Əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası

Uşağın inkişafında oyunların rolu 
Rollu oyunlar 
uşaqların sevimli əyləncəsi olmaqla bərabər, həm də onların əsas 
işidir.  Məhz  oyun  zamanı  uşaqda  şəxsiyyətin  formalaşması,  sosiallaşma  gedir.  Oyun 
zamanı həm də uşağın mənəviyyatı formalaşır. Oyun ‒ uşaq üçün ilk iradə məktəbidir:  
m
əhz  oyunda  uşaq  ilk  dəfə  könüllü  şəkildə  müxtəlif  tələblərə  riayət  etməyə  başlayır. 
M
əsələn, əgər rollu oyunda uşaq sərhədçidirsə, onu postda əvəz etməyincə yerindən 
t
ərpənməyəcək,  çünki  real  həyatda  sərhədçilər  belə  hərəkət  edirlər.  Məktəbəqədər 
dövrün 3-4 yaşında uşaqlar tək oyunlara, 4-5 yaşında qrupla sadə və xüsusi qaydası 
olmayan  oyunlara,  5-
6  yaşında  uşaqlarda  isə  qruplarla  qaydalı  oyunlara  üstünlük 
verirl
ər. 
 
Oyunlar uşaq cəmiyyətinin formalaşmasına, uşaqların öz aralarında ünsiyyət və 
əməkdaşlıq qurmalarına əvəzsiz kömək göstərir. Oyun zamanı görmə qabiliyyəti, görmə 
itiliyi  yaxşılaşır,  daha  çox  söz  və  ifadə  yadda  qalır.  Bir  sözlə,  fəal  oynayan  uşaqda  
intellekt güclü inkişaf edir. Oynayarkən uşaq həm də hərəkət edir: əgər uşaq dovşan, 
siçan,  pişik  və  s.  rolundadırsa,  istər-istəməz  bu  heyvanların  hərəkətlərini  təqlid  edir, 
böyük motorika inkişaf edir.  
L.Vıqotskinin  təbiri  ilə  desək,  oyun  uşaq  üçün  “yaxın  inkişaf  zonasıdır”:  oyun 
zamanı uşaq öz yaşından daha böyükdür. Oynayarkən o, sanki irəli və yuxarı sıçrayışlar 
edir.  
A.S.Makarenko uşaqların inkişafında oyunun böyük rolunu  qeyd edərək, yazırdı 
ki, “Yaşlı adamın həyatında iş, fəaliyyət, qulluq hansı əhəmiyyətə malikdirsə, uşağın da 
h
əyatında oyun bir o qədər vacib və əhəmiyyətlidir”.  
 
M
əktəbəqədər yaş dövrü üçün oyunlar iki böyük qrupa bölünür:  
 
- 
yaradıcı oyunlar; 
 
- 
qaydalı oyunlar.  
 
Yaradıcı oyunlar uşaqların özləri tərəfindən yaradılan oyunlardır. Uşaqlar həyatda 
gördükləri və müşahidə etdiklərini  öz təsəvvürlərində canlandırmaqla oyun yaradırlar.  

 
 
12 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
Qaydalı  oyunlar  isə  müəyyən  qaydalara  tabe  olduğundan,  bu  oyunların 
qaydalarını uşaqlar böyüklərin vasitəsi ilə öyrənib, oynayırlar. Alimlər tərəfindən (Elkonin, 
Novosyolov  v
ə  s.)  oyunların  bölğüsü  müxtəlif  olsa  da  ümumən  qaydalı  oyunlar 
mütəhərrik və didaktik olmaqla iki növə ayrılır. Qaydalı oyunların əhəmiyyyəti uşaqlara 
qaydalara 
əməl etməyi, qaydanı izləməyi və s. öyrədir. Bu gələcəkdə uşaqlarda həyatda 
rast  g
əlinən  digər  qaydaların  əhəmiyyətli  olması  haqqında  (məktəb  qaydalarını,  yol 
qaydaları və s.) anlayış yaradır.
 
Qaydalı  mütəhərrik  oyunlar  uşaqların  hərəki  fəallığını  təmin  edir.  Mutəhərrik 
oyunlara  milli    h
ərəki  oyunlar,  yarışlar  və  s  aid  edilir.  Didaktik  elementli  mütəhərrik 
oyunlarda  uşaqların  nəinki  hərəki,  həm  də  idrakı  fəallığı  təmin  edilir.    Bu  oyunlarda 
uşaqların qarşısında müəyyən hərəkətlər – topu tutmaq, yoldaşa çatmaq, ritmik hərəkəti 
v
ə s. təkrar etmək tələb edən vəzifələr qoyulur.  
 
Didaktik 
(öyrədici) oyunların şərti  3 növü var: 
 
- 
oyuncaqlarla (müxtəlif əşyalarla);  
 
- 
şifahi və ya sözlu (məsələn: tapmacalarla);  
 
- 
stolüstü çap oyunları (üzərində şəkillər olan lotolar, cüt şəkillər olan kartlar və s.). 
Ail
ələrlə əməkdaşlığın əhəmiyyəti və ünsiyyət strategiyaları 
Uşaq  məktəbəhazırlıq  qrupuna  gələnə  qədər  ailədə  müəyyən  bilik,  bacarıq  və 
v
ərdişlərə yiyələnir. Ailənin uşağın ilk müəllimi kimi qəbul edilməsi gələcəkdə təlim-tərbiyə 
prosesinin m
əzmunlu qurulması, əlverişli münasibətlərin yaranması üçün vacib amildir. 
Valideyn  v
ə müəllimlərin ümumi səyləri uşaq haqqında məlumatların əldə olunmasına, 
uşağın davranışı, rəftarı, münasibətləri ilə bağlı fikir və mülahizələrin bölüşdürülməsinə, 
ən  əsası,  uşağın  böyüməsi  və  inkişafı  üçün  daha  əlverişli  şəraitin  yaradılmasına  
yönəldilir.  
Valideynl
ər  uşaqlarla  keçirilən  bütün  kütləvi  tədbirlərdə,  təlimdə,  problemlərin 
h
əllində  iştirak etməyə cəlb edilirlər. Valideynlər müəllimlərlə  birlikdə uşağın inkişafının 
stimullaşdırılmasında fəal iştirak edir, səy göstərirlər. Bunun üçün, ilk növbədə, qruplarda 
m
ənimsənilən bilik və bacarıqlar ailədə möhkəmləndirilir. Belə bir qarşılıqlı əməkdaşlıq 
uşağın  əqli  fəaliyyətinin  zənginləşməsinə,  özünəinamın  yaranmasına,  nəticə  etibarilə, 
m
əktəb  həyatına  daha  rahat  uyğunlaşma  dövrünü  keçməyə  təsir  göstərir.  Valideynlər 
uşaqların  təlim  fəaliyyətində  iştirak  etdikləri  təqdirdə  onların  təlim  nailiyyətləri  yüksəlir. 
Bel
ə bir əməkdaşlıq şəraitində valideynlər aşağıdakı məsələlərlə tanış olmalıdırlar: 
• uşaqların yaş xüsusiyyətləri;  
• təlim-tərbiyə işinin əhəmiyyəti; 
• uşaqların fəaliyyətlərini stimullaşdıran öyrədici mühitin vacibliyi;  
• fiziki, emosional müdafiənin təmin edilməsi, mühitin təhlükəsizliyinin zəruriliyi; 
• uşaqların fəallığı.  

 
 
13 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
Valideynl
ər öz uşaqlarının əqli qabiliyyətləri haqqında  müəllimdən məlumat alır, 
t
əlim nailiyyətlərinə verilən qiymət əsasında  uşağın irəliləyişini sürətləndirmək məqsədilə 
müəllimlərlə  əməkdaşlıq  edirlər.  Pedaqoji  şura  iclaslarında  iştirak,  valideyn  şurasına 
üzvlük, məktəb həyatı haqqında söhbətlər və birgə mütaliə kimi pedaqoji tədbirlər uşağın 
t
əhsilində valideynlərin fəal iştirakını təmin edən çoxsaylı yollardandır.  
Ail
ə ilə birgə fəaliyyətdə  aşağıdakıların nəzərə alınması tövsiyə olunur: 
1. 
Müəllim və valideynlərin uşaqların təlim-tərbiyəsində tərəfdaş olması; 
2. 
Müəllim  və  valideynlərin  uşaqların  məktəbəhazırlıq  təhsilinin  məqsəd  və  vəzifələrini 
bilm
əsi; 
3. 
Müəllim və valideynlər tərəfindən uşağa kömək, hörmət və inamın  göstərilməsi; 
4. M
əktəb  və ailənin qarşılıqlı fəaliyyətinin, onun aralıq və son nəticələrinin daim  təhlil 
edilm
əsi; 
5.Valideynl
ər üçün vaxtaşırı maarifləndirici seminarların təşkili. 
 
Valideynl
ər üçün tövsiyələr 
(Bu material çoxaldılaraq valideynlərə çatdırıla bilər) 
1.Uşaqlara qayğı göstərmək və heç zaman sevginizi onlardan əsirgəməyəcəyinizi bilmək, 
balacaları xoşbəxt edir.  
2.  Uşaq  öz  xüsusi  baxışları  və  düşüncələri  ilə  inkişaf  edən  şəxsiyyətdir,  o  da  qəbul 
olunmağı və arzularına hörmətlə yanaşılmağını istəyir.  
3.U
şaqların həyatında böyüklərin fəal iştirak etməyi heç də onun işinə qarışmaq və ona 
n
əzarət  etmək  deyil.    Bu,    hər  şeydən  əvvəl  uşağın  daxili  aləminə,  onun  inkişaf 
xüsusiyyətlərinə  fikir  vermək,  ona  diqqətlə  qulaq  asmaq,    onun  inkişafını  dəstəkləmək 
dem
əkdir.  
4.Uşaqların  tələbatları  böyüklərdən  uyğunlaşma  tələb  edir  -  həyatına  düzəlişlər, 
d
əyişmələr gətirir.  
5.Uşağa qarşı diqqətli olmaq və vaxt ayırmaq onun inkişafına yaxşı təsir edir.  
6.İstənilən uşaq  -  ağıllı və ya zəif düşüncəli,  hərəkətli və ya astagəl,  güclü və ya zəif, 
hörmət və məhəbbətə layiqdir. Onun dəyəri uşaq olmağındadır.  
7.Uşaq  heç  də  başdan-başa  çatışmazlıqlardan,  zəiflikdən,  uğursuzluqdan  ibarət  deyil. 
Uşağın öz qüruru var, sadəcə olaraq onu görməyi bacarmaq lazımdır. 
8.Adekvat  t
ərif  uşaqların  özünəinamını  artırır,    yeni  hədəflərə  can  atmağa  motivasiya 
yaradır.  
9.Qarşıya qoyulan istənilən tələbi uşağı tərif etməklə, dəstəkləməklə başladıqda  o özünü 
sınamağa həvəslə gedir.  
10.Əlbəttə əgər qarşıya qoyulan məqsəd uşağın çata  biləcəyi səviyyədədirsə.  
11.Əmr etmək əvəzinə  ondan məsləhət verməyi və ya kömək  istəyi uşaqda əməkdaşlıq 
etm
ək həvəsi yaradır.  
12.İcazələr uşaqları qadağalardan daha yaxşı öyrədir. Əksər hallarda məzəmmət etmək, 
susdurmaq, n
əyisə tələb etmək gözlənilən nəticəni vermir. 
13.Uşaq  başa düşməlidir ki, onu nəyə görə cəzalandırırlar.  

 
 
14 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
14. 
Böyük    iradəsini    zorla  qəbul  etdirməyə  çalışdıqda  uşaq  tərəfindən  daha  kəskin 
etirazla qarşılaşa bilər.  
15.Uşağa necə  təsir göstərmək yolu  aydin  deyilsə,  dayanıb müşahidə  etmək lazımdır, 
t
ələsik  “həll”  həmişə  xeyirli  olmur.  Bəzən  vəziyyəti  analiz  etməyin  və  başqalarından 
m
əsləhət almanın faydası var.  
16.Uşaqlarla  ünsiyyət  zamanı  onlarda  etiraz  və  ya  mənfi  reaksiya  doğuran  üsul  və 
vasit
ələrdən  qaçmaq  lazımdır.  Uşaqlar  təzyiqi,  onlara  qarşı  etinasızlığı,  ağıl  öyrətmək 
ist
əyi ilə olan yanaşmaları hiss edirlər. Zorakı üsullar nəinki vəziyyəti düzəltməz, əksinə, 
uşaqda  qüsurları artırar, davranışına mənfi təsir göstərər. 
17. 
Böyüklərin  mənfi  emosiyalarını  -  qorxunu,  təşvişi,  qəzəbi,  apatiyanı  hər  zaman 
uşaqlardan gizlətmək olmur, bu isə qeyri-ixtiyarı olaraq uşaqlara sirayət edir və onlarda 
anoloji  emosiyalar  doğurur.  Bu  zaman  böyüklər  uşaqları  sevdiklərini,  indiki  hallarının 
müvəqqəti  olduğunu,  və  dəf  etməyə  güclərinin  çatacığını  dedikdə,  uşaqlar  özlərini 
müdafiə olunmuş hiss edirlər. 
18.Uşaqlarla  ünsiyyətdə  bərabərlik  və  əməkdaşlıq  prinsipləri  çox  əhəmiyyətlidir.  Bu 
q
ərəzli yanaşmanı azaldır, sevinc, isti münasibət, işıq bəxş edir. 
19.Uğursuzluqları  üzə  vurmaq,  irad  tutmaq  lazım  deyil.  Hətta  bunlar  nəyisə  yoluna 
qoymaq,  kimis
ə  dəstəkləmək,  həvəsləndirmək  niyyəti  ilə  edilsə  belə.  Uşağa  onun 
uğursuzluğunu kobudluqla üzə vurmaq, irad tutmaq  onun emosional vəziyyətinə pis təsir 
göstərə  bilər.  Uşağın  özü  haqqında  müsbət  təsəvvürə  malik  olması  çox  mühümdür, 
bunsuz psixi sağlamlıqdan və normal inkişafdan söhbət gedə bilməz.  
20.  Uşağı “qiymətləndirmə” mütləq keyfiyyət  baxımından olmalıdır. Uşağın təbii inkişaf 
rejimind
ə  “düz  və  ya  səhv  cavab”,  “düz  və  ya  səhv  qərar”  anlayışlarına  yer  yoxdur. 
Uşaqlar cəzalandırılmaqdan qorxmadan, hətta gördükləri iş bəzən alınmasa belə, özlərini 
bacardıqları və istədikləri kimi göstərdikdə inkişaf edirlər. 
21.  H
ər  bir  uşaq  yalnız  “əvvəlki  özü”  ilə  müqayisə  edilə  bilər.  Mühüm  olan  -  onun 
nailiyy
ətlərinin  nəticəsi  yox,  daxili  azadlığı,  emosional  rifahıdır.  Bunlar  qənaətbəxş 
n
əticənin təminatlarıdır. Uşaq ürəyi istəyən adamı özünə nümunə seçir.   
22.Uşaqlara qarşı diqqət  və  simpatiya həddən çox olduqda da uşağın inkişafına yaxşı 
t
əsir göstərmir. Əksinə  bunun da ziyanı ola bilər. Çünki belə münasibətə alışmış uşaq 
ondan azacıq məhrum olduqda, narahatlıq keçirir, ona qarşı münasibətin dəyişməsində 
özünü günahkar sayır. 
23.Uşağı  sözlərdən  istifadə  etmədən  həvəsləndirmə,  cəsarətləndirmə  üsullarına  da 
müraciət edin;  təbəssüm, əl sıxma, dostcasına çiyninə vurma və s. çox effektlidir. 
Fiziki inkişaf, sağlamlıq və təhlükəsizlik 
M
əktəbəhazırlıq  yaşında  olan  uşaqlarda  fiziki  inkişaf  prosesi  davam  edir. 
Uşaqlarda hərəki fəallığa yüksək tələbat qalmaqdadır. Beşyaşlılarda  boy artımı prosesi 
f
əallaşır, uşaqların onurğa sütunu müxtəlif deformasiyaya gətirən təsirlərə (boya uyğun 
olmayan mebel d
əsti, pis işıqlandırma, bədənin hərəkətsiz vəziyyəti) qarşı  həssas olur. 
Bunları nəzərə alaraq hər bir uşağın qamətinin düzgün saxlanmasına müntəzəm diqqət 
yetirm
ək  ən  vacib  məsələlərdən  biridir.    Bu  yaşda  uşaqların  pəncə    quruluşu  
tamamlanmamışdır.    Odur  ki,  vaxtında  yastıpəncəliyin    qarşısını  almaq  lazımdır.  Bu 

 
 
15 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
prob
lem  müxtəlif  səbəblərdən  yarana  bilər.  Müəllim  ayrı-ayrı  uşaqların  ayaq  ağrıları, 
h
ərəki oyunlar zamanı tez yorulmaları ilə bağlı şikayətlərinə diqqətlə yanaşmalıdır.    
Uşaqların fiziki sağlamlığı   əzələlərin inkişaf etdirilməsi və möhkəmləndirilməsi ilə 
əlaqədardır. Onların böyük əzələləri daha yaxşı inkişaf etdiyindən özlərini tənzimləməyi 
bacarır, davranış və hərəkətlərində daha fəal və çevik olurlar. Kiçik əzələlərin inkişafı 
üçün  müəllim  barmaq  gimnastikasından,  təsviri  fəaliyyət  növlərindən,  müxtəlif  qrafik 
imlalardan  istifad
ə  etməlidir.  Müəllim  uşaqlara  həm  böyük,  həm  də  kiçik  əzələlərdən 
istifad
ə etmək imkanı yaratmalıdır.  
5 yaşlı  uşaqlarda hələ də hərəkət və reaksiyaların impulsivliyi (qeyri-iradiliyi) özünü 
büruzə verir. Uşağın hərəkətlərinin və davranışının dəyişilməsinə mənfi təsir göstərən 
amill
ərdən  əzginliyi,  emosional  yüklənmələrin  çoxluğunu,  yorulmanı  qeyd  etmək  olar. 
Buna  görə  müəllim  uşaqların  həddindən  artıq  həyəcanlanmalarına  imkan  verməməli, 
onları artıq yükləməməlidir.   
Uşaqların hərəki rejimini səmərəli təşkil edib, gün ərzində müxtəlif  hərəki fəaliyyət 
növləri ilə  zənginləşdirmək lazımdır. Fəaliyyət növlərini təşkil edərkən hərəkətləri daha 
keyfiyy
ətli və dəqiq yerinə yetirmələri üçün tələbləri mütəmadi artırmaq lazımdır.  
Əsas  hərəkətləri  yerinə  yetirmə  bacarıqlarını  hərəki  oyunlar  və  estafet 
yarışlarında  möhkəmləndirmək  olar.  Onu  da  nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  müəyyən 
h
ərəkətlər yalnız uşaqlar tərəfindən yaxşı mənimsənildikdən sonra oyunlara əlavə edilə 
bil
ər. Uşaqların çevik və cəld olmaları üçün hərəkətlərin ardıcıllığını və oyun şərtlərini 
d
əyişmək  məqsədəuyğundur.  Müəllimin  vəzifələrindən  biri  də  uşaqlarda  yarışmaq 
h
əvəsini oyatmaq və dəstəkləməkdir.   
M
əktəbəhazırlıq  qrupunun  uşaqları  sağlam  və  təhlükəsiz  həyat  tərzinə  riayət 
etm
əyi  öyrənməlidirlər. Uşaqların təhlükəsizliyini təmin etməklə  fiziki tələbatlarını ödəyən 
m
əşğələlər qurmaq müəllimin vəzifəsidir.   
 
Uşaqların sağlam həyat tərzi,  gigiyenik prosedurlar (nə üçün dişləri, əlləri yumaq 
lazımdır və s.), idman məşğələləri, təmiz havada gəzinti, səhər gimnastikası haqqında 
t
əsəvvürlərini  genişləndirmək  lazımdır.  Uşaqlarla  sağlam  və  təhlükəsiz  həyat  tərzini 
t
əbliğ  edən  söhbətlər  aparmaq,  bu  mövzuda  süjetli-rollu  oyunlar  keçirmək,  fiziki 
f
əaliyyətin,  düzgün  qidalanmanın,  təmizliyə  riayətin  vacibliyini  əks  etdirən  mövzuları 
s
əhnələşdirmək,  sağlam  və  qeyri-sağlam  həyat  tərzi  ilə  bağlı  məsələləri  tədqiq  və 
müzakirə etmək məqsədəuyğundur.   
T
əhlükəsizlik sağlam olmağın tərkib hissəsidir. Uşaqları təhlükəsizlik qaydaları, 
müəyyən zədə alma ehtimalı olan situasiyalar, hissiyyat orqanlarını (göz, qulaq, burun) 
qorumağın  vacibliyi,  zədə  alarkən  ilk  yardım,  ictimai  yerlərdə  xəstəliyin  yayılmaması 
üçün düzgün davranış qaydaları (öskürmə və asqırma hallarında ağızı burun dəsmalı ilə 
örtmək,  üzünü  əks  tərəfə  çevirmək,  xəstə  ilə  öpüşməmək,  eyni  qabdan  istifadə 
etm
əmək), xəstə insana sadə yardım göstərmə (xahişini yerinə yetirmək, səs salmamaq 
v
ə s.) haqqında məlumatlandırmaq lazımdır.   

 
 
16 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
 
Uşaqların  gigiyenik  qaydalar  və  prosedurlar  haqqında  təsəvvürlərini 
genişləndirmək  (əl-üzün  yuyulması,  bədənin  təmizliyi,  saçların  daranması  və  səliqəli 
saxlanılması, dırnaqların kəsilməsi,  geyim və ayaqqabıların təmiz saxlanılması),  masa 
arxasında, ictimai yerlərdə davranış qaydalarını aşılamaq məqsədəuyğundur.   
Fiziki m
ədəniyyət məşğələsi 
1.1.2. Yerind
ə, uzununa, müxtəlif istiqamətlərə doğru və ip üzərindən tullanır. 
Mövzu: Hərəki reaksiyanın sürətinin inkişaf etdirilməsi. İki ayaq və bir ayaq üstə 
hop
panma;  İki  ayaqla  hündürlüyü  20-25  sm.  olan  5-6  əşyanın  üzərindən 
hoppanmaq. 
  M
əqsəd:  - Yerində bir və iki ayağı üstündə hoppanır; 
- 
Hündürlüyü 20-25 sm olan 5-6 əşya üzərindən iki ayaqla hoppanır.  
- 
Oyunun qaydalarına riayət etməklə oynayır. 
İnteqrasiya: İd. 2.1.3; E.s. 3.2.1.; S.e  4.1.2; 4.2.2.  
İş forması: fərdi, kollektiv. 
Üsullar: suallar, oyunlar. 
Resurslar: 
Uşaqların sayına görə toplar, heyvan şəkilləri, start və finişi qeyd   
etm
ək üçün ləvazimatlar. 20-25 sm hündürlükdə maneələr.  
 
Qeyd: Burada da m
əşğələ 3 mərhələlidir.  Amma bu mərhələləri şərti   olaraq Hazırlayıcı, 
Əsas və Tamamlayıcı mərhələlər adlandırmaq daha   
m
əqsədəuyğundur. Belə ki, Fiziki mədəniyyət məşğələlərində mövcud  
bilikl
ərin aktuallaşdırılması, hər hansı biliyin dərk edilməsi və onun tətbiqi    
n
əzərdə tutulmur. Burada bədən əzələləri, skelet, böyük motorika, hərəki  qabiliyyətlər  
inkişaf etdirilir. 
Perspektiv v
ə cari planlaşdırma 
Səmərəli  təlim  işin  düzgün  planlaşdırılmasından  başlayır.  Düzgün  planlaşdırma 
üçün təlim fəaliyyətlərinin əvvəlcədən layihələşdirilməsi xüsusi didaktik əhəmiyyət kəsb 
edir. Planlaşdırmanın əsasən, aşağıdakı iki növündən istifadə edilməsi zəruri hesab edilir: 
perspektiv 
(illik) planlaşdırma. 
cari 
planlaşdırma. 
Perspektiv  (illik)  planlaşdırma  standartların  reallaşması    məqsədilə  inkişaf 
sahələrinə uyğun hər yaş qrupu üçün   işin  planlaşdırılması üzrə aparılır. Məktəbəqədər 
təhsil 
proqramının 
(kurikulumunun) 
əsas 
istiqamətlərinə 
müvafiq 
olaraq 
müəyyənləşdirilmiş həmin sahələrin planlaşdırılmasında inteqrativlik prinsipi ciddi şəkildə 
gözlənilir. 
Perspektiv  planlaşdırma  müxtəlif  yaş  qrupuna  və  uşaqların  ehtiyaclarına  uyğun 
olaraq  işin  əsas  mərhələlərini  nəzərdə  tutmağa  icazə  verir.  Məktəbəqədər  təhsil 
müəssisələrində işin planlaşdırılması uşaqların təlim-tərbiyə prosesinə təşkilati xarakter 
verir, t
ərbiyəçi-müəllimin işini daha mənalı və nəticəli edir. 
 
 

 
 
17 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
Perspektiv (
illik) planlaşdırma aşağıdakı  nümunəvi  sxem üzrə aparılır: 
Standartlar 
Məşğələ 
Mövzular 
İnteqrasiya 
Resurslar 
Tarix 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cari planlaşdırma alt standartların həyata keçirilməsi məqsədilə ayrı-ayrı məşğə-
lələr və məşğələdən kənar fəaliyyət sahələri üzrə aparılır.  
 
Məşğələlərin cari planlaşdırılması aşağıdakı göstəricilər əsasında hazırlanır: 
Standart, mövzu, məqsəd, inteqrasiya, iş forması, iş üsulları, resurslar. 
İdrakın inkişafı 
Bu inkişaf sahəsi 3 hissədən ibarətdir: 
- 
Əşya və hadisələr haqqında ilkin təsəvvürə malik olduğunu nümayiş etdirir. 
- 
Nitqi dinləyib anlayır, rabitəli danışır və nitq etiketlərindən isitfadə edir. 
- 
Sadə riyazi əməliyyatları yerinə yetirir.
 
Gördüyünüz kimi,  I hissə ətraf aləmlə tanışlıq məsələlərini özündə birləşdirir. Bu 
sah
ə,  əslində  uşaqların  həvəslə  öyrəndikləri  və  sürətlə  irəlilədikləri  sahədir.  Körpə 
yaşlarından  uşaq  tədqiqatçıdır:  müxtəlif  əşyalara  toxunmaq,  onlarla  cürbəcür 
manipulyasiyalar etm
ək, eyni hərəkəti dəfələrlə təkrar edib ən xirda incəliklərə fikir vermək 
v
ə mülahizə söyləmək uşaqların təbiətindədir. Heyif ki, bir çox valideynlər və müəllimlər 
uşaqdakı təbii tədqiqatçılıq həvəsini erkən yaşda məhv edirlər (təhlükəsizliyin təminatı adı 
altında). 
II  hissədə  əsas  vurğu  nitqin  inkişafına  qoyulur.  Nitq  -  idrakın  inkişafının  həm 
göstəricisidir, həm də onun inkişafını stimullaşdıran fəaliyyətdir.  Başqa sözlə, beynində 
idraki proseslər daha sürətli gedən uşaq aydın və səlis danışır, digər tərəfdən nitqi inkişaf 
etdirilən uşaqda idrak fəaliyyəti optimallaşır.  
III hiss
ə sadə riyazi təfəkkürün (və ya bəzi sənədlərdə yazıldığı kimi, təsəvvürün) 
inkişafıdır. Müşahidələr göstərir ki, sadə riyazi təfəkkürün inkişafı adı ilə adətən, uşaqlara 
saymaq və hesablamaq öyrədirlər. Amma  saymaq və hesablamaq riyazi təsəvvürlərin 
bir hissəsidir. Tam riyazi təsəvvürün formalaşması  üçün forma, ölçü, kəmiyyət və həcm 
bar
ədə  anlayışlar;  planlaşdırma,  modelləşdirmə,  sxemləşdirmə  və  simvollaşdırma 
bacarıqları,  məkan və zamanla bağlı ilkin riyazi əməliyyatlar, müxtəlif alətlərdən istifadə, 
m
əsələ həlli və s. vacibdir. 
 
 

 
 
18 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
M
əşğələ nümunəsi 
İcmal 
Standart:  
2.2.1. Dinl
əyib-anladığı fikirləri şərh edir.  
Mövzu:         Dayqa Zakenin “Hərəyə bir portağal payı” hekayəsi  
M
əqsəd: 
1. Hekay
ədəki hadisələri anlayır və onlara münasibət bildirir.  
          
2. Beş dairəsində sayır. 
 
3. Bölüşmək məfhumunu şərh edir. 
İnteqrasiya:  2.3.1; 4.3.2. 
İş üsulu:     Suallar, müzakirə, problemli vəziyyət. 
İş forması:   qruplarla iş   
Resurslar: 
Dayqa  Zakenin  “Hərəyə  bir  portağal  payı”  hekayəsi,  vərəqlər,      yapışqan, 
r
əngli kağızlar, rəngli qələm və ya markerlər, plastilin, portağal, su dolu ləyən. 
M
əşğələnin gedişatı 
Aktuallaşdırma və ya motivasiya mərhələsi 
T. 
Biz bu gün Dayqa Zakenin “Hərəyə bir portağal payı” hekayəsini oxuyacağıq. 
-  Portağalı xoşlayırsınızmı?  
-  Onun dadı necədir?  
Sizc
ə, bu hekayənin adı niyə belədir?  
D
ərketmə mərhələsi 
Müəllim hekayəni hissə-hissə ucadan oxuyur. 
“Bir gün ana mağazadan bir bağlama portağal alıb gətirmişdi.  
-  Portağaldan elə xoşum gəlir ki! -  Cimmi dedi və bağlamanı götürüb öz otağına  
apardı. Portağalları çıxarıb bir-bir saymağa başladı: 
-  Bir, iki, üç, dörd, beş portağal! Bunların hamısını özüm yeyəcəyəm.” 
M.: (
oxumağa pauza verərək): Sizcə, Cimmi nəyə görə bütün portağalları özünə götürdu?  
(uşaqların cavabı) 
Fikirl
ərə qulaq asdıqdan sonra hekayənin oxusu davam edir: 
“Bu  zaman  bayır  qapısı  çırpılaraq  örtüldü.  Ata  işdən  evə  qayıtmışdı.  Çox  yorğun 
görünürdü.  
-  Ola bilsin, sulu portağal onu özünə gətirdi, - deyə Cimmi düşündü, - onsuz da xeyli 
portağalım qalır. 
Cimmi portağalların ən balacasını atasına uzatdı: 
-  Al, - dedi, - bu sənin. 
Ata razı-razı gülümsədi. 
M.: (
oxumağa pauza verərək):  
İndi onun neçə portağalı qaldı? 
Cavabları dinlədikdən sonra müəllin növbəti hissəni oxuyur: 
“Cimmi öz otağına çəkilib yenə də portağalları saymağa başladı: 
-  Bir, iki, üç, dörd portağal. Hamısı mənimdir. 
Bu zaman anası onu səslədi: 
-  Cimmi!  Reynas,  Conni  və  Deyv  bizə  oynamağa  gəliblər.  Onları  nəyəsə  qonaq 
etm
ək yaxşı olardı. 

 
 
19 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
Cimmi ha ist
ədi ki, portağalları arxasında gizlətsin, amma əlləri sözünə baxmadı. 
O, portağalları Reynasa, Conniyə və Deyvə uzatdı. Oynamağa gələn uşaqlar hərəsi bir 
portağal götürdü və bir ağızdan “çox sağ ol” dedilər.”  
M.: (
oxumağa pauza verərək):  
Cimm
i  portağal  bağlamasını  çarpayının  altında  gizlətmişdi  ki,  bu  vaxt  anası  ah 
çəkərək dedi: 
-  Susuzluqdan yanıram. 
Cimmi bilirdi anasının susuzluğunu nə yatırda bilər. 
M: Sizc
ə, indi o nə edəcək? 
-  Al, bu da sənin, - dedi və anasına bir portağal uzatdı. Hərə öz portağalını soymağa 
başladı. Cimminin bağlaması isə bomboş idi. 
-  Mənə portağal çatmadı!!! – deyə Cimmi hönkürdü. 
-  Mənim portağalımdan götür, - atası dedi və Cimmiyə bir neçə dilim verdi. 
-  Mənimkindən də bir az dada bilərsən, - Reynas təklif etdi. 
-  Mənimkindən də, - Conni dedi. 
-  Mənimkindən də, - Deyv dedi. 
Ana da öz portağalını Cimmi ilə bölüşdü. İndi Cimminin əlləri portağal dilimləri ilə dolu 
idi. 
-
Hamı üçün xeyli portağal var imiş! – deyə Cimmi sevindi. 
T
ətbiqetmə mərhələsi 
M.: Hekay
ə bitdi. Cimmi haqqında nə düşünürsünüz? Siz Cimminin yerinə olsaydınız nə 
ed
ərdiniz?  Cimminin  portağalı  bölüşməsi  sizin  xoşunuza  gəldi?  Bəs  portağallar  sizin 
olsaydı nə edərdiniz?   Oyuncaqları, yeməyi bölüşmək çoxmu cətindir?  
Sizin üçün bölüşmək nə zaman asan olur? (Bölüşdüyünüz əşyadan sizdə bir neçə dənə 
olanda) 
Başqaları  sizinlə  nəyisə  bölüşəndə    siz  nə  hiss  edirsiniz?  (Sevinc,  məmnunluq,  
minn
ətdarlıq və s.) 
Biz d
ə bu otağı, buradakı əşyaları, oyuncaqları bölüşürük. Biz başqa insanlarla küçələri, 
parkları, çimərlikləri, bütün ətraf mühiti bölüşürük. Hİsslərimizi, arzularımızı da bölüşürük.  
Müəllim  belə tapşırıqlar verə bilər: 
1.Cimminin 5 portağalını neçə adam yedi? Hamıya eyni sayda dilim düşsün deyə 
h
ər portağalda neçə dilim olsa yaxşıdır? (Əgər portağal yoxdursa, dilimləri müvafiq sayda 
çubuqlarla əvəz edə bilərsiniz.) 
2. 
Portağal şəkli çəkin və ya plastilindən portağal düzəldin. 
3. G
əlin hekayəni səhnələşdirək. 
4. Portağalın suda batıb-batmadığını sınaqdan keçirin.  
5. Portağalın xassələrini sadalayın (yumru, narıncı, nahamar, iyli, turşa-şirin və s.) 
 
 
 

 
 
20 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası