ƏHMƏd cavad seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

ƏHMƏD  CAVAD
SEÇİLMİŞ 
ƏSƏRLƏRİ
A ZƏ RB A YC A N  R E S PU B Ü KA S I PREZTOENTİNİN 
İ Ş L Ə B   İ D A R Ə S İ N İ N
K İ T A B X A N A S I
“Ş Ə R Q -Q Ə R B ”
B A K I-2005

Bu  kitab 
“Əhmad Cavad. 
Seçilmiş  əsərləri.  İki cilddə” 
{Bah,  Azərnəşr,  1992)  nəşri əsasında  təkrar nəşrə hazırlanmışdır
Tertib edəni: 
Əli  Saləddin
894.3611  -  dc 21
AZE
Əhməd Cavad.  Seçilmiş əsərləri. Bakı,  “Şərq-Qərb”, 2005, 296 səh.
“Cümhuriyyət” deyilən zaman yada hamıdan e w e l Əhməd Cavad düşür. 
Üçrəngli  poeziya  bədii  yaddaşa  ilk  ötıcə  məhz  onun  qələmi  ilə  həkk  olun- 
muşdur. Gerbimiz öz rəngini, himnimiz öz musiqisini, marşımız öz ritmini bu 
böyük şairin poeziyasından alıbdır.
Milli oyanış,  xalq hərəkatı,  türk xalqlarmın birliyinə çağınş, əski adət ve 
inamlara,  xalqm  yaddaşına  qayıdış  kimi  duyğular  Əhməd  Cavad  şeirlərinin 
ruhuna  hopmuşdur.  Şairin  yaradıcılığında  Azerbaycan,  Qafqaz,  Turan,  Türk 
dünyası  obrazları qabarıq verilibdir.
Bu  kitabda  görkəmli  milli  şairimizin  mədrəsə  şeirlərindən  başlamış, 
Birinci  dünya müharibəsi,  Azərbaycan Xalq  Cümhuriyyəti  dövrü  və  sonrakı 
illərdə  qoşduğu  mənzum  əsərlər,  о  cümlədən  etnoqrafık  etüd  və  hekayələri 
toplanmışdır.
A z ə rb a y c a n   R e s p u b lik a s ın m   P re z id e n ti 
İL H A M   Ə L İY E V İN  
“Azərbaycan dilində latın qrafikası 
ilə kütləvi nəşrlərin həyata 
keçirilməsi haqqmda”
12  y a n v a r 2 0 0 4 -c ü   il  ta rix li  s ə rə n c a m ı 
ilə   n ə ş r  o lu n u r  v ə   ö lk ə   k ita b x a n a la rm a  
h ə d iy y ə   e d ilir
ISBN 9952-418-24-5
© “ŞƏRQ-QƏRB” , 2005

CÜMHURİYYƏT DÖVRÜ VƏ 
ONUN POEZİYADA YADDAŞI -  ƏHMƏD CAVAD
“İntibah” -  deyənde ilkin xatırlanan N izam i olur.  “M əhəbbət” de- 
yən d ə birinci Füzulinin adı çəkilir.  “C üm huriyyət”  deyəndə yada hamı- 
dan ə w ə l   Ə hm əd C avad  düşür.
Ü çrəngli  bayraq  em blem i  var  tarixim izdə.  Ü çrəngli  poeziya bədii 
yaddaşa ham ıdan ə w ə l   Ə hm əd C avadın q ələm i  ilə  həkk olunmuşdur.
Ə hm əd  C avad  (C avad  M əm m ədli  oğlu  A xundzadə  1892-1937) 
Ş əm kir  rayonunun  Seyfəli  kən d in d ə  anadan  olm uşdur.  K ənd  m əktə- 
bini bitirdikdən sonra təhsilini G ə n cəd ə m üsəlm an ruhani  sem inariya- 
sm da  (1906-1912)  davam   etdirm iş,  burada  rus,  ərəb,  fars  dillərini 
m ükəm m əl  öyrənm iş,  H üseyn  C avid  və  A bdulla  Sur  kim i  görkəm li 
ziyalıların  tələb ə si  olm uşdur.  Poeziya  ilə  də  ilk  d ə fə   G ə n cəd ə  təhsil 
illərində m araqlanm ış,  1910-cu ildən başlayaraq  lirik  şeirlər v ə  təqidi 
m əqalələrlə  m üx təlif qəzet v ə ju m allarda çıxış  etmişdir.
Birinci  dünya  m üharibəsi  illərində  o,  rus-türk  cəbhəsi  xəttində 
m üharibədən  z ə rə r  çəkm iş  dinc  əhaliyə  yardım   göstərən  cəm iyyətin 
üzvü v ə  katibi  olmuş,  inqilabdan  ə w ə l   (1913-cü  ildən başlayaraq)  və 
sovet  hakim iyyətinin  ilk  illərində  G əncədə,  H acıkənddə,  Q uba  rayo­
nunun  Xulux  və  Laqer kənd  m əktəblərində,  həm çinin,  B akıda  m üəl- 
lim liklə  m əşğul  olmuş,  Ali  Pedaqoji  İnstitutu  bitirm iş  (1926),  ilk 
dərsliklərin və  dərs vəsaitlərinin yaradılm asm da bir m aarifçi-pedaqoq 
kim i  yaxından  iştirak etmişdir.
1922-ci  ildə  Bakıda  (fəh lə  fakültəsində),  1924-cü  ildə  isə  N əri- 
m anov adına texnikum da dərs demişdir. Ə dəbiyyat cəm iyyətinini katibi 
(1924-1926),  “İnqilab və  m əd ən iy y ə t”  dərgisinin m əsul  kitibi  (1925), 
K ənd  T əsərrüfatı  texnikum unun  m üəllim i  (1929),  A zərbaycan  Kənd 
T əsərrüfatı  İnstitutunun  dosenti  (1927-1934),  həm in  instutun  dilçilik 
kafedrasınm  rəhbəri  (1934-1935)  v əzifələrində  işləm işdir.
1934-cü  ildə  A zərbaycan  yazıçılarının  I  qurultayına  nüm ayəndə 
seçilən Ə. Cavad  1935-ci ildən öm rünün sonuna kimi A zəm əşrin bədii 
şöbəsində redaktor kimi  fəaliyyət göstərm işdir.
Ə hm əd C avad “Q oşm a” (1916), “D alğa” (1919),  “Sinfı m übarizə” 
(1921), “Ş eirlər”  (1958), “Çırpınırdı Q a ra d ə n iz ” (A nkara,  1991), “Se-
çilm iş ə sə rlə r” (1992) kitablarınm , külli m iqdarda publisist m əqalənin, 
on larca  nəsr  əsərinin  m üəllifıdir.  Onun  poetik  əsərləri  z ə rif  lirik- 
rom antik üslubu,  dil  təravəti,  realist və  dem okratik m əzm unu,  sadəliyi 
v ə  xəlqiliyi  ilə  seçilir.
Şairin  b ədii-siyasi  ideya  dünyası  da  təb iət  və  sevgi  lirikası  q əd ə r 
çeşidli  v ə  zengindir.  Milli  tarix,  fəlsəfə  v ə  m ənəviyyatla bağlı  elə  bir 
m otiv yox idi ki, Ə hm əd C avad ona toxunm am ış olsun. T əkcə üçrəngli 
b ay rağ a  altı  nəğ m ə  yazıb,  “D ilim iz”  şerini  (1913)  q ələm ə  alıb,  ə lif- 
baya  p oeziya  h əsr  edib.  C.Cabbarlı  ilə  birgə  latın  əlifbasını  m üdafiə 
ed ən  ilk iki ziyalıdan biri olub.  Türklərlə birgə B alkan hərbində iştirak 
edib.  B irinci  dünya  m üharibəsində  şərq  cəbhəsində  erm ənilərə  qarşı 
vuruşub.  Ş əhid m əzarm ı və obrazını q ələm ə alıb; didərginlə, qaçqm la, 
girov  dü şən lə  təm asda  olm aq  hələ  90-cı  illərdən  çox-çox  ə w ə l   ilk 
d ə fə   onun  taleyinə  qism ət düşüb.
T ürkün  başm da  qatılaşan  dini,  milli,  qövm i  genosidə  qarşı  türk 
birliyi  ideyasm ın beşiyi başm da duranlardan b in   olub.  E lə bütün b un- 
lara g ö rə  də onu ham ıdan çox təqib ediblər, “xalq düşm əni” , “m üsavat 
şairi”  anlam ına  və  obrazına  tuşlanan  bütün  zə rb ələr  ona  dəyib.  Üç 
d ə fə  həb s olunub, həyat yoldaşını sürgünə, üç oğlunu koloniyaya gön- 
dərib lər.
M üsavatın  ilk  himni,  ilk  marşı,  ilk  bayrağı  onun  adı  ilə  bağlı 
olduğu  kim i,  ilk  şəhidi,  3 7 -d ə  mehraba gətirdiyi  ilk qurban da Ə hm əd 
C avad  olub.
Ə hm əd  C avadın  sovet  dövrü  poeziyası  da  feal  ideya  m əzm unu, 
inqilabi rom antikası,  lirizmi, obrazlıhğı ilə seçilir. Ə hm əd Cavad A z ər- 
baycan  ədebiyyatı  tarixinə  həm   də  görkəm li  tərcüm əçi  kimi  daxil  ol- 
m uşdur.  O,  Şekspirin  “O tello” pyesini, A .S.N ovikov-Priboyun  “Sualtı 
s ə fə r” ,  A .S.Puşkinin  “Kapitan  qızı”,  “Tunc  atlı” ,  F.Berezovskinin 
“A n a” ,  M .Q orkinin  “M ən  necə  oxum uşam ” ,  “M enim   darülfiinunla- 
n m ” ,  “Ç ocuqluq” ,  V .P.Kinin  “O  tayda” ,  T.Şevçenkonun  “K obraz” , 
F .R ablenin  “Q arqantua  ve  Pantaqruel” ,  B.Ronin  “Od  uğrunda  m ü - 
b a riz ə ”  əsərlərin in  bədii  tərcüm əsinin m üəllifidir.  1930-cu ildə  gürcü 
ədəbiyyatınm   klassiki  Şota  R ustavelinin  ınəşhur  “P ələn g   dərisi  g ey- 
miş  p ə h lə v a n ”  poem asım   orijinaldan  azərbaycancaya  çevirmiş  və 
həm in  tərcüm ə  kitab  halında  B akıda  1978-ci  ildə  n əşr edilmişdir.
Ş əxsiyyətə  sitayiş  dövrünün  zorakılığına  m əruz  qalan  Ə hm əd 
C avadm  həyatı  1937-ci ilin 9 oktyabrm da -  şair 45 yaşm da ikən faciəli 
şəkildə  qırılm ışdır.

M illi suveren, m üstəqil A zərbaycan dövlətdən,  cəm iyyətdən ə w ə l 
ideologiyada m övcud olm uşdur.  M əh əm m əd  Ə m in R əsulzadəni, Yusif 
b əy  N əsibbəyovu, F ətəli X an -X o y sk in i bədii fikir ictim ai təfəkkürdən 
daha  e w ə l   yaratm ışdır.  O nlardan  biri,  b əlk ə  d ə  birincisi  -   Əhməd 
Cavaddır.  “Poeziyanın  R ə su lzad ə si”  -  m ən ə  elə  g ə lir ki,  Əhm əd Ca- 
vada verilən  ən   dəqiq  q iy m ətlə rd ən  birisi  belədir.
“İntibah”  -   deyəndə  ilkin  xatırlanan  N izam i  olur.  “M əhəbbət” 
deyəndə  birinci  Füzulinin  adı  çəkilir.  “C üm huriyyət”  deyəndə  yada 
ham ıdan e w ə l   Ə hm əd C avad düşür.
Ü çrəngli  bayraq  em blem i  var  tarixim izdə.  Ü çrəngli  poeziya bədii 
yaddaşa ham ıdan ə w ə l  Ə h m əd  C avadın q ələm i  ilə  hək k  olunmuşdur.
Səm a  qövsi-güzehi,  b əd ii  spektr  burada  da  üç  boyadan  ibarətdir: 
G öy-gölün m avisi, dan yerinin qızartısı və d in i-m ə n ə v i-m illi ekologi- 
yanm  yaşılı!  B u üç rəng h əy atd a olduğu kim i, poeziyada da eyni m əq- 
səd lərə  xidm ət etmişdir.
A dətən,  deyirlər:  A y  da,  ulduz da,  m avi  də,  qırm ızı  da  və  yaşıl da 
səm adan,  ucadan,  zirvədən  enib  gəlib  bayrağım ıza.  D oğrudur,  səm a- 
dan,  am m a  poeziyanın  səm asından!  B u  səm am   bədii,  poetik  kətanda 
yaradanlardan biri Ə hm əd C avad v ə  onun fırçası  olub.  T ə s ə w ü r edin: 
gerbim iz  öz  rəngini,  him nim iz  öz  m usiqisini,  m arşım ız  öz  ritmini 
Ə hm əd C avadın poeziyasından alıb.
A zərbaycanda  milli  parlam entın  də,  milli  poeziyantn  d a  о  illər 
m üştərək  sim volikası  olub.  О   q əd ə r  m üştərək  ki,  b əz ən   h ə tta   q an ş- 
dınblar:  “H ilal”  deyəndə C avad nəyi  n əzərdə tutub -  üfüqdəki  ayı, ya 
üçrəngli  bayraqdakı  em blem i?  Y axud  şair  “B ir  ulduz  parladı  uzaq 
üfüqdə”  -   deyəndə  söhbət  hansı  ulduzdan  gedir:  sökülən  dan  yerin- 
dən,  sübh  ulduzundan,  yoxsa  istiqbal  v ə   cüm huriyyət  ünvanlı  ulduz­
dan? О dövrdəki m illi-rəsm i sim volikanın aynltqda h ə r rəm zini Əhməd 
Cavadm   şeirlərindən tapm aq v ə toplam aq olar.
О 
zam an  parlam anda  yeganə  m üştərək  bir  kürsü  d ə  olub:  öndər 
R əsulzadə ilə, nazir Y usif b əy lə birlikdə  о kürsüdə b ir də şair Əhm əd 
C avadzadə  oturub.
“C üm huriyyət  şairi”  kim i  Ə,  C avad  öz  poeziyasında  h ə r  şeydən 
ə w ə l   azadlığı  v ə  V etən  şərəfm i  tərənnüm   edir.  1912-ci  ildə  azəri 
türkləri arasm dan toplanan “Q afqaz könüllüləri” tərkibində İstanbulun
azad  olunm asm da  iştirak  etm əsi  ona  səbəb  olur ki,  türk  azadlığı  m iq- 
yasında  istiqlal  m övzusu  onun  poeziyasında  yeni  vusətli  leytm otivə 
çevrilir.  H əm çinin Batum, Qars, Ərdahan, Trabzon, Ərzurum, Anadolu, 
B ursa  şəh ərlərin d ə  olması  (1914-1918)  türklük  ideologiyasının  bu 
poeziyada daha da güclənm əsinə  səbəb  olur:
Şerin smıq bir türk sazı ağladaraq tellərini,
Addım-addım gəzmək istər gönlüm Turan ellerini.
“D ilim iz” ,  “Ş əhid əsir” , “O yan”, “H ə rb zəd ə lərə” kim i şeirlərində 
d ə eyni  leytm otiv davam  etsə də, Ə.Cavadm  sonralar bütün T ürkiyədə 
az  q ala  m illi  him n  q ədər  kütləvi  şəkildə  oxunan  v ə  sevilən  əsəri 
“Ç ırpınırdı  Q ara  d ən iz”  olur:
Çırpınırdı Qara dəniz 
Baxıb türkün bayrağına.
Ah, diyərdik, heç ölmezdim 
Düşə bilsəm ayağına!..
İncilər tek gel yoluna,
Sırmalar düz sağ, soluna,
Fırtmalar dursun yana,
Salam türkün bayrağına.
G öy  gölə,  m illi  bayrağa,  Q ara dənizə  və  D əli  K ürə  ən yaxşı  şeir- 
ləri  о  illərd ə  Ə hm əd  Cavad  dəniz  yazıb.  “A zərbaycan”  sözü  ilk  d əfə 
bu rübabda poetik m übtədaya,  xəbərə dönüb, Ə hm əd Cavadm  yazdığı 
n ə ğ m ə d ə  təkrir v ə  nəq ərat olub.
Şairin  təb iət  və  m əhəbbət  lirikasında  “G öy göl” ü  xüsüsi  fə rq lən - 
dirm ək olar.  C əsarətlə dem ək olar ki, poeziyanm  qədəhini Göy gölden 
doldurub  içən ilk tə b iə t aşiqi və nəğm əkarı Ə hm əd C avaddır,  sonralar 
da  G öy  gölün  şeir  payına  şərik  çıxanlar  az  olm ayıblar.  V ə  istisnasız, 
sonrakı  bütün  şairlər  -   ham ısı,  həm işə  G öy-göl  nem ətini  ilk  d əfə 
m əhz  Ə hm əd  C avadın  qaldırdığı  о  badədən,  qəd əh d ən   süzüb  nuş 
ediblər.  Birinci  “G öy  göP’ün  kam illikldə,  bədiilikdə  də  birinciliyini 
sonrakı bütün  Göy  göl  vurğunlan  -  Səm d V urğun  da e tira f edib.
Ü m um iyyətlə,  Ə hm əd  C avadda rom antika və  sim vol,  m etafora  və 
obrazlılıq  çox  q ü w ə tlid ir.  Y alnız  iki roman,  iki  m etaform anı  fə rq lən - 
dirm ək kifayətdir:  Q ara dənizi  v ə D əli  Kürü!

Çırpm ırdı Q ara dəniz baxıb türkün bayrağma!  -  bütünlükdə Əhməd 
C avad  şerinin  sim volu burada Q ara dəniz özüdür.
N əsrin  “D əli  K ür”ünü  A zərbaycanda  İsm ayıl  Şıxlı  yaradıb.  Şerin 
“D əli  K ür”ü   Ə hm əd C avadm  h əm   özü,  həm   də  poeziyası  idi.  Coğrafi 
baxım dan  A raz  nisbətən  dar,  m əhdud  sahilləri  də  əhatə  edir.  Əhməd 
C avad  poeziyası  isə  bütövlükdə  K ürün  əhatə  etdiyi  üfüqlərdən  keçir 
v ə   sahillərdən  axır.
C avadı  K ürlə  çox  şey  birləşdirir.  H ətta  şairin  tərcüm eyi-halm ı 
K ürün  özünün  yaxın  bir  əsrd ə  m əruz  qaldığı  tale  v ə  öm ür  salnam ə- 
sində izləm ək olar: ilk m ərh ə ləd ə h ə lə  K ürə q ədərki dövr — “Göy göl” 
m ərh ələsi  idi.  B u  dövrdə  şair  Q afqaza  K əpəzdən  boylanır,  özünə  və 
ölkəsinə  ucadan və  zirvədən,  m əğrur və  nikbin n ə z ə r salırdı:
Men çeynənen bir ölkənin 
haqq bağıran səsiyəm!
Ikinci  m ərh ə ləd ə  “D əli  K ü r”  sanki  əbədi  axdığı  və  axtardığı  ü n - 
vam   artıq tapm ışdır:
Ey Tanrımn cənnət uman qullan,
Mən cənnəti bu dünyada tapmışam.
Yaxud:
Sən ey coşan dəniz,  gəl türkə ram ol!
Sən ey sağa, sola qılınc vuran qol,
Qollarına qüw ət gəlir,  bismillah.
B u  -   cüm huriyyət  epoxası,  A zərbaycanda  dem okratik  respublika 
dövrü  idi.  D övlət  him ninin  m ətni,  həm çinin,  “C an  A zərbaycan”,  “A1 
bayraq” , “A zərbaycan bayrağm a” , “Q ardaş” , “M ən bulm uşam ” -  həmin 
dövrün bədii  sənədləridir:
Torpağma can demişəm,
Suyuna mərcan  demişəm.
Cammı qurban demişəm.
Gelib qızıl vaxtm sənin,
Açılıbdır baxtın sənin!
Gencəm tacım, taxtım sənin,
Canım-gözüm, gözüm-canım 
Azərbaycanım,
Can-can,
Can, Azərbaycan!
A zərbaycan  X alq  C üm huriyyətinin  süqutundan  sonra  Ə hm əd 
C avad  şerinin  də  ahəngi,  ovqatı  dəyişir,  könlündəki rübabm  da qüru- 
b u   başlayır  (“N ə  yazım ?” ,  “Unudulm uş  sevda” ,  “O lsun  qoy” ,  “A y a” 
v ə   s.).
Ə hm əd C avad  fitri-təbii  şair idi.  O nun sənətkar fəhm ini  aldatm aq 
qeyri-m üm kün idi.  Odur ki, üçüncü m ərhələdə şair öz m əşhur xitabını:
Əyil  Kürüm, əyil keç,
Dövran sənin deyil, keç!
-  sözlərini həm  K ürə, həm  də özünə eyni vaxtda aid edib deyirdi.  Dahi 
v ə   dövran,  Zam an  və  şair  nisbəti  burada  “K ür”  v ə  “M ən”  şəklində 
əyaniləşirdi.  D ərdini,  nisgilini  şair açıqda bədii  tülə  bürüyür,  gizlində 
isə  ağlayaraq  deyirdi:
Çoxdandır ayrı düşdüm 
Üç boyalı bayraqdan.
A dostlar,  mən yoruldum 
Gizlicə ağlamaqdan.
Ə n  son  ana q ə d ə r Ə hm əd  Cavad  elm in  “dünyaya dediyi  ən   böyük 
y a la n a ” uymur, m ənəvi genosidə, ideya, vicdan terroruna duruş gətirir, 
h aqqın  sözünü,  h əq iq ət  silləsini  tiranın  və  nadanın  düz  gözünün  içinə 
çırpxr:
Çoxdan dəyişdirib şəkki  yəqino,
Mən üsyan etmişəm məzhəbə,  dinə,
Bilmərn sənin böylə  “Haqq”  dediyin  nə,
Hökm etmə  fıkrimə, vicdanıma,  sus!
A dətən,  deyirlər:  “şair kim i  doğulm urlar,  şair kimi  ölürlər” .
Ə hm əd  Cavad  xoşbəxt  istisnalardandır  -   o,  şair  kimi  doğulm uş, 
şair kim i yaşamış v ə şair kim i ölmüşdür.  Puşkinə gülləni  Dantes, M usa

C əlilə  -   faşizm,  Ə hm əd  C avada  -   KQB,  qırm ızı  taun  “bolşevizm” 
atmışdır.
Bayılda, N argində,  “sosialist” m əhbəs kam erasm da ölənlərdən heç 
q əb ir  də  yadigar qalm ır.  X ə zər  özü  bu  zam an  m əzara,  şəhidlər xiya- 
bam  baş daşına çevrilir.  D ağüstü m eşəliyin şəhid xiyabam na çevrildiyi 
gündən  Ə hm əd  C avadın  da  m əzarı  tapılıb.  Torpağa  və  poeziyaya  o, 
h əm   şair,  h əm   də  şəhid  kim i  xidm ət  edirdi,  bu  m əzarlıqda  m ənəvi 
sakin  olm ağa bəşəri və  ilahi haqqı  çoxdan qazanm ışdı.
B aşqa b ir qanadlı  ifadə də var:  “B ir kərə yü k sələn  b ayraq bir daha 
e n m əz” .  M əh z  bu  bayraqda  Ə hm əd  Cavadm   da  adı  və  im zası  həkk 
olunub.
Yaşar Qarayev

MƏDRƏSƏ
GƏLDİM GƏNCƏYƏ
1906-cı  ildə
G əldim  G əncəye  AT  ilində.
Q alxdım  Dilbozun tərkinə  mən,
Keçdim  düzlərdən,  boz  çöllərdən;
Qotazlı  atı  sürdüm  də,  gəldim ,
G əncəyə  könül  verdim   də,  gəldim!
Oxum aqdı  ancaq  diləyim ,
Ş əm kirdə  qalm ışdı  ürəyim .
Anam da m ənlə  köçdü  gəldi,
N ə m ən  yatdım ,  nə  о  dincəldi.
Zərrabıda qaldıq  ilk gündən,
Sahibi getm işdi  öyündən.
Sanki  düşm üşdük evim izə,
Dəyib dolaşan yoxdu bizə.
Anam  işləyər,  m ən oxuyardım ,
O,  xalı,  m ən  şeir toxuyardım .
G ünüm üz keçərdi  ağlı,  qaralı,
O,  ərindən,  m ən atam dan yaralı.
Y adım dan  heç  çıxmaz,  о  gəldiyim   gün,
Başlandı  tarixi  m ənim   ömrümün!..
Gancə,  1908,  9 sen tyabr

RÜBAİLƏR
B ükdü belim i  firqətin,  ey m ahi c ə h an tab 1,
Sən  alıyor zinəti  bil külli  səm avat.
E tdim   sana b ən   anə  q əd ə r hörm əti  m ehrab,
H ə r kəs  eylər xaliqinə  h ə sr ibadat!
X əllaqi-cahan x əlq  eyləyib  bir güli-m üm taz2,
B ir cüm lə  ənadil3,  о  gülə  xud4 n ə z ə r ən d az5.
Etdi bəni  suzan6,  gözəlim ,  təneyi-əğ y ar,
B ax tən ələ rə,  ey lə bəni b ircə  sərəfraz!7
Ş əhla gözünü  etsəm  ə g ə r bir də  ziyarət,
Q urban edərəm  k əndim i8,  dərbari9 -  k ə rə m d ə 10.
B u zəkavət,  bu  sədaqət,  bu  h ə la v ə t11  uğrunda,
Q urbanə n asıl12  layiqəm ,  ey m ənb əi-rəh m ət!*
H ə r kipriyin b in 13  ox kim i  canan batırsan  sinəm ə,
Q aşlar da üdvan  seyfı14 tə k  zərb ət u rar qan  sinəm ə! 
Etdin  bəni  sən  z e rb i-ş ə s t15,  ey m ənşəyi  zülm ü cəfa, 
F eth eyledin,  qıldın hünər,  oldun da  sultan  sinəm ə!
B itab  edüb  dilbər b ən i  əğy arə  meyl  etm ək  nədən?
Göz yaşım ı ə n h a r16 tə k  etm ək  nüm ayan17  didədən?
1  İşıqsaçan  (farsca)
2  İmtiyazlı  (ə.)
3  Bülbül  (ə rəb cə)
4  Özü  ( f )
5  N iy y ət  ( f )
6  Q əm li  (f.)
7  U ca  (f.)
8  Özümü  itü rkcə)
9  Şah  sarayı  (/.')
10  Lütf (
3
.)
11  Şirin
12  N e cə   if.)
* 
Q eyd .  Bu  üç  rübaini  Ə.Cavadın  M odrosədo  m üollim i  olmuş  X X   osrdə 
professional  Azərbaycan  tonqidçisi  Abdulla  Sur  təshih etmişdir ( Tərtibçi).
13  Görən  (f.)
14  Düşm ən  qıhncı  (э.)
15  N eştər (f.)
16  Çaylar (ə .)
17  Görünen  (a.)
Ə şki1  b ə sə r2  tökm ək  nasıl  yar,  olm asın  adət bana? 
Gördüm  fəraqın çox  çətin,  ey  m ahru,  ey gül  bədən?
Aman,  ey  bivəfa,  zülm ün bəni  bizar edüb  candan!.. 
Üm idim  gəlm əz idi  böylə  zülm ə  dəsti-xubandan. 
Y əqin bilsəydim   əvvəldən cəfadan  əl  götürm əzsən, 
T apınm azdım   sana  əvvəlləri,  ey büti-dil,  təndən!
Ey xaliqi rəhm ən, yenə rəhm in nə  qədərdir?
H ə r q ə d ə r edəm   şükr,  yəqinim  ki,  hədərdir!
Ə hvalım a,  əfkarım a3  sənsən x əbərin varm ı?
V ardır x əbərim   kim  desə  gər əhli-m əfərdir!
Xudaya,  cism im   ayrılsa,  dilim dilbərdən ayrılmaz! 
Gözüm   görm əzsə, rəsm i zehnim i  ey lər şən,  ayrılmaz! 
D ila4 rəsm   ilə  əsrin  fərqi  çoxdur labudəm ,  lakin,
Onun  rəsm in görüb  ruhum  neyçün bu tən d ən  aynlm az!
N əqşi  aləm idir keçm işəm  dilü  candan,
Y əqin olur ki,  Bana bən bu yolda q ətl  oluram!
Bu yolda qətl  olunur isə, özüm də  m əsudam !
Ü zm ərom   rah i-v əfd ə  əlim i  canandan!
(Ü zə  bilm əm   əlimi  əh li-v ə fa canandan!)
C ana  cavan  öm rüm  bənim  rahində p ir olm uş  bu  gün! 
A rtıq olan  cövrü  cəfa dərdikəsir olm uş bu gün 
S əbr ey ləm ə z Əyyub  ola olsun  q əsəm ,  ey bivəfa, 
Tökdürdüyün  göz yaşim ə  həm  nap əzir olm uş  bu  gün!
K önlüm   yenə  bir kasə  qızd  qane  dönübdür,
Qan  olsa  böylə  zülm lə  h ə r yanə  dönübdür!
Ey baisi-iftix ari-can ım ,  ey vefasız,
S ən  görm ə  rəv a qanım   axa,  yar ola bənsiz!
Göz yaşı (/.)
Göz (э.)
Fikir (э.)
Ey ürek (ə.)
0 ^ 5 5 2 /  
15

Saqiyə,  rəhm   qılıb  badə  gətir nuş  edəlim ! 
P işi-çeşm i1  rüqabə yari d ə r2  aquş edelim !
B ade içm ək bana ə lzə m 3,  sana qurban,  ey M əhrəm , 
S öhbəti-yar ilə  əğyarı  fəram uş4  edəlim !
X əndeyi xunriziniz5 am adədir can  almağa!
K im  əsirgər canm ı  ləli-d irəx şa n 6  alm ağa!? 
V ə q ti-reh lət7,  sevgilim ,  Ə zrailə yox ehtiyac, 
R uhi-canım  m üntəzir ol  şahi-xuban8  almağa!
C əfayi yarə  səb r etm ək tükənm əz bir  səadətdir! 
O lursa əksinə,  ey m ah,  tə lə t9 bil  ədavətdir!
Q üsur etm ə  cəfav ü  nazdan h ər vəqtə  qadirsən, 
T əh əm m ü l10  eyləyərik əsk id ən  bir adətdir!
V an n sa gər əd a v ət zahirən  təcili qətlim  qıl!
Sənin m əqtulun11  olsa aşiqin m üsbəti  şəhadətdir! 
M ü lə w ə n  çeşm lə  etdin  m ünəvvər xaneyi-könlüm , 
Olub nail  səfa bulm aq m üzzəm  bir ziyarətdir!
D ela  əğyarə  m eyl  ilə  bəni  m əhru m i-can  etdin!
N asıl  m ehrum i-can b əlk ə  ziyadə h ifz-can  etdin? 
T əşəkkür ey lərəm  bax,  b ən i xoşbəxt qıldm   sən,
B u xoşbəxt  eyləm əklə  çün  səv a b i-b ik ə ran 12  etdin!
A ləm   ağlar halim ə,  gəl  sən  də giryan  olm a heç! 
Zülm   qıl,  eylə  cəfa kim   tabeyi -  Quran  olm a heç!
Y arım ı  əhvalim ə  xəndanü  dilşad  eyləyən,
E y rə q ib i-ru 13  siyəh  öm ründə  xəndan olm a heç!
1  Göz  qabağı  if.)
2  Da,  də  (f.)
3  L azım   (ə .)
4  Unutmaq  if.)
5  Qan  tökən  (/'.)
6  Parlaq  if .)
7  Ölm ək,  dünyadan  köçm ək  (ə.)
8  G özəl  if.)
9  Görmək  (ə .)
10  D özm ək  (э.)
11  Öldürülmüş  (ə.)
12  N əhayotsiz  if.)
13  Ü z  if.)
V əq ti-n ü srətd ir1  əy a x aliq ə-səttar2  oluram!
ƏfV qıl  cümlə  qüsuratım ı  qəffar oluram! 
Sahibi-hörm ətü  m ənsəb  qulunu qoy bana,  yar, 
Y əni  ol  şiri-xuda qatili-küffar3  oluram!
B u  q ə d ə r naleyi-cansuz4 ed ərəm  rəhm   eylə! 
Q orx  ki,  Ahim tutacaq vəhm 5  qılub rəhm  eylə! 
B əni  nalan edərək guşənişin olm aqdan,
B ir n əticə  çıkamaz  ərz  edərəm  rəhm  eylə!
Sanm a bihudə6 bənim ,  ey bivəfa,  əqvalim i7! 
B ax,  şu  qula bilm ək istərsən  ə g ə r əhvalim i!
B ir günə  saldın bəni  bilm əm  sənin fıkrin nədir? 
A cizəm  bu gündə  kim  tedad8  edəm  əfalim i9!
Sən  ə g ə r ə tfı10 n əz ər etsən p ərişan halimi,
Bil  qəbul etmiş xuda ölgün bənim  em alim i11! 
K im   səni  bu halə  saldı  sorsalar g ə r dostlar, 
S öylərəm  ol  m ahru  ağlar qoyan əm salim i12!
B içarə  dilcugöz13  yenə  hüznlə  m əyal olur,
Q əm   le şk ə ri14 hücum   ilə verm əz  m əcal  olur. 
Bin  dürlü  qəm   cünüdi15  edər xatirə  xütu r16, 
Ə m salsız  bahadürə  müşkül  bu hal  olur!

Каталог: front -> files -> libraries -> 1524 -> books
books -> Beyn lxalq Oftalmologiya urası (International Council of Ophthalmology)
books -> 5 "qabusnamə" VƏ onun müƏLLİFİ haqqinda
books -> Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
books -> Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
books -> Ə. H.Əliyev, F.Ə.Əliyeva, V. M. Mədətova
books -> Anar İsayev Ramil Rəhimov Abituriyentlər üçün hazırlıq vəsaiti