Dintaniw kk

2. Xristianliqtin` tarmaqlari. 
Xristianliqtin` bo`linip ketiw sebepleri birinshi nawbette Rim imperiyasindag`i siyasiy 
awxal, dun`yaliq ta`rtipler men belgilenedi. Xristianliqtin` bo`linip ketiwinin` diniy sebepleri 
xa`m bar, biraq dun`yaliq sebepleri birinshi orinda turadi. Tariyxtan belgili eot jilda, ishki 
kelispewshilikler xa`m sirtqi xujimler na`tiyjesinde Rim imperiyasi ekige bo`linedi. 

---

-Batis (Rim) xa`m Shig`is(Vizantiya) xa`m Shig`is(Vizantiya) imperiya ruy jili bolsa Rim 
imperiyasi tolig`i menen qulaydi. Rim imperiyasinin` qulawi, tabiyiy ra`wishte,xristianliqtin`
keyingi ta`g`dirine ta`sir etpey qalmadi. Batis Rim imperiyasi idiraw na`tiyjesinde oraylasqan 
xa`kimiyat joqqa shiqti. Payda bolg`an ma`mleket ele xa`lsiz edi. Na`tiyjede bul awxal Rim 
shirkew basshisinin` abirayinin` sheksiz da`rejede o`siwine alip keldi. Keyin ala Rim papasi dp 
atala basladi. 
Shig`is Rim imperiyasinda awxal basqasha edi. Bul jerde kushli imperator xa`kimiyatinin` 
saqlanip qalg`anlig`i Shig`is imperiya shirkewinin` (Konstantinopol` shirkewi) sheklenbegen 
xuqiqqa iye boliw mumkinshiligin bermedi. Vizantiyada shirkew imperatorg`a boysindirildi. 
Na`tiyjede Rim shirkew Konstantinopol` shirkewin o`zine boysindira almadi. Bunnan basqa 
diniy taliymatlarda bayan etiwde xa`m jan`a du`zilgen shirkewlerdi qadag`alaw ma`selesine 
xa`m tag`ida da`ramatlardi bo`listiriwde xa`m bul eki shirkew ortasinda kelispewshilikler kelip 
shiqti. Na`tiyjede a`0tr jili Rim papasi Lev IX xa`m Konstantinopol` patriarxi Kirudariy bir 
birine pa`nt jasadi. Xristianliq a`ne usi sa`neden baslap ekige bo`linip ketti. Olardin` biri Rim 
papasina boysiniwshi katolik (uliwma ja`xa`n) shirkew, ekinshisi Konstantinopol` patriarxina 
boysiniwshi pravoslavie (shin isenim) shirkew dep ataladi. 
Xristian dini bir neshe bo`limlerge bo`linedi. Olardin` en` irileri joqari ko`rsetilgenindey 
Katolitsizm xa`m Pravoslavie. Katolikler xa`m pravoslavlar «Muqaddes ushlikke» isenedi xa`m 
bul dinnin` basqada tiykarg`i qag`iydalarin ta`n aladi. Biraq olar arasindag`i ayirmashiliqlar 
xa`m bar. Katolikler muqaddes Rux-O`uday xa`m O`uday-Atadan xa`m O`uday baladan kelip 
shiqqan dep esaplasa, pravoslavlar muqaddes-rux tek g`ana O`uday-Atadan kelip shiqqan dep 
seaplaydi. Katolitsizm «Bibliya»ni, «Injil»di (tek g`ana latin tilinde jazilg`an) xa`m muqaddes 
an`izlardi yamasa appostollar qag`iydalar jiyindisin diniy taliymat derekleri dep seaplaydi. 
Ja`nede katolik shirkew Injildi tek g`ana ruxaniyler bayan etiw mumkin dep seaplaydi. 
Katolitsizmnin` ja`ne bir ayirmashilig`i bul Rim papasinin` jalg`izlig`i xaqqindag`i dog`ma. Ol 
boyinsha papa katolik shirkewinin` baslig`i, Isanin` xa`kimi xa`m appostol Petrdin` orinbasari 
bolip seaplanadi. Katolik shirkewinin` ja`ne bir o`zgesheligi bul XIII a`sirde islep shig`ilg`an 
«sawap isler» xaqqindag`i ta`liymat. Bul taliymat boyinsha xa`r adam o`x gunasin juwiw ushin 
shirkewden kshirim satip aliwg`a bolatug`in edi. Papalar usi taliymat tiykarinda orta a`sirlerde 
gunalardi keshiriw xaqqindag`i jarliqlar (iidul`gentsiya) menen sawda etiwde alip bardi. 
Katoliklerdin` diniy a`njumanlarinda basqalarda o`zgeshe misal ushin balani shoqindirg`anda, 
olar pravoslavlarday suwg`a batirip almaydi, al onin` ustinen suw quyadi. Shoqintirilg`annan 
keyin xush-boy may balalig`inda emes, pravoslavlarday, al er jetkennen keyin surtiledi. Adamlar 
qan xa`m vino menen emes, tek g`ana nan menen prichashenie qiladilar (prichashenie degende 
Isanin` kelbeti xa`m qani qosilg`an nan xa`m vinoni tatiw). 
Shrqing`anda ush barmaq menen emes, bes barmaq penen bejeriledi (Atanaq xristianliqta 
muqaddes belgi, diniy siyiniw predmeti). Katoliklerdin` meresimin da`bdebeli xa`m tantanali 
boliw menen ajiralip turadi. Katolitsizmnin` nizamlastirilg`an qag`iydalari basqalardan 
ayirmashilig`i 
diniy siyiniw tiykarinan latin tilinde bejerilgen. (biraq g`oyt Vatikan olardi milliy tilde o`tiriw 
ruxsat etti). 
Ruxaniylerdin` uylenbesligi (pravoslavlarda tek g`ana monaxlar) 
Diniy ma`rtebeden shig`iw mumkin emes. 

---

Kardinallar institutunin` orin alg`ani (Kardinal Rim papasina keyin joqari ruxaniy). Olar tek 
Papa ta`repinen tayinlanip, al Kardinallar awqami Papni saylaydi. Xa`zirgi kuni dun`yada a`r0 
qarsi Vatikan dun`ya katolik shirkewinin` orayi. %z atin Rim qalasi jayasqan jeti tepeliktin` 
birinin` ati. Ol Petr ibadatxanasi xa`m XV a`sir baslap Papalar saylanatug`in Sikstin qalasi 
jaylasqan appostollar sarayi binalar birlespesi. a`iu0 j baslap papanin` ra`smiy qarargaxi a`og`o j 
papa Piy XI menen Italiya xukimetinin` baslig`i Musolin ortasinda duzilip shartnamag`a 
muwapiq Vatikan qala-ma`mleket statusina iye boldi. Onin` territoriyasi rrg`o turadi. 
Pravoslavie shirkewinin` katolik shirkewinen ayirmashilig`i, pravoslaviyada birden bir 
diniy oray, shirkewlerdin` birden bir baslig`i joq. Bul jag`day dun`yaliq sebeplerden basqa, 
pravoslaviyanin` da`slepki xristianliqtin` politsentrik da`stu`r a`mel qilg`an. Xa`zirgi waqitta 
pravoslaviya a`t avtokafel` (g`a`rezsiz) shirkew bar Bular Konstantinopol`, Aleksandriya, 
Antioxiya, Ierusalim, Rus, Gruziya. Serb, Rumin. Bolgar, Kipr, Ellada, Alban, Polyak. Chex 
xa`m Amerika shikewleri. Bul shirkewler turli ja`miyetlik sharayatlarda is ko`rgenligi ushin 
tu`rli siyasiy bag`darlarina iye bolip, zamanin` aktual ma`selelerine tu`rli qatnaslar beriledi. 
Pravoslaviyada xa`r bir adamnin` e tuwilg`an ku`ni boladi degen taliymat alg`a su`riledi. Birinshi 
kun –bul adamnin` tuwilg`an kuni, biraq bul a`xmiyetli kun emes, sebebi ol adam jaqsi adam 
yamasa jaman adam bolama bul belgisiz. Ekinshi tuwilg`an kuni-bul onin` shoqintirilg`an ku`ni. 
Bul birinshi kunnen a`xmiyetlirek. Sebebi ekinshi kuni adam ma`n`gi jasaw ushin xuqiqi aladi. 
Biraq ol jaqsi xristian bolama bul belgisiz. Sonin` en` a`xmiyetli tuwilg`an kun- bul adamnin` 
o`lgen ku`ni. Sebebi bul kuni adamnin` ta`g`diri yag`niy onin` ma`n`gi azab shegiw ushin 
dozaqqa tusiw yamasa ma`n`gi a`zlikte jasaw ushin beyishke tusiw ma`selesi sheshiledi. 
Pravoslaviyada xristianliq u sirli meresimi o`zgeshe orin iyeleydi. Bular shoqindiriw, nan 
xa`m vino tartiw, ruxaniydin` atag`in beriw, tawbe etiw, mira su`rtiw,muqaddes zaytun mayin 
surtiw, neke meresimi.