Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

Xüsusi dermatologiya
VII fəsil. Piodermiyalar - Əmirova İ.A.,Fərəcova G.Z. ................................................ 97
VIII fəsil. Dəri vərəmi - Fərəcov Z.H.,Əmirova İ.A. ................................................ 120
IX fəsil. Cüzam - Fərəcov Z.H., Əmirova İ.A. ............................................................ 130
X fəsil. Dəri və dəri-selikli qişanın leyşmaniozu-Fərəcov Z.H.,Əmirova İ.A.,
Fərəcova G.Z............................................................................................................... 148
XI fəsil. Dərinin virus xəstəlikləri -Mahmudov F.R.,Fərəcova G.Z.......................... 153
XII fəsil. Parazitar dəri xəstəlikləri -Fərəcov Z.H., Novruzov E.M........................... 170
XIII fəsil.Göbələk xəstəlikləri (dermatomikozlar)-Fərəcov Z.H.,Əmiirova İ.A.,
Əhmədov İ.Ə............................................................................................................... 183
XIV fəsil. Dermatitlər - Fərəcov Z.H, Mahmudov F.R................................................ 212
XV fəsil. Ekzema - Fərəcov Z.H., Novruzov E.M...................................................... 219
XVI fəsil. Peşə xəstəlikləri - Fərəcov Z.H., Fərəcova G.Z.......................................... 236
XVII fəsil. Dəri qaşınmaları - Fərəcov Z.H., Mahmudov F.R.................................... 238
XVIII fəsil. Atopik dermatit - Mahmudov F.R., Fərəcova G.Z.................................... 249
XIX fəsil. Qaşınma (Pruriqo) - Mahmudov F.R.......................................................... 269
XX fəsil. Neyrodermit - Mahmudov F.R.,Kazımov A.M......................................... 275
XXI fəsil. Övrə. Kvinke ödemi – Fərəcov Z.H., Kazımov A.M, Mahmoudi M.H...... 278
XXII fəsil. Psoriaz - Fərəcov Z.H., Əmirova İ.A., Əhmədova S.C........................ 284
XXIII fəsil. Qırmızı yastı dəmrov- Fərəcov Z.H., Əmirova İ.A., Əhmədova S.C...... 289
XXIV fəsil. Çəhrayı dəmrov - Fərəcov Z.H., Novruzov E.M.................................... 292
XXV fəsil. Birləşdirici toxumanın diffuz zədələnməsi ilə gedən xəstəliklər - 
Fərəcov Z.H................................................................................................................. 294
XXVI fəsil. Çoxformalı ekssudativ eritema - Fərəcov Z.H., Əmirova İ.A................... 305
XXVII fəsil. Gənə borreliozu – Əmirova İ.A, M.H.Mahmoudi.................................. 310
XXVIII fəsil.Qovuqlu dermatozlar - Fərəcov Z.H., Mirzəyev Y.A., Fərəcova G.Z..... 314
XXIX fəsil. Dəri artımlarının xəstəliyi - Fərəcov Z.H., Əmirova İ.A.......................... 342
XXX fəsil. Dəri vaskulitləri - Fərəcov Z.H., Ağazadə M.M......................................... 361
XXXI fəsil. Dərinin yeni törəmələri - Fərəcov Z.H., Novruzov E.M......................... 370
XXXII fəsil.QİÇS zamanı dəri təzahürlərinin xüsusiyyətləri - Fərəcov Z.H............... 403
XXXIII fəsil. Dəri limfoması - Fərəcov Z.H., Novruzov E.M.................................... 406
XXXIV fəsil. Kapoşi sarkoması - Fərəcov Z.H., Novruzov E.M................................ 413

---

4
XXXV fəsil. Genodermatozlar - Fərəcov Z.H., Əmirova İ.A., Mirzəyev Y.A............. 420
XXXVI fəsil.İsti ölkələrdə dəri xəstəlikləri-Fərəcov Z.H., Əmirova İ.A.,
Mahmudov F.R............................................................................................................ 432 
Dəri və zöhrəvi xəstəliklər üzrə təcrübi vərdişlərin siyahısı və təsviri ……………… 469
Dermatologiya üzrə situasiya məsələləri ..................................................................... 483
Müalicə fakültəsinin tələbələri üçün dermatovenerologiya üzrə situasiya məsələlərinin 
etalon cavabları ....…………………………………………………………..………. 508
Dermatologiya üzrə testlər .......................................................................................... 521
Testlərin cavabları ....................................................................................................... 571
Əlifba göstəricisi ......................................................................................................... 573

---

5
Dərslik-rəhbərlik əməkdar elm xadimi, tibb elmləri doktoru, profes-
sor Z.H.Fərəcovun rəhbərliyi və redaktəsi altında tərtib edilmişdir.
Dərslik iki hissədən ibarətdir: ümumi dermatologiya və xüsusi der-
matologiya. Ümumi dermatologiya bölməsində dərinin anatomiyası, 
histologiyası və fiziologiyası üzrə müasir məlumatlar, dermatozların di-
aqnostik əsasları, sistemli və topik terapiyanın prinsipləri daxil edilmiş-
dir. Xüsusi dermatologiya bölməsində isə tez-tez təsadüf edilən derma-
tozların diaqnostik klinikası, müalicə və profilaktikası şərh edilmişdir.
Dərslikdə təsvir edilmiş dermatoloji xəstəliklərin əksəriyyəti rəngli 
şəkillərlə təqdim edilmişdir.
Ali tibb müəssisələrinin tələbələri, rezidentlər, həkim-dermatoloqlar 
və müxtəlif profilli həkim-klinisistlər üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Fərəcov Zülfüqar Həsən oğlu - 
əməkdar elm xadimi, tibb elmləri 
doktoru, professor, ATU-nun derma-
tovenerologiya kafedrasının müdiri, 
Azərbaycan Respublikası Dermatove-
neroloqlar Cəmiyyətinin sədri, AR SN 
Baş dermatoveneroloqu

---

6
ÖN SÖZ
Dəri xəstəlikləri öz klinik gedişinə görə çoxşaxəli olması və rəngarəngliyi ilə fərqlə-
nir. Çox vaxt əmələ gələn səpgilər orqan və sistemlərin dəyişikliyi, daxili orqanların pa-
tologiyası, mərkəzi sinir sisteminin və orqanizmin adaptasion mexanizmlərinin pozuntu-
ları fonunda müşahidə olunur. Dermatoloji xəstəliklər artıq uzun müddətdir ki, məhdud 
ixtisasın çərçivəsindən kənardadır. Ona görə də mütəxəssisin bu fənnin əsaslarını mə-
nimsəməsi geniş profilli klinisistin gündəlik fəaliyyətində əsasdır və onların öyrənilməsi 
tıbbın müxtəlif sahələrində işləyən həkimlər üçün əsas etaplardan biridir.
Ona görə də azərbaycan dilində tərtib edilmiş “Dermatologiya” dərsliyi vaxtında nəşr 
olunmuş dərs vəsaitidir. Dermatologiya üzrə azərbaycan dilində əvvəlki iki dərslik 1975 
və 1998-ci illərdə çapdan çıxmışdır.
Bu illər ərzində dermatozların etiologiya, patogenez, diaqnostika və müalicəsi üzrə 
bir çox sualların traktovkası dəyişilmişdir ki, bu da dermatovenerologiya üzrə azərbay-
can dilində müasir tələblərə cavab verən dərs ədəbiyyatına zəruri ehtiyac yaradır. 
Təqdim olunmuş dermatovenerologiya üzrə dərslik ümumi və xüsusi dermatologiya 
üzrə əsas bölmələri əhatə edir. Ümumi dermatologiya bölməsində dərinin anatomiyası, 
histologiyası və fiziologiyası üzrə müasir məlumatlar, dermatozların diaqnostik əsasları, 
sistemli və topik terapiyanın prinsipləri daxil edilmişdir. Xüsusi dermatologiya bölmə-
sində isə tez-tez təsadüf edilən dermatozların diaqnostik klinikası, müalicə və profilak-
tikası şərh edilmişdir.
Dərsliyə əvvəlki nəşrlərdə baxılmayan dermatologiya üzrə yeni fəsillər daxil edil-
mişdir: dərin mikozlar, tropik dermatozlar, vaskulitlər, limfomalar, İİV-infeksiya zama-
nı dermatoloji təzahürlər. Dərslikdə təsvir edilmiş dermatoloji xəstəliklərin əksəriyyəti 
rəngli şəkillərlə təqdim edilmişdir.
“Dermatologiya” Ali tibb müəssisələrinin tələbələri, rezidentlər üçün olan tədris 
ədəbiyyatları arasında layiqli yer tutacaq və təkcə həkim-dermatoloqların gündəlik fəa-
liyyətində deyil, həm də müxtəlif profilli həkim-klinisistlər üçün də lazımivəsait olacaq-
dır.