Əbu Əli Həsən ibn Əli Xacə
Yüklə 1,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ş.Sami. Qamus.səh.4587-88.
25 Yenə orada. 26 Tərcümeyi-hali-vəzir,səh.37. 22 Orda da təqribən ġ. Saminin 27 gətirdiyi qitəyə oxĢar Ģer verilir, lakin yaĢ göstərilən misra baĢqa cürədir, orada heç yaĢ haqqında söhbət getmir, öldürülən yer, yəni Nəhavəndin adı da çəkilmir. Rəvayətə görə Nizamülmülk öldürüldükdən sonra MəlikĢah sən dərəcə kədərlənir, xəlifə Bağdadda üç gün matəm saxlayır, Türkan xatun qara geyinir, matəm mərasiminda tacülmülk sərpalıq edir. Matəm mərasimi qurtardıqdan sonra MəlikĢah Xəlifənin Bağdadı tərk etməsini tələb edir. Xəlifə on gün möhlət istəyir. Möhlətin onuncu günü MəlikĢah zəhərlənib öldürülür. Nizamülmülkün də peyğəmbərliyi doğru çıxır. Bəzi məxəzlərin dediyinə görə, MəlikĢah Nizamülmülkdən on səkkiz, bəziləri bir ay sonra yaĢadığını yazır. Ġbn Əl-Cozi Əbül Fərəcin dediyinə görə, MəlikĢahı öz nökəri zəhərləmiĢdir. MəlikĢahın ölümü, deyilənlərə görə, Nizamülmülkün ölümündən sonra camaata bir o qədər də böyük təsir göstərməmiĢdir. Hər halda Nizamülmülkün böyük hörmət göstərmədiyi, sarayların Ģairlər Ģahı (MəliküĢ-ġüəra) hesab edilən Əmir Müizzinin aĢağıda sultanın ölümü münasibətilə yazdığı Ģeirə inanmaq olar: ġahın ölümündən çox ürəklər yaralanardı, Əgər vəzir ondan qabaq öldürülməsəylər 28 . Tarixi məxəzlər açıq-aydın yazmasalar da, faktların müqayisəsi, təhlili, məntiqi nəticə və mühakimələr, nəhayət, sağlam düĢüncə göstərir ki, həm Nizamülmülkün, həm də MəlikĢahın öldürülməsində Türkan xatun, xəlifə, Tacülmülk dəstəsinin rolu, heç də Həsən Səbbah fədailərindən az olmamıĢdır. Nizamülmülkə bir tarixi Ģəxsiyyət kimi qiymət verməyə gəldikdə isə, biz onu V.Ġ.Leninin, ümumiyyətlə, tarixdə Ģəxsiyyətin rolu haqqındakı bir fikrilə tamamlamaq istərdik: "Tarixi xidmətlərə qiymət verilərkən, tarixi xadimlərin müasir tələblərə nisbətən vermədikləri Ģeyləri deyil, öz sələflərinə nisbətən verdikləri yeni Ģeylər əsas tutulur". Nizamülmülk, bütün tədqiqatçıların fikrinə görə, öz sələflərinə nisbətən çox yeni iĢlər görmüĢ, bəĢəriyyət tarixinin elm xəzinəsinə "Siyasətnamə" kimi cahanĢümul bir əsəri bəxĢ etmiĢdir. Rəhim Sultanov 27 Yenə orada. 28 Yenə orada səh.20. |