Dünya İqtisadi Forumu bütün hüquqları qorunur. İngilis dilində orjinal adı və naşiri



Yüklə 0,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/97
tarix25.12.2023
ölçüsü0,72 Mb.
#196243
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   97
IV-Senaye-Inqilabi-UNEC 2

1.2. Dərin və sistemli dəyişiklik
Bu kitabın sizlərə vədi, texnologiya və rəqəmsallaşmanın hər 
sahədə inqilab yaratdığı və tez-tez, amma çox vaxt yanlış istifadə 
edilən “bu dəfə fərqlidir” deyimini reallığa çevirməkdir. Sadə şəkil-
də desək, başlıca texnoloji innovasiyalar bütün dünyada qaçılmaz 
şəkildə sürətli bir dəyişikliyi alovlandırmanın astanasındadır. 
Dəyişikliyin miqyası və əhatə dairəsi bu transformasiyanın və 
innovasiyanın bu gün nə üçün bu qədər təcili olduğunu açıqlayır. 
İnnovasiyanın sürəti, istər onun inkişafı, istərsə də yayılması baxı-
mından heç vaxt olmadığı qədər artmışdır. Bugün hamı tərəfindən 
bilinən “Airbnb”, “Uber”, “Alibaba” və bu kimi digər qeyri-ənənəvi 
markaların cəmi bir neçə il öncə adını belə heç kim eşitməmişdi. 
Hər kəs tərəfindən tanınan “Iphone” ilk dəfə 2007-ci ildə bazara 
çıxmışdır. 2015-ci ilin sonunda isə dünyada ağıllı telefonların sayı 


DÖRDÜNCÜ S
Ə
NAYE 
İ
NQ
İ
LABI 
21
artıq 2 milyarda qədər idi. 2010-cu ildə “Google” tamamilə avto-
matik işləyən ilk avtonom avtomobilini təqdim etdi. Bu kimi avto-
mobillər artıq qısa müddət ərzində yollarda görünəcəkdir.
Bu nümunələri daha da genişləndirə bilərik. Lakin, məsələ yalnız 
sürət deyil, miqyasdan əldə edilən qazanclar da eyni dərəcədə heyrət 
doğurur. Rəqəmsallaşma avtomatlaşma deməkdir, bu isə şirkətlərin 
miqyasdan əldə etdikləri qazancların azalmaması və ya daha az azal-
ması anlamına gəlir. Bunun nə demək olduğunu daha yaxşı görmək 
üçün 1990-cı ilin Detroitini (həmin dövrün əsas ənənəvi sənaye 
mərkəzlərindən biri) 2014-cü ilin Silikon Vadisi ilə müqayisə edək. 
1990-cı ildə Detroitdəki ən böyük 3 şirkətin məcmu bazar dəyəri 
36 milyard dollar, məcmu gəlirləri 250 milyard dollar, məcmu işçi 
sayı isə 1,2 milyon nəfər idi. 2014-cü ildə Silikon Vadisindəki ən 
böyük 3 şirkətin məcmu bazar dəyərinə baxdıqda isə bu rəqəmin 
çox-çox yüksək (1,09 trilyon dollar) olduğunu görürük. Həmçinin 
bu şirkətlər təxminən eyni səviyyədə (247 milyard dollar) məcmu 
gəliri 10 dəfə az sayda (137 000) işçi ilə yaradırdılar.
3
10 və ya 15 il öncəki dövrlə müqayisədə hazırda bir vahid sərvə-
tin daha az sayda işçi ilə yaradıla bilməsinin səbəbi rəqəmsal şirkət-
lərin sıfıra yaxın marjinal xərcə sahib olmalarıdır. Bundan başqa, 
rəqəmsal dövrün reallığı, bir çox yeni şirkətin saxlanc, daşınma və 
çoxaltma xərcləri həqiqətən də sıfır olan “informasiya malları” is-
tehsal etməsidir. Bəzi qeyri-ənənəvi texnologiya şirkətlərinin bö-
yümək üçün çox az kapitala ehtiyacı vardır. Məsələn, “Instagram” 
və ya “WhatsApp” kimi şirkətlərin elə də böyük start kapitalına eh-
tiyacı yoxdur. Başqa sözlə, dördüncü sənaye inqilabı kontekstində 
kapitalın və miqyas eff ektinin rolları dəyişir. Ümumilikdə, bütün 
bunlar miqyasdan əldə edilən qazancların miqyası daha da təşviq 
etdiyini və bütün sistemlərdə dəyişikliyə təsir göstərdiyini ortaya 
qoyur.
Sürət və genişlikdən başqa, dördüncü sənaye inqilabı çoxlu 
sayda fərqli disiplinlərin və tapıntıların artan harmonizasiyası və 
inteqrasiyası səbəbindən də bənzərsizdir. Fərqli texnologiyalar ara-


DÖRDÜNCÜ S
Ə
NAYE 
İ
NQ
İ
LABI
22
sındakı qarşılıqlı asılılıqlardan ortaya çıxan maddi innovasiyalar 
artıq elmi fantastika deyildir. Hazırda, məsələn, rəqəmsal istehsal 
texnologiyaları bioloji dünya ilə qarşışlıqlı əlaqə qurmağı bacarır. 
Bəzi dizaynerlər və memarlar artıq indidən hesablama dizaynı, ad-
ditiv istehsal (
ing. additive manufacturing
), material mühəndisliyi 
və sintetik biologiyanı birləşdirərək mikroorqanizmləri ya da bə-
dənimizlə istehlak etdiyimiz məhsullar, hətta içində yaşadığımız 
binalar arasında qarşılıqlı təsiri nəzərdə tutan sistemləri ortaya 
çıxarırlar. Beləliklə, fasiləsiz dəyişə bilən və uyğunlaşa bilən əşyalar 
istehsal edirlər. Hətta bunlar bitki və heyvanat aləminin xüsusiyyət-
ləri olduğu üçün buna “yetişdirirlər” də deyə bilərik.
4
Erik Brincolfson və Andreu Makeyf “İkinci Maşın Dövrü” adlı 
kitablarında kompüterlərin, yaxın gələcəkdə hansı tətbiqi proqram-
lardan istifadə edəcəklərini proqnozlaşdırmamıza imkan verməyə-
cək dərəcədə bacarıqlı olduqlarını iddia edirlər. Süni İntellekt (Sİ), 
sürücüsüz avtomobil və dronlardan virtual asistentlərə və tərcümə 
proqramlarına qədər bir çox yeniliklərlə bizi əhatə edir. Bunlar hə-
yatımızı transformasiya edir. Sİ, hesablama gücündəki eksponent 
artımların və yeni dərmanların ixtirasında istifadə edilən kompüter 
proqramlarından mədəni maraq dairəmizi proqnozlaşdıran alqo-
ritmlərə qədər çox geniş verilənlərə çıxışın yaratdığı sürətlə təsire-
dici irəliləyişə nail oldu. Bu alqoritmlərin çoxu rəqəmsal dünyada 
buraxdığımız “çörək qırıntısı” kimi iz verilənlərdən öyrənir. Bunun 
yaratdığı “maşın öyrənməsi”nin yeni növləri və avtomatik kəşf sayə-
sində “intellektli” robotlar və kompüterlər özü-özlərini proqram-
laşdıraraq ilk prinsiplərdən optimal həll yolları tapa bilirlər. 
“Apple”ın “Siri”si kimi tətbiqi proqramlar, Sİ sahəsindəki sürət-
lə inkişaf edən və intellektli asistentlər adlandırılan bir alt-qrupun 
gücünü göstərir. İntellektli şəxsi asistentlər hələ iki il öncə ortaya 
çıxmağa başladılar. Hazırda səstanıma və süni intellekt o qədər 
sürətli bir inkişaf yolundadır ki, qısa zaman kəsiyində kompüterlər-
lə danışmaq bir növ normaya çevriləcəkdir. Bununla da, fərdi robot 
asistentlərin hər zaman qeydlər aparmağa və istifadəçi suallarını ca-


DÖRDÜNCÜ S
Ə
NAYE 
İ
NQ
İ
LABI 
23
vablandırmağa hazır olduğu və texnologiya mütəxəssislərinin mü-
hit hesablama (
ing.ambient computing
) adlandırdıqları şey ortaya 
çıxacaqdır. Cihazlarımız getdikcə daha çox fərdi ekosistemimizin 
bir hissəsinə çevriləcək, bizi dinləyəcək, ehtiyaclarımızı əvvəlcədən 
görə biləcək və lazım olanda onlardan istəməsək belə bizə kömək 
edəcəklər.

Yüklə 0,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   97




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin