Dividendlar xususiyati

Dividendlarga an’anaviy qarashlar

MM o‘z nuqtayi nazarini ifodalab, uning haqqoniy asosini taqdim etmasidan oldin, dividendlar aksiyalar qiymatining asosiy

determinantlari hisoblanadi, naqd 1 f. st. investitsiya shaklidagi 1 f. st. dan qimmatroq turadi degan fikr hukmron edi.
An‘anaviy yo‘nalish tarafdorlari dividendlar to‘lanish-
to‘lanmasligiga qarab aksiyalar qiymatini turli shakllarda baholaydilar. Ular uchun to‘lov mo‘ljallanmaydigan aksiyalarga nisbatan dividendlar to‘lanishi kutiladigan aksiyalar (va masalan, amalga oshirilgan aksiyalar emissiyasi) ko‘proq qiymatga ega bo‘ladi. Bu nuqtayi nazar —uzoqdagi bug‘doydan yaqindagi somon yaxshi” qabilidagi tamoyilga asoslanadi; boshqacha aytganda, kafolatlangan daromadga bo‘lgan ishonch u olinishi mumkin bo‘lgan aktiv qiymatini oshiradi.

1. misoldagi White plc kompaniyasiga qaytsak, an‘anaviy yo‘nalish tarafdorlarining yondashuviga ko‘ra, agar bir aksiya uchun 1 f. st. miqdorda dividend to‘lanishidan oldin aksiyalar narxi 6 f. st. ni tashkil qilgan bo‘lsa, dividend to‘langandan keyin u —dividend huquqisiz” 5 funtgagacha tushib ketmaydi, balki faqat 5,50 f. st. gacha tushishi mumkinligini ko‘ramiz. Shu tariqa, dividendlarni to‘lash natijasida aksiyadorlarning farovonligi bir aksiya hisobida 0,50 f. st. ga o‘sadi.

   
   

An'anaviy nuqtayi nazarga ko‘ra, dividend to‘lovlari kapital bozorida kelgusi dividendlar bilan bog‘liq risk darajasini baholashni kamaytiradi. Bu dividendlardan keladigan kelgusi pul oqimlari uchun qo‘llaniladigan diskont stavkasi ancha past bo‘lishini, buning natijasida bozor narxi o‘sishini anglatadi.

3. 
   
   Dividendlar to‘g‘risidagi masalada kim haq?
   

Aftidan, dividendlar masalasiga an‘anaviy nuqtai nazar mutlaqo mantiqsizdir. Aksiyadorlar 1 f. st. olingan pul mablag‘i investitsiya shaklidagi 1 f. st. dan yuqori deya mantiqiy baho berishlari kerak bo‘lgan yagona holat ular kompaniya foyda keltirmaydigan investitsiyalar uchun taqsimlanmagan mablag‘lardan foydalangan deb hisoblasalar yuzaga keladi (ya‘ni, ushbu loyihaning risk darajasini hisobga olgan holda pul oqimlarini diskontlashdan so‘ng salbiy NPV li investitsiyalar uchun). Pirovardida, investitsiyalardan barcha daromadlar aksiyadorlarga tegishi natijasida (kompaniya faqat ijobiy NPV li loyihalarga investitsiya kiritishi sharti bilan), dividendlar hozirgi vaqtda to‘lanishiga nisbatan investitsiyalar afzalroq sanaladi.

Aftidan, mantiq MM tomonida, holbuki, ko‘plab kompaniyalar dividendlarni to‘lash jadvali muhimdek harakat qilishadi. Top- menejerlar dividendlar darajasini belgilash haqida juda ko‘p o‘ylaydilar. Aksariyat kompaniyalar har yili qariyb bir xil miqdorda to‘lovlarni amalga oshirish uchun ajratiladigan dividendlarning barqaror darajasini saqlab qolishga harakat qiladilar. Aks holda, har yili foydali investitsiya qilishning imkoniyati yo‘q bir xil miqdordagi pul mablag‘lari qolishini achinarli tasodif sifatida ko‘rilishi kerak bo‘lar edi. Biz keyingi bo‘limda ba‘zi mashhur kompaniyalarning dividend siyosatini ko‘rib chiqamiz.
Dividendlar to‘lovi sxemasi muhim emasligi to‘g‘risida MM tasdig‘i, biz ko‘rganimizdek, bir necha taxminlarga asoslangan. Bu taxminlar ularning tahlilini zaiflashtiradigan daraja, ehtimolki, nima uchun amaliyotchi mutaxassislar MMning mantig‘iga to‘liq qo‘shilmasliklari bilan izohlanadi. Hozir ushbu taxminlarni ko‘rib chiqamiz.

• 
  
  Tranzaksion xarajatlar yo‘q, investorlar uchun hech qanday to‘siq mavjud bo‘lmagan va amalda nazariy kutishlarga qat’iy rioya qilinadigan ideal fond bozorlari mavjud. Shubhasiz, bu noto‘g‘ri, ustiga- ustak, MM konsepsiyasini shubha ostiga qo‘yish uchun etarli noto‘g‘ri. MM alohida aksiyadorning o‘z aksiyalarini sotish yo‘li bilan dividendlarni mustaqil ravishda shakllantirish yoki yangi aksiyalarni sotib olish uchun dividend to‘lovlaridan foydalanish qobiliyatiga tayanadi. Lekin birja bozori bilan o‘zaro aloqa katta sarf-xarajatlarni taqozo etishi (agentlar xizmatlari uchun haq to‘lash va boshqalar), masalan, dividendlarni olish, bir tomondan, olingan mablag‘larni yangi aksiyalarga joylashtirish, boshqa tomondan, bir-birini to‘liq o‘rin almashtira olmasligini anglatadi.
  
• 
  
  Fond bozorida qimmatli qog‘ozlar samarali baholanadi. Tadqiqotlar natijalari, odatda, bu taxminning haqqoniyligini tasdiqlaydi. Har qanday holatda bu taxmin zarur. Aks holda, White plc kompaniyasiga kiritilgan investitsiyalar ortidan aksiyalar kursining 1 f. st. ga o‘sishi kuzatilmaydi, dividendlar to‘lovi esa kursning muqarrar ravishda 1 f. st. ga pasayishiga olib kelmaydi.
  
• 
  
  Aksiyalar kompaniyalar tomonidan hech qanday huquqiy yoki ma’muriy xarajatlarsiz chiqarishi mumkin. Bu taxmin noto‘g‘ri va mazkur kontekst uchun muhimdir. MM dividendlar to‘lanmasligi va yangi aksiyalarni sotib olish uchun olingan dividendlardan foydalanishni teng imkoniyat sifatida ko‘rib chiqadi. Bu amaliyotda o‘z tasdig‘ini topa olmaydi. Yangi aksiyalarni chiqarish, odatda, huquqiy va ma‘muriy me‘yorlar bilan shartlangan ancha salmoqli xarajatlarga sabab bo‘ladi.
  

Bu dividendlarni to‘lash darajasini belgilashda muhim omil bo‘lib xizmat qiladi.

• 
  
  Korporativ va individual soliqlar mavjud emas. Shubhasiz, bu noto‘g‘ri va ko‘pincha soliqlar muhim omil hisoblanadi. Kompaniya nuqtayi nazaridan, uning korporativ soliqlarni to‘lash bo‘yicha majburiyatlari dividend to‘lovlari darajasiga bog‘liq emas.
  

Aksiyadorlar nuqtai nazaridan asosiy masala shundan iboratki, soliq to‘lovlarini optimallashtirish nuqtai nazaridan nima foydaliroq - -

dividendlar olishmi yoki kapital o‘sishimi? Javob aksiyadorlar kim ekanligi, shuningdek, ko‘rib chiqilayotgan yil uchun ularning daromad va foyda darajasiga bog‘liq. Ba‘zi aksiyadorlar (masalan, soliqqa tortilmaydigan muassasalar) uchun dividendlar ham, kapital o‘sishi ham soliq to‘lovlariga olib kelmaydi. Boshqalar uchun soliq katta ahamiyat kasb etadi. Umumlashtirish mumkin bo‘lgan darajada, ehtimolki, yuqori dividend daromadlari va yirik kapital o‘sishiga ega individlar uchun dividendlar kapital o‘sishi bilan bir xil stavkada soliqqa tortiladi deyish to‘g‘ri bo‘ladi.
Buyuk Britaniyadagi investitsiya muhiti aksiyalarning investitsiya institutlariga o‘tish tendentsiyasining kuchayishi bilan ajralib turadi. Pensiya jamg‘armalari va ijtimoiy sug‘urta jamg‘armalari kabi ko‘plab muassasalar foyda solig‘iga ham, kapital o‘sishidan daromadlar solig‘iga ham tortilmaydi.
Korporativ daromad solig‘ini to‘lash bo‘yicha kompaniyalarning majburiyatlari asosan kompaniya o‘ziga tegishli mablag‘lardan qanday foydalanayotganiga bog‘liq bo‘lishi bilan vaziyat yanada
murakkablashadi. Real aktivlarga ayrim investitsiyalar boshqalardan ko‘ra ko‘proq soliqqa tortiladi, masalan, ishlab chiqarishga investitsiyalar uchun soliq imtiyozlari taqdim etiladi, ofis binosiga investitsiyalarda esa bunday emas.
Kompaniya o‘zgarmas dividend siyosati olib borayotgan bo‘lsa, —soliq mavjud emasligi” haqida MMning taxmini uncha ham ahamiyatli emas. Biz bu masalaga keyinroq yana qaytamiz.
Alohida individual taxminlarning zaifligi Modilyani va Miller konsepsiyasini rad etish uchun etarli asos tuyulmaydi. Albatta, bitimlar tuzish va aksiyalar emissiyasi uchun sezilarli xarajatlar mavjudligi uni zaiflashtirishi lozim, lekin kamida tahlil doirasida MM tahlili to‘g‘ri pozitsiyani aks ettirmaydigan biron-bir sabab ko‘rinmaydi.

4.