Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 85

mənimlə dava-dalaşa başladın, sən böyük hökmdarsan, mən isə o 

adamam ki, sən ona bir qala qoymuşsan qalsın, mən məhz bu 

qalanın hökmdarıyam. Haydı döyüşə! Qoy Samuxi şəhərinin 

ilahəsi  İştar və Nerik şəhərinin tufan allahı (Taru) bizim 

haqqımızda hökm versinlər". Hattuşili hakim ailəyə  mənsub idi, 

onun hakimiyyətə hüquqları tapdalanırdı. Maraqlıdır ki, o özünün 

hakimiyyətə  gəlməsini də ilahə  İştarın iradəsi ilə bağlayır və 

deyir: "Necə ki, mənim ilahəm  İştar vaxtilə  mənə taxt-tacı  vəd 

etmişdi, indi o, arvadımın yuxusuna girərək (demişdir): - Mən 

sənin ərinə kömək edərəm və bütün Hattuşili sənin tərəfinə keçər". 

Hattuşili qələbə çaldıqdan sonra qardaşını  və  rəqiblərini edam 

etdirmir, sadəcə olaraq ölkədən qovur. "Tərcümeyi-hal" göstərir 

ki, III Hattuşili mübahisəli məsələləri ancaq müharibə yolu ilə həll 

etməyi üstün tuturdu. Eyni zamanda o, həqiqət və  ədalətin son 

məqamda qələbə çalacağı inamına biganə yanaşmırdı. Lakin 

mətndən göründüyü kimi, III Hattuşili, bəlkə  də mövcud olan 

vərəsəlik qaydalarını pozaraq, hakimiyyətə zorla sahib olmuşdu. 

Mətn III Hattuşilinin müraciəti ilə sona yetir: "Gələcəkdə kim 

olursa olsun - Hattuşilin oğlumu, nəvəsimi, yaxud nəticəsimi-

hakimiyyətə irsən yiyələnərsə, qoy allahlar içərisində Samuxi 

şəhərinin ilahəsi  İştara ehtiram göstərsin". Hetlərin dini 

dünyagörüşündə akkadların  İştar ilahəsinə sitayişi geniş  təmsil 

olunmuşdu. Ümumiyyətlə, İştar ilahəsinə sitayiş nəinki het hakim 

dairələri arasında, eləcə  də  İkiçayarasına söykənən başqa 

ölkələrdə  də, məsələn Cənubi Azərbaycanın kuti və lullubi 

hökmdarları arasında da geniş yayılmışdı. 

Het  ədəbiyyatı nümunələri cərgəsinə I Hattuşilinin siyasi 

vəsiyyətini də daxil etmək olar. Burada I Murşilin hakimiyyətə 

varis təyin edilməsindən bəhs edilir, üsyan qaldırmış digər 

övladlar hakimiyyətdən uzaqlaşdırılır. I Hattuşili  əyanlara 

müraciət edir: "Baxın, indi Murşili mənim oğlumdur... Nə zaman 

ki, silah götürməyə çağırış olsa, onda siz, mənim bəndələrim və 

əsilzadə  vətəndaşların (mənim oğluma yardım göstərmək üçün 

əlçatanda) hazır olmalısınız. Üç il keçəndən sonra o, yürüşə 

getməlidir... Siz onu yürüşə aparsanız (nə  qədər ki, o uşaqdır), 

onun sağ-salamat geriyə qayıtması qayğısına qalın". Het 

---