«Doqquz Bitik» sırası

Elamunia adlandırdığı Böyük Zabın yuxarı axarını keçib, arxadan Musa-
sir bölgəsinə girir və buradakı Urartu tanrılarının məbədini talan edir.  
Bundan sonra asur yazısı yürüĢ boyu dağıdılan Ģəhər və kəndlərin, 
tutulan
 
əsirlərin,
 
yağmalanan
 
mal-qaranın,
 
yük
 
heyvanlarının sayını,
 
əldə 
olunan qənimətlərin uzun siyahısını verir və Sarqonun öz ölkəsinə qayıt-
dığını yazır. Bu məlumat qısa Ģəkildə baĢqa asur yazısında təkrar olunur. 
Beləliklə, II Sarqonun m.ö. 714-cü ilin yay aylarında Güney
 
Azərbaycana
 
yürüĢ
 
marĢrutunu
 
göstərən
 
xəritəni
 
belə
 
vermək olar: 
118
 
                                                                                                                        
Xasrana,
 
Parra,
 
Ayatsun,
 
AniaĢtania,  Balduarza,
 
Saruardi,
 
ġumattar,  ġalzi,  Alburi,Tsi-
karra və Əski Uayais. 
118
 M. Zehtabi verən xəritədə isə marĢrut azacıq qüsurlu və yarımçıqdır (۳٤٢ ﻰﺑ ﺎﺗﻫﺯ). 

---

 
51 
Göründüyü kimi, Sarqonun  yürüĢ  yolunda asur qaynağının verdiyi 
Upa, Bərdə, Qafan, Zəngi, Qızıl, Ənzəli kimi bəzi toponimlər lokal köç-
lərlə bağlı yerini dəyiĢsə də, Kollar dağı, Ġri dağ kimi dağadları günümüzə 
qədər yaĢayır. Asur qaynağı subar, suvbi, qaralı, bars, qaban, xoruz, qızıl, 
dəli, saqa, bardı, zəngi kimi onlarla türk etnonimini aĢkara çıxarmaq üçün 
bəlgə
 
verir. Qaynaq zəngi boylarının Urmu gölünün güney və quzeyində-
ki iki ayrı-ayrı bölgədə,
 
bars
 
və
 
subar (suvbi,
 
sibur) boylarının da müxtəlif 
bölgələrdə  yaĢadığını  göstərir.  Bu  qaynaqda  böyük,  yanzu,  toyqu,  baş-
toyqu kimi titul bildirən sözlər və but, bi (boy), uruq (qəbilə) kimi etno-
nimlərlə qoĢulan sözcüklər də diqqəti çəkir.Mərkəzi Azərbaycanı (b-2) 
əhatə edən bu yürüĢ boyu asurlar əsasən adı türkcə izah oluna bilən boylar-
la qarĢılaĢır,
 
adı türkcə olan bir sıra bölgə və yaĢayıĢ məskənlərini keçir-
lər.  Urmu  hövzəsi  bölgələrin  etnik  demoqrafiyasını  açıq  Ģəkildə  ortaya 
qoyan  belə  bəlgələr o  dövrün  gerçək  durumunu  əks  etdirir.
 
Bu  yürüĢlərin 
sonu yağma və
 
dağıntılarla bitsə də,
 
özəlliklə,
 
Sarqonun yürüĢündən sonra 
Azərbaycanın bağlı-bağatlı kəndlərinin yerində xarabalıqlar qalsa da, hər 

---

 
52 
iki  yürüĢ  Azərbaycanın  coğrafi  durumu,  yolboyu  rast  gəlinən məntəqə, 
qala,  kənd,  Ģəhər  tikililəri  və  toponimlər  haqqında  əvəzsiz  məlumatlar 
verir.