EK–1 gida maddelerinde bulunan mikotoksin seviyeleriNİn resmi kontrolleri İÇİn numune alma metodlari

EK-8
ÜZÜM SUYU, ÜZÜM ŞIRASI, ELMA ŞARABI VE ŞARAP DAHİL MEYVE SULARI İÇİN

NUMUNE ALMA METODLARI
Bu metod, üzüm suyu, üzüm şırası ve şarapta, Okratoksin A’nın; meyve suları, meyve nektarı, distile alkollü içkiler, elma şarabı ve elma suyu içeren veya elmadan türetilmiş diğer fermente içeceklerde patulinin maksimum seviyesinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.
(1) - Numune Alma Metodu:
Paçal numune en az 1 kg ya da 1 L olmalıdır ancak numunenin sadece bir şişeden oluşması gibi durumlarda bu mümkün olmayabilir.

Partiden alınması gereken minimum birincil numune sayısı Tablo-1’de verildiği şekilde olmalıdır. Belirlenen birincil numune sayısı söz konusu ürünün satışa sunum şekliyle doğrudan ilgilidir. Dökme sıvı ürünlerde; parti, numune almadan önce elle veya mekanik olarak mümkün olduğunca iyi karıştırılmalı ve bu işlem, mümkün olduğunca ürünün kalitesini etkilememelidir. Bu durumda parti içinde Okratoksin A ve patulinin homojen dağıldığı varsayılır. Bu yüzden paçal numuneyi oluşturmak için bir partiden üç adet birincil numune almak yeterlidir.

Çoğunlukla bir şişe veya paket içinde bulunan birincil numuneler benzer ağırlıkta olmalıdır. Bir birincil numunenin ağırlığı en az 100 gr olmalıdır ve paçal numune en az 1 L olmalıdır. Bu metottan farklı uygulamalar, ek-1’in 1 inci maddesi ( f ) bendinde belirtildiği şekilde kayıt edilmelidir.
Tablo 1 - Partiden alınması gereken minimum birincil numune sayısı

Ticari form	Partinin hacmi (L)	Alınması gereken minimum birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin minimum hacmi (L)
Dökme (meyve suyu, elma şarabı, distile alkollü içkiler, şarap)	--	3	1
Şişe / paket (meyve suyu, elma şarabı, distile alkollü içkiler)	< 50	3	1
Şişe / paket (meyve suyu, elma şarabı, distile alkollü içkiler)	50-500	5	1
Şişe / paket (meyve suyu, elma şarabı, distile alkollü içkiler)	>500	10	1
Şişe / paket şarap	< 50	1	1
Şişe/paket şarap	50-500	2	1
Şişe/paket şarap	>500	3	1

(2) - Perakende aşamasında numune alma:
Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-8’de bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır. Yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, perakende aşamasında mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.

(3)- Bir partinin veya alt partinin kabulü:
a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.

b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-9
KATI ELMA ÜRÜNLERİ, ELMA SUYU İLE BEBEK VE KÜÇÜK ÇOCUKLARIN TÜKETİMİNE SUNULAN KATI ELMA ÜRÜNLERİ İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI
Bu metod, bebek ve küçük çocuklar için katı elma ürünleri, elma suyu ve katı elma ürünlerinde patulinin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.
(1) - Numune Alma Metodları:
Numunenin bir tek paket olması gibi mümkün olmayan durumlar dışında paçal numune en az 1 kg olmalıdır.

Partiden alınması gereken minimum birincil numune sayısı Tablo 1’de verildiği şekilde olmalıdır. Sıvı ürünlerde; parti, numune almadan önce elle veya mekanik olarak mümkün olduğunca iyi karıştırılmalıdır. Bu durumda parti içinde patulinin homojen dağıldığı varsayılır. Bu yüzden paçal numuneyi oluşturmak için bir partiden üç adet birincil numune almak yeterlidir.

Birincil numuneler benzer ağırlıkta olmalıdır. Bir birincil numunenin ağırlığı en az 100 gr olmalıdır ve paçal numune en az 1 kg olmalıdır. Bu metottan farklı uygulamalar, ek-1’in 1 inci maddesi ( f ) bendinde belirtildiği şekilde kayıt edilmelidir.
Tablo 1 - Partiden Alınması Gereken Minimum Birincil Numune Sayısı

Partinin ağırlığı (kg)	Alınması gereken minimum birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin ağırlığı (kg)
<50	3	1
50-500	5	1
>500	10	1

Parti tek paketlerden oluşuyorsa eğer, paçal numuneyi oluşturmak için alınması gereken paket sayısı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 2 - Bireysel Paketlerden Oluşan Partide Paçal Numuneyi Oluşturmak İçin Alınması Gereken

Paketlerin (Birincil Numunelerin) Sayısı

Parti içindeki birimlerin ya da paketlerin sayısı	Alınması gereken paket veya birim sayısı	Paçal numunenin ağırlığı (kg)
1-25	1 paket ya da birim	1
26-100	En az 2 paket ya da birimde, yaklaşık %5	1
>100	Maksimum 10 paket ya da birimde, yaklaşık %5	1

(2) - Perakende aşamasında numune alma:
Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-9’da bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır.

Yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, perakende aşamasında mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.
(3) - Bir partinin veya alt partinin kabulü:
a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.

b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-10
BEBEK GIDALARI İLE İŞLENMİŞ TAHIL BAZLI BEBEK VE KÜÇÜK ÇOCUK EK GIDALARI İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI
Bu metod, bebek gıdaları ve işlenmiş tahıl bazlı küçük çocuk ek gıdalarında, aflatoksinler, Okratoksin A ve Fusarium toksinlerinin; bebekler için özel olarak tasarlanmış özel tıbbi amaçlı diyet gıdalarda (süt ve süt ürünleri haricindeki) aflatoksinler ve Okratoksin A’nın; bebekler ve küçük çocuk ek gıdaları kapsamındaki tahıl bazlı olmayan ek gıdalarda patulinin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

Bebek ve küçük çocuklar için katı elma ürünleri ve elma suyunda, patulinin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için ek-9’ da tarif edilen numune alma metodu uygulanır.

(1) - Numune Alma Metodları:
a) Bebek ve küçük çocuklar için üretilmiş gıdalardan ek-2’nin 4 üncü maddesinde tarif edilen metoda göre numune alınır. Bundan dolayı alınması gereken birincil numune sayısı ek-2’nin 4 üncü maddesi Tablo 2’ye göre, en az 10, en fazla 100 adet olmak üzere parti ağırlığına bağlı olmalıdır. Çok küçük partiler için ( < 0,5 ton), daha az sayıda birincil numune alınabilir, ama tüm birincil numunelerin birleştirilmesiyle oluşan paçal numune, en az 1 kg olmalıdır.

b) Birincil numunenin ağırlığı yaklaşık 100 gr olmalıdır. Perakende paketlerdeki partilerde, birincil numunenin ağırlığı perakende paketin ağırlığına bağlı olmalıdır. 0,5 ton’a eşit ve daha az miktardaki çok küçük partilerde, birincil numune en az 1 kg’lık paçal numuneyi oluşturacak ağırlıkta olmalıdır. Bu metottan farklı uygulamalar, ek-1’in 1 inci maddesi ( f ) bendinde belirtildiği şekilde kayıt edilmelidir.

c) Paçal numunenin ağırlığı: İyice karıştırılmış 1-10 kg.
(2) - Perakende aşamasında numune alma:
Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-10’da bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır.

Yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, perakende aşamasında mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.
(3) - Bir partinin veya alt partinin kabulü:
a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.

b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-11

GIDA MADDELERİNDE MİKOTOKSİNLERİN SEVİYELERİNİN RESMİ KONTROLÜNDE KULLANILAN ANALİZ METOTLARI VE NUMUNE HAZIRLAMAYA İLİŞKİN KRİTERLER
(1) - Genel:
a) Önlemler: Genel olarak mikotoksinlerin dağılımı homojen olmadığı için, numuneler hazırlanmalı ve özellikle büyük bir dikkatle homojenize edilmelidir. Laboratuvara ulaşan numunenin tamamı homojenize edilmelidir. Aflatoksinler ultraviyole ışıktan etkilendiği için, analiz sırasında mümkün olduğunca gün ışığından kaçınılmalıdır.
b) Bütün haldeki sert kabuklu meyvelerin kabuk/çekirdek oranının hesaplanması: “Gıda Maddelerinde Belirli Bulaşanların Maksimum Seviyelerinin Belirlenmesi Hakkında Tebliğ” içinde aflatoksinler için belirlenen limitler yenilebilir kısımlar içindir. Yenilebilir kısımlarda aflatoksin seviyesi aşağıdaki yollarla hesaplanabilir:

1) Kabuklu numunenin tamamının kabuğu soyulur, bu durumda analiz sonucu yenilebilir kısma ait olacaktır. 2) Numune hazırlama işlemi ve analiz, numunenin kabuğuyla birlikte yapılır. Bu durumda, numune alma metodu ve analiz metodu için kabuk/iç oranı dikkate alınmalıdır. Paçal numunedeki iç oranı, bütün haldeki sert kabuklu meyvedeki kabuk/iç oranı için aşağıda verilen yöntemle uygun bir faktör oluşturularak hesaplanmalıdır:

Partiden veya paçal numuneden yaklaşık 100 adet bütün haldeki sert kabuklu meyve rasgele ayrılmalı ve laboratuvar numunesi ile birlikte gönderilmelidir. Laboratuvarda, her laboratuvar numunesi için kabuk/iç oranı, bütün haldeki kabuklu numunenin tartılması, kabuğunun ayrılması ve kabuk ve iç kısımlarının ayrı ayrı tartılması yoluyla hesaplanır. Bu oran, numune hazırlama ve analiz süresince numunedeki iç miktarını, dolayısıyla yenilebilir kısımdaki aflatoksin miktarını belirlemek için kullanılacaktır.

Kabuk/iç oranı laboratuvarda her cins örnek için ayrı ayrı belirlendikten sonra, daha sonraki analizler için bu oranlar kullanılabilir. Ancak, yasal limitlere aykırı olduğu görülen bir numunede, o numune için tekrar önceden ayrılmış yaklaşık 100 adet sert kabuklu meyve kullanılarak ayrıca kabuk/iç oranı belirlenerek hesaplama yapılmalıdır.

(2) - Laboratuvara gelen numunenin işlenmesi:
Laboratuvara gelen paçal numune veya usulüne uygun olarak ayrılan alt numuneler, öğütülmeli ve iyice karıştırılarak tam bir homojenizasyon sağlanmalıdır. Öğütmenin gerekli olmadığı durumlarda ise; homojenizasyonun en iyi şekilde sağlanmasına dikkat edilmelidir.

Maksimum seviyeler kuru madde bazında uygulanıyorsa, homojenize edilmiş numuneden yeterli bir parça ayrılıp; kuru madde içeriğini doğru biçimde tespit ettiği gösterilmiş bir metot kullanılarak ürünün kuru madde içeriği belirlenmelidir.

(3) - Şahit Numune:
İtiraz hakkının kullanılması amacıyla ayrılacak şahit numune, laboratuvarda homojenize edilmiş paçal numune veya alt numunelerden ayrılarak hazırlanmalıdır. Ayrılan şahit numune, laboratuvarda gıda denetçisi tarafından mühürlenerek uygun koşullarda muhafaza edilmek üzere numuneyi alan İl Müdürlüğü’ne gönderilmelidir. İlk numune analiz sonucunun olumsuz olması durumunda sonuç, laboratuvar tarafından en kısa sürede numuneyi alan İl Müdürlüğü’ne bildirilmelidir. Ürünün raf ömrü dikkate alınarak ilgili işyerine itiraz hakkı kullandırılır. İtiraz durumunda şahit numune, İl Müdürlüğü tarafından yetkili laboratuvara gönderilmelidir.

(4) - Laboratuvar Kontrol Gereksinimleri ve Laboratuvar Tarafından Kullanılan Analiz Metodları:
a) Tanımlar:
Laboratuvar tarafından gereksinim duyulan ve en çok kullanılan tanımlar şunlardır:
1) r = Tekrarlanabilirlik. Aynı numune, aynı uygulayıcı, aynı cihaz, aynı laboratuvar gibi tekrarlanabilirlik koşulları altında kısa zaman aralıklarıyla yapılan iki analiz sonucu arasındaki (genellikle % 95 olan belirli bir güven aralığında r = 2.8x s_r içinde kalması beklenen) mutlak fark
2) R =Laboratuvarlararası yeniden yapılabilirlik. Yeniden yapılabilirlik koşullarında, yani aynı numunede, aynı metot kullanılarak, ancak farklı laboratuvarlardaki uygulayıcılar tarafından yapılan iki analiz sonucu arasındaki (genellikle % 95 olan belirli bir güven aralığında R = 2.8xs_R içinde kalması beklenen) mutlak fark
3) RSD_r = Tekrarlanabilirlik koşulları altında elde edilen sonuçlardan hesaplanan nispi standart sapma, [ (s_r/x)x100]
4) RSD_R = Yeniden yapılabilirlik koşulları altında elde edilen sonuçlardan hesaplanan nispi standart sapma, [ (s_R / x)x100]

5) s_r = Tekrarlanabilirlik koşulları altında elde edilen sonuçlardan hesaplanan standart sapma

6) s_R = Yeniden yapılabilirlik koşulları altında elde edilen sonuçlardan hesaplanan standart sapma

b) Genel Hükümler:
Gıda kontrol amaçlı kullanılan analiz metotları, aşağıda verilen kriterlerden gerekli olanlar ile geçerli kılınmalıdır:

1) Doğruluk

2) Uygulanabilirlik

3) Tespit sınırı

4) Tayin sınırı

5) Kesinlik

6) Tekrarlanabilirlik

7) Yeniden yapılabilirlik

8) Geri alma

9) Seçicilik

10) Duyarlılık

11) Doğrusallık

12) Ölçüm belirsizliği
c) Özel Hükümler:

1)Performans Kriterleri
Gıdalarda mikotoksin seviyelerinin belirlenmesi için, özel bir metodun bulunmadığı durumlarda; laboratuvar aşağıdaki kriterlere uygun herhangi bir metot seçebilir.
Tablo 1 - Aflatoksin için Performans Kriterleri:

Kriter	Konsantrasyon oranı (µg/kg)	Tavsiye edilen değer (%)	İzin verilen maksimum değer
Kör	hepsi	önemsiz	-
Geri alma-Aflatoksin M1	0,01-0,05	60-120
	>0,05	70-110
Geri alma-Aflatoksin B1, B2, G1,G2	<1,0	50-120
	1-10	70-110
	>10	80-110
Kesinlik RSDR	Hepsi	Horwitz eşitliğinden elde edilen değer	2 x Horwitz eşitliğinden elde edilen değer
Kesinlik RSDr, aynı konsantrasyondaki RSDR nin 0,66 katı olarak hesaplanabilir.

Bu değerler hem tek başına B₁ ve hem de (B₁+B₂+G₁+G₂) toplamına uygulanacak değerlerdir. Ayrı ayrı aflatoksinlerin (B₁+B₂+G₁+G₂) toplamı rapor edilecekse; her birinin analitik sisteme etkileri bilinmeli ya da eşit olmalıdır.

Tablo 2 - Okratoksin A için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Okratoksin A
	RSDr (%)	RSDR ( %)	Geri Alma (%)
<1	<40	<60	50-120
1-10	<20	<30	70-110

Tablo 3 - Patulin için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Patulin
	RSDr (%)	RSDR (%)	Geri Alma (%)
<20	<30	<40	50-120
20-50	<20	<30	70-105
>50	<15	<25	75-105

Tablo 4 - Deoksinivalenol için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Deoksinivalenol
	RSDr (%)	RSDR ( %)	Geri Alma (%)
>100- <500	<20	<40	60-110
>500	<20	<40	70-120

Tablo 5 - Zeralenon için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Zeralenon
	RSDr (%)	RSDR (%)	Geri Alma (%)
<50	<40	<50	60-120
>50	<25	<40	70-120

Tablo 6 - Fumonisin B₁ ve B₂ için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Fumonisin B1 ve B2
	RSDr (%)	RSDR (%)	Geri Alma (%)
<500	<30	<60	60-120
>500	<20	<30	70-110