Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş

demişkən  (Şekspirdən  müəyyən  kəlama  eyham  vurulur^,  İncil- 
də, Qurani-Kərimdə deyildiyi kimi (müəyyən bir fikrə toxunulur)) 
həmçinin  tarixə  eyhamlar  (məsələn,  Birinci  Pyotr  demişkən...) 
gəldikdə isə mütərcim həmin eyhamlann arxasında nə durduğunu, 
konkret nəyə eyham vurulduğunu, adı çəkilən mənbələrdə həmin 
eyhamlara  məxsus  yerlərdə  konkret  olaraq  nə  deyildiyini 
bilmədiyi hallarda onlan tərcümə etməkdən yayınmalıdır. Ancaq 
belə  bir  qənaətə  gəldikdə  ki,  həmin  eyhamlan  xatırlatmasa 
tərcümə qənaətbəxş deyil,  həmin fikirlərin  izahını  {parafrazım) 
verməlidir. 
Bədii ədəbiyyata, tarixi hadisə və faktlara eyhamlara ehtiyatla 
yanaşmaq  lazımdır.  Çünki  elə  hallar  olur  ki,  bir  dildə  danışan 
natiq  ayn  bir  dildəki  ədəbi  mənbəyə  (məsələn,  ingilis  dilində 
danışan natiq alman dilindəki bir ədəbi mənbəyə) eyham vurur. 
Həmin konfransda iştirak edən alman nümayəndəsi həmin mənbə 
ilə  tanış  olduğundan  istəyir  ki,  ingilis  onu  olduğu  kimi  təqdim 
etsin. Ancaq bu mümkün deyil, çünki həmin sitat artıq bir dəfə 
tərcümə edildiyindən, sonradan ikinci dildən tərcümə olunur, ona 
görə də effekti itir. 
Sinxron tərcümədə  çətinlik törədən kateqoriyalardan biri də 
atalar  sözü,  zərb  məsəl  və  metaforalardır,  ona  görə  ki,  onlarda 
millilik  daha  çoxdur.  Əvvəla  mütərcim  tərcümə  etdiyi  dillərin 
atalar  sözü  və  zərb  məsəllərini,  onlann  tərcümə  yollannı  o 
dərəcədə  bilməlidir  ki,  natiqin  dilindən  çıxan  kimi  onun 
qarşılığını hədəf dildə səsləndirə bilsin. 
Atalar sözü, zərb məsəllər və metaforalann tərcüməsi zamanı 
onlann  adını  çəkmədən,  izahat  vermədən  münasib  bir  şəkildə 
tərcümədə səsləndirmək lazımdır. 
Digər bir cəhət də ondan ibarətdir ki, mütərcim özü metafora 
və frazeologiya yaratmaqdan vaz keçməlidir, çünki bu variantlar 
arasında kəskin fərqlər yaranır. Məsələn, natiq deyir: 
153 

---

Hazırki  təklif  tarazlaşdırılmamışdır,  o,  əslində  dörd  sahənin 
hamısını  əhatə  etməli  olduğu  halda  ancaq  üçünü  əhatə  edir. 
Tərcüməçi  isə  özündən  bir  obraz  uyduraraq  bu  qeyri-tarazlığı 
dördüncü  ayağı  olmayan  stola  bənzədir  və  belə  tərcümə  edir: 
Hazırki  təklif  tarazlaçdırılmayıb,  bu  dörd  ayaqlı  bir  stola 
bənzəyir,  ancaq  ayaqlardan  biri  yoxdur,  ona  görə  də  dörd 
təklifdən  ancaq  üçü  əhatə  olunub.  Bu  bənzətmə  ikinci  natiqin 
xoşuna gəlir, öz çıxışında bundan istifadə edərək deyir: Əvvəlki 
natiq  bu  təklifi  dörd  ayağından  biri  çatmayan  stola  bənzətdi. 
Bunu  eşidən  birinci  natiq  isə  çaşbaş  qalır,  axı,  o  belə  söz 
deməyib. 
Əgər tərcümə eyni zamanda bir neçə dilə olunursa, onda daha 
xoşagəlməz  vəziyyət  və  variantlar  yaranır.  Bundan  yaxa 
qurtarmaq  üçün  mütərcimin  zəngin  lüğət  ehtiyatı,  ifadələri 
olmalıdır ki, neytral variantlara daha çox müraciət etmiş olsun. 
Dildə elə ifadələr, sözlər var ki, onlar hər bir münasibət üçün 
yarayır. Məsələn, hardasa kiminsə haqqında biri deyir: Filankəs 
yaxşı  adam  idi.  Allah  rəhmət  eləsin.  Onu  dinləyən  müsahibini 
təsdiqləyir: Amin. Yaxud əksinə: Çox pis adam idi, Allah lənət 
eləsin.  Cavabında:  Amin.  Şifahi  tərcümədə  də  belə  məqam  və 
vəziyyətlər var, ona görə mütərcimin baqajında kifayət qədər bu 
cür  hazır  ifadələr  (pat  phrases)  olmalıdır.  Çünki  konfransdakı 
nümayəndələr  nəiləsə  razılaşır,  nəiləsə  razılaşmır,  nəyisə 
dəstəkləyir,  nəyəsə  etiraz  edir,  nəyinsə  aydınlaşdınlma-  ğa 
ehtiyacı var, nəsə mübahisə doğura bilər və s. Əgər mütər- cim 
müəyyən  bir  sənədin  müzakirəsi  ilə  bağlı  tərcümədə  iştirak 
edirsə,  burada  əlavə  etmək,  çıxarmaq,  abzas,  yarımabzas  {add,