf 
edilən faktlarla bağlı bəzi açıqla-
malar verilir. Əsas anlayışlar, 
mövzu ilə bağlı izahlar, təriflər, 
qaydalar, bir sözlə, dərsin əsas 
məzmunu burada əks olunur.
Bilirsinizmi? Fəaliyyət zamanı 
kəşf və müşahidə etdiyiniz 
faktlarla  bağlı bəzi açıqlamalar 
verilir. 
Bu maraqlıdır. Mövzuya aid 
bilikləri genişləndirmək üçün nü-
munələr və əlavə maraqlı məlu-
matlar verilir.
Kitabınızla tanış olun!
1
2
3
4
5
5
........
1
..........
2
......................................
3
.........
.........
4

9
8
S e h. 
9–24
1
BİOLOGİYA 
CANLI ORQANİZMLƏR
HAQQINDA  ELMDİR
Biologiyanın tədqiqat obyektləri
1. Vətənimizin təbiəti
2. Biologiya canlı orqanizmləri öyrənən elmdir 
3. Canlı orqanizmlərin əsas xüsusiyyətləri
4. Canlıların təsnifatı 
5. İnsanın təsnifat sistemində yeri
· Ümumiləşdirici tapşırıqlar
1
-ci
 f e sil
8
10
6
7
9
Öyrəndiklərinizi tətbiq edin. 
Mövzuda öyrənilənləri möhkəm-
ləndirmək, tətbiq etmək və 
onlara münasibət bildirmək məq-
sədi ilə verilən tapşırıqlardır. 
Nə öyrəndiniz. Mövzuda əldə 
etdiyiniz yeni məlumatları ümu-
miləşdirməyə xidmət edir. 
Dərsdə öyrəndiyiniz yeni açar 
sözlərlə mövzunun xülasəsini 
özünüzün ifadə etməyiniz tələb 
olunur. 
 Açar sözlər. Hər mövzu üzrə 
öyrənilən əsas anlayışlar.
Öyrəndiklərinizi yoxlayın. Hər 
mövzuda şagirdlərin öyrəndiklə-
rini qiymətləndirmək, zəif 
cəhətlərini müəyyən etmək üçün 
nəzərdə tutulub. Verilən sual və 
tapşırıqlar mövzuda 
öyrənilənləri tamamlamaq, 
araşdırma aparmaq, əlaqə ya-
ratmaq, yaradıcılıq bacarıqlarını 
inkişaf etdirməklə yanaşı, bu 
biliklərə dəyər vermək və onlara  
münasibət bildirmək məqsədi  
daşıyır.
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. Hər 
fəslin sonunda bölmə üzrə 
öyrənilənlərin tətbiqi ilə bağlı 
sual və tapşırıqlar verilmişdir. 
Onlar summativ qiymətlən-
dirməyə hazırlıq üçün də isti-
fadə oluna bilər.
8
...........
7
.......
9
.......
6
.......
10
.............

9
8
S e h. 
9–24
1
BİOLOGİYA 
CANLI ORQANİZMLƏR
HAQQINDA  ELMDİR
Biologiyanın tədqiqat obyektləri
1. Vətənimizin təbiəti
2. Biologiya canlı orqanizmləri öyrənən elmdir 
3. Canlı orqanizmlərin əsas xüsusiyyətləri
4. Canlıların təsnifatı 
5. İnsanın təsnifat sistemində yeri
· Ümumiləşdirici tapşırıqlar
1
-ci
 f e sil
8
10
6
7
9
Öyrəndiklərinizi tətbiq edin. 
Mövzuda öyrənilənləri möhkəm-
ləndirmək, tətbiq etmək və 
onlara münasibət bildirmək məq-
sədi ilə verilən tapşırıqlardır. 
Nə öyrəndiniz. Mövzuda əldə 
etdiyiniz yeni məlumatları ümu-
miləşdirməyə xidmət edir. 
Dərsdə öyrəndiyiniz yeni açar 
sözlərlə mövzunun xülasəsini 
özünüzün ifadə etməyiniz tələb 
olunur. 
 Açar sözlər. Hər mövzu üzrə 
öyrənilən əsas anlayışlar.
Öyrəndiklərinizi yoxlayın. Hər 
mövzuda şagirdlərin öyrəndiklə-
rini qiymətləndirmək, zəif 
cəhətlərini müəyyən etmək üçün 
nəzərdə tutulub. Verilən sual və 
tapşırıqlar mövzuda 
öyrənilənləri tamamlamaq, 
araşdırma aparmaq, əlaqə ya-
ratmaq, yaradıcılıq bacarıqlarını 
inkişaf etdirməklə yanaşı, bu 
biliklərə dəyər vermək və onlara  
münasibət bildirmək məqsədi  
daşıyır.
Ümumiləşdirici tapşırıqlar. Hər 
fəslin sonunda bölmə üzrə 
öyrənilənlərin tətbiqi ilə bağlı 
sual və tapşırıqlar verilmişdir. 
Onlar summativ qiymətlən-
dirməyə hazırlıq üçün də isti-
fadə oluna bilər.
8
...........
7
.......
9
.......
6
.......
10
.............

1
1
1. 
Vətənimizin təbiəti
Biologiyanın tədqiqat obyektləri
1
-ci
 f e sil
Yaşıl xalıya bürünmüş meşələr, gur və sakit axan çaylar,   şəffaf-
lığı ilə aynaya bənzəyən göllər, əzəmətli dağlar... — bütün bunlar 
vətənimizin zəngin təbiətindən xəbər verir.
· Təbiət nədir?
· Nə üçün insanı təbiətin bir hissəsi hesab edirlər?
11
10
BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏRİ ÖYRƏNƏN ELMDİR
  /  
Biologiyanın tədqiqat obyektləri
Lənkəran akasiyası
Qafqaz gürzəsi
Avrasiya vaşaqı
Asiya bəbiri
Dəmirağac
Meşə pişiyi
Zolaqlı kaftar
1
Şəkillərdən və ya digər mənbələrdən istifadə etməklə plan üzrə Azər-
baycan  təbiəti  ilə  bağlı  esse  yazın:  1. Azərbaycan  harada  yerləşir.  2. 
Azərbaycan təbiətində hansı heyvanları tanıyıram. 3. Azərbaycana xas 
olan bitki aləmi haqqında nə bilirəm. 4. Vətənimizin müxtəlif əraziləri 
üçün  səciyyəvi  olan  canlılar  haqqında  nələri  bilirəm.  5.  Vətənimizin 
təbiəti ilə digər ölkələrin təbiətini necə müqayisə etmək olar.
Azərbaycan Respublikasının 
bitki və heyvanlar aləminin
müxtəlifliyi