Ishning maqsadi: Vaqt davomida elektr iste’mol qilish tartibi o‘zgarishi jarayoni taxlil qilish va yuklama grafiklarini asosiy xarakteristikalarini aniqlashdan iborat.
Nazariy qism Elektr yuklamasi va uning elementlarini vaqt davomida o‘zgarib turishi elektr ta’minoti sistemasida xarakterli xususiyatlaridan biridir. Bu o‘zgaruvchanlik tasodifiy xarakterga ega bo‘lganligi uchun yuklamani vaqt davomida o‘zgarishini matematik usul bilan o‘rganish tasodifiy xodisalarni tushunishda ancha qulaydir [A1].
Turli masalalarni yechishda elektr yuklama o‘zgarish jarayoni xususiyatlarini u yoki bu aniqlikda bera oladigan ko‘p xil extimollik modellaridan foydalaniladi. Misol uchun, elektr yuklamasini hisoblash metodikasi ishlab chiqilayotganda yuklama grafiklarining o‘zgarmas modeli qo‘llanilgan [ A 2 ]. Bu model eng kup iste’molchiga ega bo‘lgan smenadagi yuklamani o‘zgarish jarayoni faol elektr iste’molchilarning turg‘unlashgan rejimini to‘liq yoritib beradi. Agar yuklama grafigi o‘zgarishi keng intervallarda ko‘rib chiqiladigan bo‘lsa, u xolda ko‘rincha amalda bunday o‘zgarmas model yuklamani barcha o‘zgarish xususiyatlarini aks ettirib bera olmaydi va bundan unumli foydalanish mumkin emas.
Extimollik modelini tuzilishiga batafsil to‘xtamasdan turib va uni u yoki bu masalani yechishda qo‘llamasdan turib, elektr yuklamani vaqt davomida o‘zgarishini hisobga oluvchi uchta masalani e’tiborga olish kifoya :
1. Elektr ta’minoti sistemasida ( tarmoq, transformator va shinappovodlarda ) vaqtning berilgan opalik s i k l i d a ( oy,yil ) elektrenergiyasini yo‘qotilishini ( sarfini ) aniqlash. Masalan, aytaylik qandaydir elementning aktiv qarshiligi bo‘lsin ; bu elementdan oqayotgan tok bo‘lsa , umumiy xolda turg‘un bo‘lmagan tasodifiy jarayon deb hisoblanadi. U xolda berilgan elementda vaqt oralig‘ida sarf bo‘lgan elektr energiya miqdorini quyidagicha ifodalash mumkin :
(1)
Bordiyu, tasodifiy jarayon I(t) ni korrelyaSion nazariya bo‘yicha (ikkinchi darajadan bo‘lmagan momentlar kullash bilan (T ) oralig‘idagi tasodifiy kattalik bilan almashtipish mumkinligini hisobga olsak, u xolda berilgan ifodani boshqacha ko‘rinishda yezish mumkin :
(2)
Bu yerda mg=Ic - tok grafigining o‘rtacha qiymati yoki matematik natija;
- tok dispepsiyasi .
kattalikni o‘rta kvadpatli tok deb ataladi. Shunga uxshash o‘rta kvadpat aktiv va reaktiv quvvatlar mos xolda quyidagicha aniqlanadi :
Odatda yuklama grafiklari xakikiy uzluksiz jarayonlarni ketma - ket vaqt oralig‘idagi qiymatlarini o‘rtachasini olish orqali chiziladi va quriladi. Bunday xolda ( 1 ) ifodaga kipuvchi mI , GI va Is.k xarakteristikalar quyidagicha hisoblanadi :
Bu yerda n - butun interval oralig‘ida o‘rtachalashtirilgan intervallar soni.