Əl-maiDƏ (SÜFRƏ)

Şeyx Bəkir b. Abdullah Əbu Zeyd
8 şəvval 1421-ci hicri ili

\ a

ƏL-MAİDƏ

(SÜFRƏ) SURƏSİNİN ŞƏRHİ

Mərhəmətli və Rəhmli Allahın adı ilə!
ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ
(5.1) “Ey iman gətirənlər! Öhdəliklərinizə sadiq qalın! Ehramda oldu­ğunuz zaman heyvanları ovlamayın, haram olma­sını nəzərə alaraq sizə bəyan ediləcək­lə­rindən başqa, qalan heyvanları ovlamağınıza icazə verilir. Bilin ki, Allah İstədiyinedəndir”.
Fövqəluca Allah mömin qullarına dinin tələblərinə uyğun dav­ranmağı və öz öhdəliklə­rini pozmadan və səhvlərə yol vermədən qüsursuz yerinə yetirməyi əmr etmişdir. Bu o deməkdir ki, qul öz Rəbbinə layiqincə ibadət etməli, Onun qarşısında vəzifələrini pozma­dan yerinə yetirməlidir. O, öz vəzifələrini Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) qarşısında da, ona itaət edərək, onun yolu ilə gedərək yerinə yetirməli, həmçinin onları öz vali­deynləri və qohumları qarşısında yerinə yetirməli, onlara yaxşılıq etməli və qohumluq əlaqələrini kəsməməlidir.

O, öz vəzifələrini dostları qarşısında, varına və kasıblığına, firavan və çətinlik içində yaşamasına baxmayaraq, yerinə yetirməlidir. O, insanlarla bağla­dığı müqavilələ­rin, istər ticarət əqdləri, icarə haqqında müqavilə olsun və ya ianə və yaxud hədiyyə etmək barədə saziş olsun, şərtlərinə riayət etməlidir. O, Allahın Özünün müəyyən etdiyi qardaşlıq telləri ilə bağlandığı müsəlmanlar qarşısında bütün vəzifələrini yerinə yetirməlidir. Fövqəluca Allah buyurur: “Mömin­lər, həqiqətən, qardaşdırlar...” (Hucurat, 49/10). Bu o deməkdir ki, onlar bir-birilərinə kömək etməli, yaxşı işlərdə bir-birini müdafiə etməli, bir yerdə olmalı və ayrı düşməməlidirlər.

Bu hökm dinin bütün əsas və ikinci dərəcəli müddəalarına şamildir, çünki dini hökmlər Allahın qullarına həvalə etdiyi vəzifələrdir.

Sonra Allah qullarına, onlara ev heyvanlarının (dəvə, inək və qoyunların) yeyil­məsi ilə bağlı göstərdiyi mərhəmətini xatırladır. Hərçənd heyvanlar sırasına vəhşi heyvanlar, o cümlədən, antilop və ya zebr də daxildir ki, onları ovlamağa icazə verilir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu ayənin əsasında bir sıra səhabələr kəsilmiş heyvanların bətnindən çıxan balaların yeyilməsinə də icazə verirdilər.

Lakin bəzi heyvanları yemək haram edilmişdir. Fövqəluca Allah buyurur: “Leş, qan, donuz əti, Allahdan başqasının adı ilə kəsilmiş, döyülüb öldürülmüş, yıxılıb gəbər­miş, buynuzlanıb öldürülmüş, yırtıcı heyvanlar tərəfindən parça­lanıb yeyilmiş, ölməmiş kəsdikləriniz istisnadır, dik qoyulmuş daşlar (bütlər və s.) üzərində kəsil­miş heyvanlar... sizə haram edildi...” (Maidə, 5/3).

Mal-qaranın qida məhsulu kimi istifadə edilməsinin geniş mənada istəni­lən şəraitə və vaxta aid edilməsinə baxmayaraq, Fövqəluca Allah bu ümumi qaydadan istisnalar edir və zəvvarlara ehramda ikən cəsarət göstərib ovladığı quş ətini yeməyi haram buyurmuşdur. Ehramda olan zəvvarlara ovunda iştirak etdiyi heyvanın ətini yemək də qadağandır. Ovla əldə etmək deyildikdə, əti yeyilən çöl heyvanlarının, məsələn, antilopun ovlanması nəzərdə tutulur.

Allah istədiyi hökmü verir. Bu o deməkdir ki, dini hökmlər Allahın istədiyi mənanı daşıyır. O, belə qanunları ilahi müdrikliyi əsasında yaradır və sizə vəzifələrinizi yerinə yetirməyi əmr edir ki, siz bundan faydalanasınız və ziyandan çəkinəsiniz. O, sizə ev heyvanlarının ətini yeməyə icazə verməklə mərhəmət göstərmiş, rəhm etmişdir və ölmüş heyvanların və digər haram edilmiş heyvanların ətini yeməyi qadağan etməklə isə sizi onların zərərindən xilas etmişdir. Bundan başqa, O, ehramda ov etməyi qadağan etməklə bu mərasimin xüsusilə böyük əhəmiyyət daşıdığını insanların nəzərinə çatdırmağa nail olmuşdur.