|
1. Bosh kvant soni — n ma’lum tartibda joylashgan energetik
pog`onalarning tartib raqamini ifodalaydi va uning qabul qiladigan qiymatlari
butun rasional raqamlar ketma-ketligidan iborat:
n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, . . .
Atomdagi elektronlar bosh kvant soni bilan Har akterlanadi va u energetik
pog`ona deb yuritiladi (energetik pog`onalar, ularning raqam va lotin alifbosining
bosh harflari bilan ifodalanadi.
Elektronlar joylashgan orbitallarning bosh kvant son qiymati ortib borgan sari
orbitaldagi elektron bilan yadro orasidagi masofa (atomning orbital radiusi) ortib
boradi va shu bilan birga, Кulon qoidasiga binoan, yadro bilan elektronning
tortishish energiyasi kamayadi. Bosh kvant son qiymati qancha kichik bo`lsa, ayni
pog`onachalarda elektronlarning yadro bilan bog`lanish energiyasi shuncha katta
bo`ladi, n qiymati ortgan sari elektronning xususiy energiyasi tobora orta boradi.
Yadroga yaqin pog`onada joylashgan elektronni tashqaridan qo`shimcha energiya
(temperatura, elektr razryad va boshqalar) sarflab bosh kvant soni kattaroq bo`lgan
pog`onalarga (atomning qo`zg`algan xolatiga) o`tkazish mumkin. Elektron
qo`shimcha energiya qabul qilib n qiymati kattaroq bo`lgan pog`onaga ko`chadi,
bunda elektronning xususiy energiyasi ortadi, lekin uning yadro bilan bog`lanish
energiyasi kamayadi. Energiya miqdori katta bo`lsa, elektron atomdan chiqib
ketadi va ionlangan holatga o`tadi. Yuqori energetik xolatga o`tgan elektron bo`sh
qolgan kichik raqamli pog`onaga qaytib o`tganda atom oldin yutilgan energiyani
yorug`lik nuri kurinishida (atom spektrini hosil qilib) atrofga sochadi va shunda
18
elektron asosiy xolatga qaytib keladi (qo`zg`algan xolatning davom etish davri
~10
-8
s).
To`lqin mexaniqasiga binoan, energetik pog`onalarning tartib raqami (bo`sh
kvant son qiymati) ortib borishi bilan elektron harakat qiladigan orbitallarning Har
akteri va miqdori ham uzgarib boradi. har bir bo`sh kvant son (pog`ona) uchun
uning qiymatiga teng bo`lgan miqdorda pog`onacha va n
2
qiymatga teng bo`lgan
miqdorda orbitallar bo`ladi. Energetik pog`onalarni tashkil etuvchi pog`onachalar,
orbitallar xillari va sonlari orbital kvant soni yordamida aniqlanadi.
Dostları ilə paylaş: | 
