Ə. A.ƏLBƏndov



Yüklə 6,87 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə51/62
tarix31.01.2017
ölçüsü6,87 Mb.
#6788
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   62

12.7. VΙΙ A QRUP ELEMENTLƏRĐ

 

 

Halogenlərin  xassələri. 

Halogenlərə  ftor  F,  xlor  Cl,  brom 

Br,  yod  I  və  astat  At  aiddir.  Astat  süni  alınmış  radioaktiv  ele-

mentdir. Halogenlər ...ns



2

np

5

 elektron quruluşuna malikdir. Sıra 

nömrələrinin  artması  ilə  atom  radiusları  böyüyür  və  ionlaşma 

enerjilərı azalır və buna müvafiq olaraq onların oksidləşdiricilik 

qabiliyyətləri zəifləyir (cəd. 12.7).  

Ftor  (solğun  sarı)  və  xlor  (sarı-yaşıl)  qaz,  brom  qonur  qır-

mızı maye, yod isə qara bənövşəyi rəngli kristallik maddədir.  

Halogenlərdən yer qabığında ən çox yayılanları xlor və ftor-

dur. Duzlarının yaxşı həll olması ilə əlaqədar xlor, brom və yod 

əsasən dünya okeanında yayılmışdır. Yeraltı buruq suları və bəzi 

yosunların külü yodu almaq üçün xammal hesab edilir. Ftora tə-

biətdə əsasən əridici şpat (fülorit) – CaF

şəklində rast gəlinir. 



Ftor  KF  və  HF  qarışığının  ərimiş,  xlor  NaCl-in  sulu  məh-

lulunun  elektrolizindən,  brom  və  yod  isə  bromid  və  yodidlərin 

xlorla oksidləşdirilməsindən alınır.  

 

       



 

503


Cədvəl 12.7.

 

Halogenlərin atom və bəsit maddələrinin bəzi xassələri 



 

 

Xarici  elektron  təbəqəsində  bir  elektronun  olması,  yüksək 



elektromənfilik  (4-dən  2,3-ə  qədər)  və  molekullarında  rabitə 

enerjisinin nisbətən çox olmaması ilə əlaqədar olaraq halogenlər 

yüksək  reaksiyaya  girmək  qabiliyyəti  ilə  xarakterizə  olunurlar. 

Bütün halogenlər oksidləşdirici maddələrdir. Onların oksidləşdi-

ricilik  qabiliyyəti    F

2

→Cl



2

→Br


2

→I

2



  istiqamətində  azalır.  Ftor 

bütün oksidləşdirici maddələr ilə müqayisədə ən yüksək oksid-

ləşdiricilik qabiliyyətinə malikdir. Odur ki, heç bir oksidləşdirici  

F

-



-ionlarını sərbəst ftora qədər oksidləşdirə bilmir. Bununla əla-

qədar ftor almaq üçün elektrolizdən, yəni F

-

 -ionlarının anod ok-



sidləşməsindən istifadə olunur.  

Ftor oksigen ayırmaqla suyu oksidləşdirir: 

 

2F

2



+ 2H

2

O = 4HF + O



 

 Digər halogenlər isə su ilə öz-özünə oksidləşmə-reduksiya 



reaksiyasına daxil olurlar. Bu zaman HHal

 

və HHalO tipli turşu-



lar əmələ gətirir: 

                    

                          Hal

2

 + H



2

O     HHal + HHalO 

Xassələr 

    


9

17



Cl 

35

Br 



53

Xarici təbəqənin elektron quruluşu  2s



2

2p

5



 

3s

2



3p

4s



2

4p

5



  5s

2

5p



5

 

Atom radiusu, nm 



   0,072    0,1 

0,115 


 0,138 

Birinci ionlaşma enerjisi, kC/mol 

   1680 

  1250 


1140 

 1010 


Birqat  rabitənin  enerjisi  A-A, 

kC/mol 


   158 

  242


*

 

193 



 151 

Ərimə temperaturu, 

o



  -219,7   -101 



-7,2 

 113,6 


Qaynama temperaturu, 

o



  -188,2   -34,1 

59,8 


 184,3 

Elektrod potensialı  

A

2

(q)+2e→2A



-

(məh.), V  

   

    2,87 



 

  1,36 


     

 1,07 


   

  0,54 


Xarakterik oksidləşmə dərəcəsi 

  -


 -1,+1, 


+3, +5,    

   +7 


-1,+1, 

+3,+5, 


+7    

-1, +1, 


+3,+5, 

+7 


→ 

← 


 

504


Məsələn :       Cl

2

 + H



2

O      HCl + HClO           

 

 

Halogenlər  bir  çox  metalları  oksidləşdirmək  qabiliyyətinə 



malikdir. Məsələn, ftor Au, Pt və Ag-dan (bu metallar ftor mühi-

tində passivləşirlər) başqa bütün metalları, eyni zamanda azotu 

və  əksər  təsirsiz  qazlardan  başqa  bütün  qeyri-metalları  oksid-

ləşdirmək  qabiliyyətinə  malikdir.  Xlor  kükürdü,  fosforu  və  s. 

asanlıqla oksidləşdirir.  

Ftor

  sürtkü  materiallarının  və  plastik  kütlələrin  tərkibinə 

daxil olan müxtəlif ftoruzvi birləşmələrın sintezində tətbiq edi-

lir. Polimer ftorüzvi birləşmələr (ftorplastlar) yüksək kimyəvi və 

termiki  davamlığa  malikdir.  Ftor  həmçinin  soyuducularda  işlə-

dilən mayelərin (freonların) alınmasında tətbiq edilir.   



Xlor

 çoxlu sayda qeyri-üzvı və üzvi maddələrin alınmasında 

istifadə olunur. O, xlorid turşusunun, xlorlu əhəngin, xloritlərin, 

xloratların istehsalında, içməli suların sterilə edilməsində, çirkab 

sularının zərərsizləşdirilməsində və s. tətbiq edilir.    

Brom

  fotohəssas  materialların,  dərman  maddələrinin  hazır-

lanmasında,  üzvi  sintezdə  və  s.,  iod  tibbdə,  təmiz  metalların 

alınmasında,  xörək  duzunun  yodlaşdırılmasında  (0.02%  KI)  və 

s. tətbiq olunur. 

Birləşmələri

.  Halogenlər  hidrogenlə  davamlı  kovalent  bir-

ləşmələr əmələ gətirir. HF sulu məhlullarda zəif (hidrogen rabi-

təsinin hesabına), HCl, HBr və HI isə qüvvətli turşulardır. Halo-

genid turşuları bütün aktiv metallarla təsirdə olur. Məsələn: 

 

Zn + HCl + ZnCl



2

 + H


 

Ftorid turşusu borat turşusu və silisium 4-oksidlə kompleks 



turşu əmələ gətirməklə reaksiyaya girir: 

 

                H



3

BO

3



 + 4HF = H[BF

4

] + 3H



2

O  


                SiO

2

 +6HF = H



2

[SiF


6

] + 3H


2

 



→ 

← 


 

505


Ftorid turşusu şüşəni həll etdiyindən onu polimer və ya pa-

rafinlənmiş qablarda saxlayırlar. 

Halogenlər oksigenli turşular əmələ gətirir (cəd. 12.8). Halo- 

genin oksidləşmə dərəcəsinin artması ilə oksigenli turşunun da-

vamlılığı  və  gücü  artır,  oksidləşdiricilik  qabiliyyəti  isə  azalır. 

Bunu xlorun oksigenli turşularına aid etsək göstərə bilərik: 

 

               



Turşuluq xassəsinin güclənməsi və davamlılığın artması 

                 HClO,   HClO

2

,   HClO


3

,  HClO


4

  

                    



Oksidləşdiricilik qabiliyyətinin güclənməsi 

 

HClO



(perxlorat),  HClO

(xlorat),  HBrO



(perbromat) 

HBrO

3

  (bromat)  turşuları  qüvvətli,  HClO  (hipoxlorit),  HBrO 



(hipobromit),  HIO  (hipoyodit),  H

5

IO



(peryodat)  turşuları  isə 

zəif turşulardır. 

Halogenlərın  birləşmələri  həlledicilər,  ağardıcı  maddələr, 

müalicə preparatları, boyaqlar, dezinfeksiyaedici maddələr, pes-

tisidlər, cərəyan mənbələrinin aktiv maddələri kimi geniş tətbiq 

sahələrinə malikdir. 

Halogenlərin bir çox birləşmələri, xüsusən dioksan çox zə-

hərlidir. 

 

Cədvəl 12.8. Halogenlərin oksigenli turşuları 

 

 

 



                                    

Oksidləşmə   

  dərəcəsi 

Turşunun formulu 

                       Adı 

Turşular 

Duzlar 

       +1 



HClO, HBrO, HIO 

Hipohalogeni

Hipohalogenitlər 



       +3 

HClO


2

,     –      –  

Xlorid 

Xloridlər 



       +5 

HClO


3

, HBrO


3

, HIO


3

 

Halogenat 



Halogenatlar 

       +7 

HClO

4

, HBrO



4

, H


5

IO

6



  Perhalogenat  Perhalogenatlar 

 

506


On üçüncü fəsil 

 

 

ÜZVĐ  KĐMYANIN  ELEMENTLƏRĐ

 

 



13.1 ÜZVĐ BĐRLƏŞMƏLƏRĐN  XÜSUSĐYYƏTLƏRĐ, KĐMYƏVĐ 

QURULUŞ  NƏZƏRĐYYƏSĐ VƏ TƏSNĐFATI 

 

Ü

zvi  birləşmələrin  xüsusiyyətləri. 

Bir  sıra  sadə  birləşmə-

ləri çıxmaq şərti ilə bütun karbon birləşmələri üzvi birləşmələr 

adlanır. Qeyri-üzvi maddələrlə müqayisədə üzvi maddələrin sayı 

müqayisə olunmaz dərəcədə çox olub, sayca dörd milyondan ar-

tıqdır. Üzvi birləşmələrin çoxluğu və müxtəlifliyi karbon atom-

larının  bir-biriylə  kovalent  rabitə  əmələ  gətirməsiylə  bağlıdır. 

Karbon-karbon  rabitələrinin  yüksək  davamlılığı  ilə  əlaqədar 

olaraq  karbon  atomları  bir-birilə  əlaqələnərək  karbon  zənciri 

əmələ gətirir. Karbon zəncirində karbon atomlarının sayı ikidən 

tutmuş  yüzlərlə, milyonlarla karbon atomlarını əhatə edir. Kar-

bon zənciri açıq və qapalı ola bilər. Karbon atomları öz araların-

dakı  rabitə  ilə  yanaşı  digər  atomlarla  da  kovalent  rabitə  əmələ 

gətirir.  Üzvi  birləşmələrin  çox  müxtəlifliyə  malik  olmasını  do-

ğuran  səbəblərdən  biri  də  onlarda  izomerliyin  geniş  yayılması 

ilə bağlıdır. 

Üzvi  birləşmələrin  mühüm  xüsusiyyətlərinə  həmçinin  on-

ların homoloji sıra adlanan quruluş və xassəcə oxşar birləşmələr 

əmələ gətirməsi daxildir. Homoloji sırada sıranın ixtiyari üzvü-

nü ondan əvvəlki birləşməyə (molekulaya) sıranın bütün üzvləri 

üçün  eyni  olan  müəyyən  atomlar  qrupuna  daxil  etməklə  əldə 

etmək olar. Məsələn, doymuş karbohidrogenlərdə belə qrup CH

2

 

qrupundan  ibarətdir  və  bu  karbohidrogenlərin  tərkibi  ümumi 



şəkildə C

n

H



2n+2

-ilə ifadə olunur. 

Əksər  üzvi  reaksiyalar  aşağı  sürətlə    xarakterizə  olunurlar. 

Bunun  səbəbi  C-C  pabitələrinin  davamlılığı  və  karbonun  digər 

elementlərlə əmələ gətirdiyi kimyəvi rabitə enerjiləri arasındakı 

fərqin az olması ilə bağlıdır: 



 

507


Rabitə............................................C– H     C–C      C–Cl      C–N      C–S  

Rabitə enerjisi, kC/mol..................415       356

      

327        293        259



 

Elektromənfiliklərinin fərqi...........0,4          0,0       0,5          0,5        0,5 

 

Karbon  elektromənfilik  sırasında  tipik  oksidləşdirici  və  re-



duksiyaedicilər arasında aralıq mövqe tutur. Odur ki, karbonun 

elektromənfiliyi ilə bir çox elementlərin elektromənfilikləri ara-

sındakı fərq kiçik qiymətlərlə xarakterizə olunur. Bununla əlaqə-

dar olaraq üzvi birləşmələrdə kimyəvi rabitələr bir qayda olaraq 

az polyar olurlar. Odur ki, əksər üzvi maddələr elektrolitik dis-

sosiasiya qabiliyyətinə malik deyildir. 

Üzvi  birləşmələr  aşağı  ərimə  temperaturlarına  (100-200

0

S) 



malik olub, yüksək temperaturda havada əsas reaksiya məhsul-

ları  CO


2

 və H


2

O  olmaqla yanırlar. 



Üzvi birləşmələrin kimyəvi quruluş nəzəriyyəsi

. Bu nəzə-

riyyənin əsas müddəaları aşağıdakılardan ibarətdir: 

1.Üzvi birləşmədə atomlar öz aralarında valentliklərinə uy-

ğun  olaraq  müəyyən  ardıcıllıqla  birləşirlər.  Bunun  nəticəsi 

olaraq molekul müəyyən  kimyəvi quruluş kəsb edir. 

2.Eyni tərkibə malik molekullar müxtəlif kimyəvi quruluşa 

və bununla əlaqədar müxtəlif xassələrə malik ola bilər. Belə mo-

lekullar  izomerlər  adlanır.  Molekulun  verilmiş  tərkibi  əsasında 

nəzəri  olaraq  mümkün  olan  izomerlərin  sayını  müəyyən  etmək 

olar. 

3.Molekulda  atomlar  bir-birinə  qarşılıqlı  təsir  göstərir. 



Atomların qarşılıqlı təsiri ilk növbədə özünü bir-biri ilə rabitədə 

olan atomlarda bürüzə verir. Bu təsirin nəticəsi atomlararası ra-

bitənin xarakterindən və atomların təbiətindən asılıdır. Məsələn, 

metan CH


və metil spirtı CH

4

O molekullarının formuluna görə 



hidrogen atomları eyni xassəyə malik olmalıdır. Lakin bu atom-

lardan biri digərlərinə nisbətən daha mütəhərrik olub qələvi me-

tal atomu ilə əvəz olunma xasssəsinə malikdir. Bu isə spirt mo-

lekulunda hidrogenlərdən birinin karbonla deyil bilavasitə oksi-

genlə birləşməsi ilə bağlıdır: 

  


 

508




↑ 

 

   



                           ↓                             ↓ 

                   H→C←H               H→C→O←H 

                        

                      

 

Göstərilən  formullarda  elementlərin  elektromənfiliklərini 



nəzərə almaqla kovalent rabitələri əmələ gətirən elektron cütlə-

rinin  yerdəyişməsi  şərti  olaraq  oxlarla  göstərilmişdir.  Metanda 

karbonla hidrogenin elektromənfilikləri (bax cəd. 1.2) arasındakı 

fərq  (2,5-2,1=0,4)  az  olduğundan  H–C  rabitəsində  belə  yerdə-

yişmə  zəif  olur.  Metil  spirtində  oksigenlə  hidrogenin  elektro-

mənfilikləri arasındakı fərq isə (3,5 - 2,1 = 2,4) kifyət qədər  bö-

yükdür. Odur ki, O→H rabitəsində elektron cütü oksigen atomu 

tərəfindən qüvvətli cəzb olunduğundan rabitə kifayət qədər pol-

yarlaşmış  olur.  Bunun  nəticəcində  hidrogen  atomu  yüksək  hə-

rəkilik əldə etdiyindən proton şəklində ayrıla bilir. 

Üzvi  kimyada  bir-birilə  bilavasitə  rabitədə  olmayan  atom-

ların da qarşılılıqlı təsiri böyük əhəmiyyət təşkil edir. Məsələn, 

metil spirtində oksigenin təsiri nəticəsində nəinki onunla bir ba-

şa əlaqələnmiş, eyni zamanda karbonla birləşən hidrogen atom-

larının  da  reaksiyaya  girmək  qabiliyyəti  artmış  olur.  Bununla 

əlaqədar metan oksidləşdiricilərin təsirinə davamlı olduğu halda, 

metil spirti asanlıqla oksidləşir. Bunun  səbəbi  C→H rabitəsinin 

elektron cütünün hirooksil  qrupunun  oksigeni  tərəfindən  cəzb 

edilməsi ilə əlaqədardır. Bunun nəticəsində karbon atomu daha 

çox müsbət effektiv yük kəsb edir. Bu isə öz növbəsində H→C 

rabitələrinin əlavə polyarlaşmasına səbəb olur. Bununla əlaqədar 

olaraq  bilavasitə  hidroksil  qrupu  ilə  birləşən  hidrogen  atomları 

karbohid-rogenlərə  nisbətən  asan  ayrılaraq  oksigenlə  birləşib 

suya çevrilir və karbon sonrakı oksidləşməyə məruz qalır.  

Bir-birilə  bilavasitə  rabitədə  olmayan  atomların  qarşılıqlı 

təsiri karbon zənciri vasitəsilə daha uzaq atomlara ötürülə bilər. 

Bunun səbəbi elektromənfi atomların və ya qrupların təsirindən  

↑ 



 

509


CH

CH



CH



2,2-dimetil propan: t

ər.


= -20

0



OH 

elektron buludu sıxlığının bütün molekula üzrə yerdəyişməci ilə 

izah olunur. 

4. Hər bir üzvi birləşmə ancaq bir kimyəvi formulaya cavab 

verir.  Beləliklə,  aydın  olur  ki,  hər  bir  üzvi  maddənin  xassələri 

onun  məlum  kimyəvi  tərkibi,  kimyəvi  quruluşu  və  atomların 

qarşılıqlı təsiri əsasında izah oluna bilər. 

Đzomerlik. 

Üzvi  birləşmələrin  izomerliyi  quruluş  və  fəza 



izomerliyinə

 bölünür. Quruluş izomerliyi isə öz daxilində skelet  

və vəziyyət izomerliyinə ayrılır. Skelet izomerliyi karbon rabitə-

lərinin karbon atomları arasında paylanma müxtəlifliyi ilə müəy-

yən olunur. Məsələn: 

                                                              

 

       CH



3

–CH


2

–CH


2

–CH


2

–CH


3               

CH

3



-CH

2

–CH–CH



        n-pentan: t

ər.

= - 131,6



0

S        

     

                   



                                                                2-metil butan:  t

ər.


= -150,5

0



     CH

3

–C– CH



3

 

 



 

 

Vəziyyət izomerliyi karbon zəncirində çoxqat rabitələrin və 



ya  funksional  qrupların  müxtəlif  vəziyyətlərdə  yerləşməsi  ilə 

bağıdır. Məsələn: 

 

  

    CH



3

–CH


2

–CH


2

–OH             CH

3

–CH–CH


3  

 

                            



 

    CH


2

=CH–


 

CH

2



–CH

3                  

CH

2

–CH =



 

CH–CH


3                                      

 

      buten-1                                             buten-2 



 

Fəza izomerliyi

 karbon atomları  rabitələrinin fəzada yerləş-

mə müxtəlifliyi ilə əlaqədar meydana çıxır. Bu izomerlik həndə-

si,  optiki  və  digər  növ  izomerliyi  özündə  birləşdirir.  Fəza  izo-

merliyini steroizomerlik də adlandırırlar.  

propil spirti: t

ər.

= -127


0

izopropil spirti: t



ər.

= -85,5


0



 

510


t

qay.


 = 60

0



t

qay.


 = 48

0



OH 

Đkiqat rabitədə olan karbon atomlarına müxtəlif atom və ya 



atomlar  qrupu  birləşmiş  olduqda  həndəsi  və  ya  sis-trans-izo-

merlik meydana çıxır. Məsələn, 1,2 – dixloretanin sis- və trans-

izomerlərini sxematik göstərək: 

 

                 Cl                  Cl       Cl                   H 



                         C = C                       C = C 

                  H                 Cl         H                   H 



               

                        sis

-dixloretilen                trans-dixloretilen 

 

Quruluş  sxemlərindən  görünür  ki,  sis-izomerdə  xlor  atom-



ları ikiqat rabitənin bir tərəfində, trans-izomerdə isə müxtəlif tə-

rəflərində yerləşir.     



Optiki izomerləri

 tərkibində dörd müxtəlif atom və ya atom-

lar  qrupu  ilə  rabitələnmiş  karbon  atomu  (asimmetrik  karbon) 

olan  üzvi  birləşmələr  əmələ  gətirirlər.  Belə  birləşmələr  polyar-

laşma  müstəvisini  sağa  (D-izomer)  və  ya  sola  fırladan  (L-izo-

mer) optiki izomerlər əmələ gətirir. 

  

 

Şəkil 13.1. Süd turşusunun optiki (güzgü) izomerlərinin 



tetraedrik modelləri 

 

 Şəkil 13.1-də süd turşusunun



 CH

3

––CH



COOH 


iki tetraedirik  

 

modeli göstərilmişdir. Şəkildən görünür ki, süd turşusunun gös-



tərilən modellərinə uyğun gələn izomerlər fəzada bir-biriylə ey-

niyət  təşkil  edə  bilməz.  Əşya  güzgüdə  öz  əksindən  necə  fərq-



 

511


lənirsə, optiki izomerlər də br-birinin güzgüdə əksi ilə fərqlənir-

lər. Odur ki, optiki izomerliyi həmçinin güzgü izomerliyi də ad-

landırırlar. 



Üzvi birləşmələrin təsnifatı

. Karbon zəncirinin quruluşuna 

görə üzvi birləşmələri üç qrupa ayırmaq olar: 

I. Atsiklik (açıq zəncirli )birləşmələr. Bu birləşmələrdə kar-

bon zənciri düz və ya şaxələnmış ola bilər:  

 

     –C–C–C–C–C–                 – C–C–C–C– 



      

 

 



Atsiklik üzvi birləşmələr həmçinin alifatik və ya yağ sırası 

birləşmələri də adlanrlar. Zəncirdə karbon atomları arasında ra-

bitənin tərtibinə görə açıq zəncirli üzvi birləşmələr doymuş (pa-

rafinlər və ya alkanlar) və  doymamış (olefinlər və ya alkenlər, 

alkinlər)  birləşmələrə  təsnif  olunur.  Doymüş  üzvi  birləşmələr 

karbon  zənçirində  karbon-karbon  rabitələrinin  birqat  (sadə), 

doymamış  üzvi  birləşmələr  isə  çoxqat  (iki  və  ya  üçqat)  olması 

ilə xarakterizə olunur.  

II.Tsiklik  (qapalı  zəncirli  )  birləşmələr.  Bu  birləşmələr  öz 

növbəısində iki qrupa ayrılır: 

1)  karbotsiklik  birləşmələr.  Bu  birləşmələrdə  tsikllər  ancaq 

karbon atomlarından təşkildir. Alitsiklik (naftenlər) və aromatik 

üzvi birlşmələrə təsnif olunurlar.  

Alitsiklik  üzvi  birləşmələr  tsikldə  karbon  atomları  arasın-

dakı rabitələrin tərtibinə görə doymuş (tsikloalkanlar) və doyma-

mış (tsikloalkenlər)  birləşmələrə ayrılır. 



 

Aromatik üzvi birləşmələr molekulunda altı karbon  atomun-

dan təşkil  olmuş  a r o m a t i k  və ya  b e n z o l  n ü v ə s i  

adlanan  xüsusi  tsiklik  qrupun  olması  ilə  xarakterizə  olunur. 

Benzol  nüvəsi  karbon  atomları  arasındakı  rabitələrin  xarakteri 

(bax  2.3.  Delokallaşmış  π  -rabitə)  ilə  seçilir  və  birləşməyə            

a r o m a t i k   x a s s ə l ə r adlanan xüsusi xassələr verir. 


 

512


2)  Heterotsiklik  birləşmələr.  Bu  birləşmələrdə  tsikldə  kar-

bon  atomları ilə yanaşı digər atomlar – heteroatomlar (N, O, S 

və s.) olur.   

Göstərilən sıraların hər biri  öz daxilində siniflərə  ayrılır. 

Atsiklik və karbotsiklik birləşmələr sırasında ən sadələri kar-

bon və hidrogendən təşkil olunmuş k a r b o h i d r o g e n l ə r 

adlanan birləşmələrdir. Qalan bütün üzvi birləşmələrə karbohid-

rogen molekulundan bir və ya bir neçə hidrogenin digər atom və 

atomlar  qrupu  ilə  əvəz  olunmasından  alınan  törəmələr    kimi 

baxılır.  

Molekuldan  bir  və  ya  bir  neçə  hidrogen  atomu  ayrıldıqda 

qalan qalıq k a r b o h i d r o g e n  r a d i k a l ı adlanır. Bir 

valentli radikal simvolik  olaraq  R –,  ikivalentli radikal –R–, 

üçvalentli  radikal  –R     şəklində göstərilir. 

Karbohidrogenlərdə bir və ya bir neçə hidrogen digər atom 

və  atomlar  qrupu  (funksional  və  xarakteristik  qruplar)  əvəz 

olunduqda  karbohidrogenlərin  digər  törəmələri  –  üzvi  birləş-

mələrin  sinifləri əmələ gəlir (çəd.13.1)  



Yüklə 6,87 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   62




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin