Elektr energetikasi

AMALIY ISH №10

Mavzu: Asinxron mashinalarning tuzilishi bilan tanishish

Ishning maqsadi: Asinxron mashinalarning turlari va tuzilishi bilan tanishish
Kollektorsiz asinxron motorlar elektr yuritmaning asosini tashkil etib, xalq xo’jaligining barcha sohalaridagi boshqarilmaydigan va avtomatik boshqarish jarayonlarida, kon ishlaridagi yirik elektr jihozlari yuritmalarida, qishloq xo’jaligida va boshqa sohalarda keng qo’llaniladi. Asinxron mashinalari motor, generator va elektromagnit tormoz rejimlarida ishlash imkoniga ega bo’lsalar xam, aksariyat motor rejimiga mo’ljallanib ishlab chiqarilmoqda. Rotor aylanish tezligini o’zgartirib boshqarish imkoni bo’lgan faza rotorli asinxron motorlar sanoatning ba’zi sohalarida ishlatilsa, yaqin o’tmishgacha boshqarish imkoniyati cheklangan deb kelingan, eng arzon, ekspluatatsiyasi eng qulay deb topilgan qisqa tutashgan rotorli asinxron motorlari xalq xo’jaligining barcha sohalarida eng ko’p tarqalgan elektr motori sifatida ishlatilmoqda. Yarim o’tkazgichli o’zgartkichlar texnikasi va elektromexanika fanlarining keyingi 20-30 yillar mobaynidagi keskin rivojlanishi natijasida chastotali boshqarish imkoniyati ochib berilgan qisqa tutashgan rotorli asinxron motorlari xalq xo’jaligining ko’plab sohalarida o’z o’rnini topmoqda.


Asinxron mashinaning tuzilishi
Asinxron mashina ikki qism: qo’zg’almas (rotor) va aylanuvchi (stator) qismlardan iborat. Rotor stator ichiga o’rnatiladi. U val, magnit o’zak (magnit o’tkazgich) va uning tashqi tsilindrik yuzasidagi pazlariga joylashtirilgan qisqa tutashgan (ko’p fazali) chulg’am yoki uch fazali chulg’amdan iborat. Stanina, po’lat o’zak va uning ichki tsilindrik yuzasidpgi pazlarida joylashgan bir, ikki yoki uch fazali chulg’amdan iborat. Stator va rotorlarning po’lat o’zaklari maxsus elektrotexnik po’latdan tayyorlangan yupqa tunukalardan yig’iladi.
A sinxron motor rotorining tuzilishiga qarab ikki xil bo’ladi:
1) qisqa tutashgan rotorli asinxron motor;
2) faza rotorli asinxron motor.
Q isqa tutashgan rotorli asinxron motor – rotorining po’lat o’zagi paz-lariga eritilgan alyuminiy quyilib chulg’am o’tkazgichlari (sterjenlar) hosil qilinadi va ularning pazlardan tashqari uchlari ikki tomondan quyma alyuminiy halqalar orqali qisqa tutashgan bo’ladi. Natijada, yaxlit "olmaxon katagi" ko’rinishidagi qisqa tutashgan chulg’am hosil qilinadi.
Faza rotorli asinxron motori ham val, valga o’rnatilgan po’lat o’zak, uning pazlariga bir-biriga nisbatan 120⁰ ga siljigan uch fazali chulg’am joylash-tiriladi. Rotorning faza
chulg’amlari yulduz usulida ulangan bo’ladi va ularning uchlari esa val-ning bir tomonida o’rnatilgan uchta mis yoki jez (mis va rux aralashmasi) halqalarga ulanadi.