Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

Şəkil 39. Yastıkəsən 
Şəkil 38. Torpağı çevirmədən  
tətbiq olunan kotan 
Ох 
Çərçivə
 
Dayaq 
qədər səmərəlidir. Laydırsız  şumlama zamanı    əlavə  səpin və mulçalama (alaq 
otlarını məhv etmək  üçün) zəruridir.  
Əvvəlcə orta nəmliyə malik (hədsiz nəm və çox quru olmayan) torpaqda üzləmə 
(yumru bıçaqların vasitəsilə sahənin uzunu istiqamətində yarıqlar  əmələ  gətirilir) 
aparılır. Bundan sonra işə  şaquli mil və torpaq səthindən aşağı hərəkət edən yeraltı 
bıçaqdan ibarət laydırsız kotan cəlb olunur.  
Nəticədə sahədə torpağı çevirmədən hava kameraları əmələ gəlir ki, bu da  torpağı 
bir qədər qaldırır. Sonra yağışlar yağır, su torpağın dərinliyinə düşür, torpağın hərarə-
ti yüksəlir.  Bu zaman torpaqda olan bitki və heyvan mənşəli qalıqların parçalanması 
nəticəsində humus əmələ  gəlir. Torpaq həyata qayıdır və münbitliyini yenidən  əldə 
etmiş olur (Şəkil 38). 
Laydırsız kotanla ilkin şum apararkən 10 sm-
dən artıq dərinləşməyə ehtiyac duyulmur. Lakin 
növbəti becərmədə  dərinləşmə 15-20 sm təşkil 
etməlidir. Laydırsız şum zamanı bir qaydaya riayət 
etmək çox vacibdir. Sahənin mailliyi istiqamətində 
şum köndələninə  və ya əksinə aparılmalıdır. 
Nəticədə bu üsulla torpaqda əmələ  gətirilmiş 
yüzlərlə yarıq-kanallar yağış sularına maillik istiqa-
mətində azad hərəkət etmək imkanı yaratmır. 
Praktiki olaraq torpaq həyəcan keçirmir, buna görə də bitki kökləri hətta yeni şumdan 
sonra da eroziyaya qarşı sipər olur. Su dərinə gedir və həyati proseslər əhəmiyyətli 
dərəcədə sürətlənir.